صنعت گردشگری همچنان درگیر پیچ و خم های نفس گیر

سفر و گردشگری مقوله ای مهم و ارزشمند در دنیای امروز است که نقش مهمی در توسعه پایدار کشورها ایفا می کند. کشور ما ایران نیز از جمله کشورهایی است که به دلیل برخورداری از جاذبه های گردشگری مختلف اعم از جاذبه های طبیعی و تاریخی، از پتانسیل بالایی برای جذب گردشگران برخوردار است. به گزارش پایگاه خبری فریادگر، ایران در فهرست کشورها بر اساس تاریخ ایجاد در رتبه اول جهان قرار دارد و در جدول مکانی میراث جهانی بر پایه منطقه در بین ۲۳۹ کشور جهان رتبه ۱۲ را در اختیار دارد. اما علیرغم تمام پتانسیلهای موجود که موجب شده ایران از نظر جاذبه های تاریخی و طبیعت گردی جزو ۱۰ کشور اول جهان باشد رتبه ایران در گردشگری دنیا هیچگاه بهتر از ۵۵ نبوده است. درحالیکه با توجه به پتانسیلهای تاریخی و فرهنگی ایران می توان در جذب گردشگران خارجی به کشور که موجبات ورود ارز را فراهم می آورد تلاش بیشتری انجام داد. کارشناسان معتقدند توسعه صنعت گردشگری بهترین راهکار برای تقویت اقتصاد بدون نفت است؛ اما این موضوع همواره در حد شعار مانده و گامهای عملی برای تحقق آن برداشته نشده است. در دولت نهم با روی کار آمدن اسفندیار رحیم مشایی به عنوان رییس سازمان گردشگری، وعده های تازه ای برای رونق بخشیدن به حوزه گردشگری برداشته شد. هنوز همگان به یاد دارند روزی را که اسفندیار رحیم مشایی رییس سازمان گردشگری در دولت نهم وعده داده بود آنقدر هتل پنج ستاره در کشور می سازد که کسی نتواند آنها را بشمارد اما تعداد هتلهای پنج ستاره ساخته شده در کشور از تعداد انگشتان یک دست هم فراتر نرفت. حتی ساخت اولین هتل ۷ ستاره ایران به نان سماموس که کلنگ ساخت آن توسط مشایی در زادگاه او رامسر به زمین زده شد و قرار بود مجلل ترین هتل ایران باشد هم بدون آنکه پیشرفتی داشته باشد متوقف شد.
اما ساخت هتل، تنها وعده مشایی در آن دوران نبود. مشایی در زمانی گفته بود مشکل گردشگری ایران فقط هتلهای مجلل نیست و دستشویی بین راهی نیاز مهمتری برای گردشگری محسوب می شود و به همین دلیل وعده داد تا پایان سال ۸۷ بیش از هزار دستشویی در طول بیست و پنج هزار کیلومتر جاده های اصلی کشور احداث خواهد کرد. اما این وعده هم عملی نشد. وعده ورود سالیانه بیست میلیون توریست خارجی به ایران هم اگرچه هنوز ۶ سال تا موعدش مانده، اما بر مبنای شواهد موجود که نشانه ای از رشد محسوس ورود گردشگر به ایران ندارد آن وعده را هم از همین حالا باید به بایگانی سپرد.
مهدی اسودی فعال گردشگری در مورد اهمیت سفر و گردشگری می گوید: مسافرت از گذشته مورد علاقه بشر بوده و تحرک همواره روح آدمي را به تخيل وا مي داشته است. با آنكه در ايام قديم هدف تنها زيارت بود و تجارت ، ولي امروزه به چند دليل ساده سفر به امري پيچيده تبدیل شده و پديده اي همچون صنعت گردشگري را ايجاد كرده است. گسترش مسافرت و گردشگري به دليل برخورد نزديك مسافر و بوميان، تقريب فرهنگي را به وجود مي آورد و در حزه ای وسیعتر به صادرات فرهنگي مي انجامد که این امر مخصوصاً در كشوري مثل ايران با سابقه درخشان باستاني و تمدني كهن بیشتر به چشم می آید.
وی در گفت و گو با پایگاه خبری فریادگر یکی از مسایل مهم در باب سفر را گردشگري فرهنگي می داند و ادامه می دهد : كشورمان ایران يكي از ذخاير قابل توجه در باب تنوع فرهنگي است. در تمدن شرقی جاذبه هاي فرهنگي پتانسیل بالایی را در توسعه گردشگری دارد و توازن اثرات اين نوع گردشگري بيشتر به سمت اثرات مثبت است تا منفي؛ چون داشته هاي فرهنگي ما و بسياري از كشورهاي باستاني مخلوطي از چندين هزار سال اتفاق است كه سبب چنين مدل متنوع و جذابي شده است . با توجه به كم نظيري اين نوع نگاه به بازار جهاني سفر در اين زمينه جاي كار بسيار زيادی وجود دارد تا پشتوانه اي درست براي پيشرفت و توسعه ايران عزيز فراهم آید.
گردشگری فرهنگی یکی از مقولات مورد علاقه گردشگرانی است که تمایل دارند به ایران سفر کنند. چراکه ایران با توجه به تمدن دیرینه و فرهنگ غنی از مقاصد اصلی گردشگران محسوب می شود؛ هرچند که محدودیتهای قانونی و تبلیغات منفی علیه جمهوری اسلامی ایران موجب شده میزان سفر گردشگران به کشور کاهش یابد. مهدی اسودی فعال گردشگری با ذکر این نکته که جامع‌ترین تعریفی كه از گردشگري وجود دارد مربوط به سازمان جهاني گردشگري است می گوید : بر طبق این تعریف، گردشگری، به سفر یک شخص به منطقه‌ای خارج از محل زندگی خود می گویند که تا یکسال ادامه پیدا نکند و با هدف تفریح، تجارت یا سایر اهداف مشابه باشد. جالب است بدانيد قريب به ۱۶۰ تعريف ثبت شده درباره جهانگردي موجود است. وی درباره تعریف فرهنگ می گوید : مارگارات مک کید فرهنگ را مجموعه‌ای از رفتارهای آموختنی، باورها، عادات و سنت‌های مشترک میان افراد می‌داند که به صورتی متوالی توسط فردی که وارد آن جامعه می‌شود، آموخته و به کار گرفته می‌شود. ادوارد ساپیر نیز فرهنگ را مجموعه‌ای از معناها که یک گروه معین به مدد آن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، می‌داند. گرت هافستد نیز فرهنگ را اینگونه تعریف می‌کند: فرهنگ، برنامه‌ریزی جامع ذهن است که به جداسازی اعضای یک گروه می‌انجامد. اما شاید بهترین تعریف از فرهنگ، تعریفی باشد که ادوارد تیلور ارائه داده است. از نظر تیلور فرهنگ مجموعه‌ای پیچیده از باورها، هنرها، اخلاق، حقوق، ارزش‌ها، آداب و رسوم و دیگر قابلیت‌ها و عاداتی است که انسان به عنوان عضوی از جامعه کسب می‌کند.
اما چرا علیرغم این پتانسیلهای فرهنگی و تاریخی، گردشگری در کشور ما از رشد مطلوبی برخوردار نیست؟ پاسخ این پرسش را باید در مشکلاتی جست که چرخه گردشگری در کشور را دچار نقص کرده است. امیر پویان رفیعی شاد مدرس گردشگری و عضو هيات مديره انجمن صنفي دفاتر سفر و گردشگري استان تهران در گفت و گو با پایگاه خبری فریادگر می گوید : چندین سال است مسئولان کشور رونق صنعت گردشگری را یکی از آمال خود قلمداد می کنند و براساس ظواهر امر تمامی مساعی مسئولان نیز در راستای تحقق این هدف است اما یک سئوال بی پاسخ اذهان را مخدوش می کند و آن این است که نقش بخش خصوصی در این مقوله چیست ؟ آیا دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگری در سراسر کشور عهده دار مسئولیتی سنگین از این آرمانها نیستند؟ مگر دفاتر خدمات مسافرت هوایی و گردشگری به عنوان نماینده و واسطه ای از کلیه فعالان حوزه گردشگری نظیر شرکتهای حمل و نقل ، هتلها، واحدهای پذیرایی، فروشندگان صنایع دستی و غیره با مردم و مسافرین نیستند؟ عدم تمکن مالی و در آمدزایی این دفاتر می تواند در چرخه گردشگری کشور خلل ایجاد کند و این خلل اثرات سوئی را در بر دارد. وی تصریح کرد : در چند ماه گذشته نوسانات ارز و عدم ثبات آن در حد غیر قابل انکاری به این دفاتر لطمه وارد کرد و متاسفانه در این شرایط نقش دفاتر نادیده گرفته شد. خارج از مباحثی نظیر مالیات تکلیفی ،مالیات بر ارزش افزوده ، عوارض مشاغل، عوارض زیباسازی شهردای جهت تابلو که خود عرصه را برای این دفاتر تنگ کرده ، شرکتهای هواپیمایی که مالکیت غیر ایرانی دارند و دفاتر نمایندگی آنها در ایران مشغول به کار هستند نیزعلی رغم کسب بهره و انتفاع لازم از بازار ایران مشکلاتی را پدید آورده اند که از آن جمله می توان به کاهش کمیسیون فروش و افزایش مبلغ ضمانتهای قرارداد اشاره کرد.به گفته رفیعی شاد به این موارد در بعضی از این شرکتهای هواپیمایی می بایست برخورد نامناسب با پرسنل و نمایندگان دفاتر را اضافه کرد در صورتیکه به گفته وی دفاتر مسافرتی در کشورمان به عنوان دفاتر فعال و خوش حساب مطرح بوده و هیچ حقی از این شرکتها تضعیف نشده است و جا دارد مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری در این راستا و مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در خصوص مسائل مربوط به ارز به یاری دفاتر آمده و این دفاتر را در این شرایط بحرانی یاری کنند.
مجموع به نظر می رسد نجات وضعیت بغرنج گردشگری در کشور که در زمان دولتهای نهم و دهم به دلیل حضور شخصیتهای پرحاشیه ای همچون رحیم مشایی و ملک زاده و بقایی در راس آن دچار مشکلات حاشیه ای هم شده، نیازمند عزمی همگانی است که البته بعید به نظر می رسد طی ماههای باقیمانده از عمر دولت فعلی، نتیجه ای برای رفع مشکلات این عرصه حاصل شود. چراکه پرونده این دولت نشان می دهد امیدی به تحقق اهداف حوزه گردشگری وجود ندارد.