تاریخچه پیاده روی اربعین

هر ساله میلیون‌ها نفر در راهپیمایی اربعین شرکت می‌کنند. سال ۹۶ تعداد شرکت‌کنندگان در مراسم اربعین حسینی در عراق بیش از ۱۴ میلیون نفر بود و بیش از دو میلیون ایرانی در این گردهمایی بزرگ شرکت کردند. پیاده‌روی اربعین، بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه مذهبی در دنیا است. اما ریشه تاریخی راهپیمایی اربعین به کجا باز می‌گردد و این مراسم بزرگ مذهبی چه قدمتی دارد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، پیاده‌روی اربعین یکی از آیین‌های بزرگ مذهب تشیع است که همه‌ساله در روزهای منتهی به ۲۰ صفر (اربعین حسینی) برگزار می‌شود. جمعیت زیادی با پای پیاده از نقاط مختلف عراق با هدف زیارت حرم امام حسین (ع) راهی کربلا می‌شوند و بیشتر زائران، از مسیر نجف به کربلا می‌روند.
بنا بر برخی پژوهش‌ها، راهپیمایی اربعین از زمان امامان معصوم در بین شیعیان رایج بوده است. آیت‌الله قاضی طباطبایی در کتاب «تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء»، راهپیمایی اربعین را سنت شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان حکومت‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند. آیت الله قاضی طباطبایی در این کتاب عنوان کرده است که کاروان اسیران کربلا و اهل‌بیت امام حسین در همان اولین اربعین در سال ۶۱ هجری بر سر تربت سیدالشهدا حاضر شده‌اند. محدث نوری اما از جمله کسانی است که بازگشت اهل بیت (ع) را در همان اربعین نخست بعید شمرده است.
جابر ابن عبدالله انصاری به همراه شاگردش عطیه عوفی نخستین زائران حرم امام حسین (ع) بودند که پس از واقعه عاشورای سال ۶۱ هجری از مدینه رهسپار عراق شدند و روز بیستم صفر به کربلا رسیدند. زیارت اربعین سیدالشهدا یادگار جابر ابن عبدالله است. در برخی منابع شیعه آمده است که در روز اربعین، حضرت زینب (س) و امام سجاد همراه با هشتاد و چهار نفر وارد کربلا شدند و پس از گفتگو با جابر عبدالله انصاری، قبر مطهر امام حسین (ع) را زیارت کردند و از آنجا زیارت اربعین آغاز شد.
در برخی از روایات تاریخی بیان شده که زیارت کربلا با پای پیاده در زمان «شیخ انصاری» (متوفی سال ۱۲۸۱ قمری) رسم بوده است. پس از دوره شیخ انصاری این سنت فراموش شده بود که محدث نوری مجدداً آن را احیا کرد. محدث نوری اولین بار در عید قربان به پیاده‌روی از نجف تا کربلا اقدام کرد که ۳ روز در راه بود و حدود ۳۰ نفر از دوستان و اطرافیانش وی را همراهی می‌کردند. محدث نوری از آن پس تصمیم گرفت، هر سال این کار را تکرار کند، ایشان آخرین بار در سال ۱۳۱۹ هجری با پای پیاده به زیارت حرم امام حسین (ع) رفت. نویسنده کتاب «ادب‌الطف» در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا، اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه و به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. این کتاب در سال ۱۳۴۶ هجری شمسی منتشر شده و نویسنده آن، جمیعت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده است.
 
راهپیمایی اربعین در زمان حکومت صدام و پس از آن
با روی کار آمدن حزب بعث در عراق، برگزاری مراسم‌های مذهبی محدود شد و همچنین برقراری هر نوع موکب و پیاده‌روی به سمت کربلا ممنوع شد. با این وجود مردم نجف در ۱۵ صفر ۱۳۹۸ قمری، برابر با ۱۹۷۷میلادی آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شدند و کاروانی ۳۰ هزار نفری به سمت کربلا حرکت کرد. این حرکت با برخورد حکومت مواجه شد و تعدادی کشته شدند. در مسیر نجف به کربلا، نیروهای ارتش به زائران حمله کرده و هزاران نفر را بازداشت کردند. تعدادی کشته شدند، برخی به اعدام و برخی دیگر به حبس ابد محکوم گردیدند. سید محمدباقر صدر و سید محمدباقر حکیم در این راهپیمایی تاریخی نقش داشتند و امام خمینی نیز این قیام مردمی را تأیید کرد.
بعد از این حادثه، وقفه‌ای در اجرای مراسم عزاداری با شکوه و پیاده‌روی‌های دسته جمعی ایجاد شد، هر چند که برخی اخبار حکایت از پیاده‌روی مخفیانه مردم در زمان حکومت صدام داشته که گاهی منجر به شهادت این افراد توسط نیروی‌های حزب بعث شده است.
با سقوط حزب بعث عراق در سال ۱۳۸۲ شمسی، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند. در آغاز این حرکت دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید.
در راهپیمایی اربعین، زائران عراقی از شهرهای خود به سمت کربلا حرکت می‌کنند اما اکثر زائران ایرانی مسیر نجف تا کربلا را برای پیاده‌روی انتخاب می‌کنند. انتظار می‌رود امسال هم حدود دو میلیون زائر ایرانی در راهپیمایی اربعین شرکت کنند. مسافت پیاده‌روی میان دو شهر نجف و کربلا حدود ۸۰ کیلومتر است و برای پیاده‌روی کل مسیر بین نجف و کربلا، زمانی در حدود ۲۰ تا ۲۵ ساعت لازم است