عمق فاجعه در زادگاه رستم دستان

عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، گفته است که هامون دیگر هیچ‌وقت آن هامون پُرآب سالیان گذشته نخواهد شد و بدترین خشکسالی در ایران در استان سیستان و بلوچستان رخ داده است. وی حتی از این هم فراتر رفته و گفته است که سیستان به منطقه‌ای غیرقابل تصور در جهان از نظر دوام انسان‌ها تبدیل شده و درصورت فراهم نشدن امکانات و نرسیدن به این منطقه، مردم دوام نمی‌آورند! این سخنان اندوه‌بار، منعکس‌کننده‌ بخشی از دردها و رنج‌های هر روزه مردم این استان است. زادگاه رستم دستان، قهرمان حماسی شاهنامه، با چه وضعیتی روبرو است و بر مردمان آن، چه می‌گذرد؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، مردم استان سیستان و بلوچستان با فقر، بیکاری، خشکسالی، مهاجرت اجباری و پدیده گرد و خاک، دست و پنجه نرم می‌کنند. عیسی کلانتری معاون رئیس جمهور در نشست کارگروه احیای تالاب هامون و مقابله با گرد و غبار سیستان و بلوچستان، سخنان تلخی در مورد وضعیت این استان بر زبان آورده است. کلانتری گفته است: «سیستان با توجه به شرایط حاکم ناشی از خشکسالی‌های پی درپی و عواقب آن به منطقه‌ای خاص از نظر زندگی و غیرقابل تصور در جهان از نظر دوام انسان‌ها تبدیل شده؛ طوری که در صورت فراهم نشدن امکانات و نرسیدن به این منطقه، مردم دوام نمی‌آورند. مردم باید قبول کنند که هامون دیگر آن هامون پرآب سال‌های گذشته نخواهد بود و این اتفاق هیچ زمان نمی‌افتد».
سیستان و بلوچستان بیش از ۲۰ سال است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که در گذشته در فصل تابستان با عبور از روی تالاب هامون، باعث خُنکی و لطافت هوا می‌شد، اکنون بر روی هامونی می‌وزد که خشک شده و تنها بستر گرد و خاک است. این امر زندگی را در بسیاری از نقاط این استان، بسیار دشوار و برای برخی از مردم، حتی ناممکن ساخته است. حبیب الله دهمرده نمایندگان مردم زابل در مجلس اخیراً گفته است که تنها در سه سال اخیر، حدود ۲۵ درصد مردم سیستان مهاجرت کرده و به حاشیه‌نشینی در دیگر شهرها روی آورده‌اند! خشکسالی و مشکلات اقتصادی، دلایل اصلی این مهاجرت اجباری بوده است.
بخش‌های وسیعی از ایران با مشکل خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند و از این میان، بدترین نوع خشکسالی در سیستان و بلوچستان روی داده است. در کنار این بحران زیست‌محیطی، مردم سیستان و بلوچستان با بحران معیشتی نیز روبرو هستند. عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این مورد گفته است: در سیستان بالاتر از آب باید بُعد معیشت مردم مورد توجه قرار گیرد؛ به‌طوری که در این منطقه اگر محیط زیست آن درست شود، اما مردم معیشت نداشته باشند، نمی‌توانند دوام آورند!
 
نمایی از یک استان به شدت محروم
استان سیستان و بلوچستان محروم‌ترین استان در کشور است. این استان بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر جمعیت دارد که ۶۷ درصد این جمعیت را جوانان زیر ۳۰ تشکیل می‌دهد. در واقع، از حیث ترکیب سنی جمعیت، سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان در کشور است. با این همه، مشکلات اقتصادی در این استان بسیار بیشتر از سایر بخش‌های ایران است و انبوه جمعیت جوان آن، آینده روشنی را در مقابل خود نمی‌بینند. این استان، رکورددار کودکان بازمانده از تحصیل است و بسیاری از مدارس آن نیز فاقد امکانات ابتدایی تحصیل هستند. علاوه بر این، بیشترین میزان حاشیه‌نشینی متعلق به این استان است و ۴۴۱ هزار نفر در سیستان و بلوچستان حاشیه‌نشین هستند. در یک مورد عجیب، ۶۳ درصد جمعیت چابهار در حاشیه شهر زندگی می‌کند! از سوی دیگر، از کل جمعیت استان سیستان و بلوچستان، بیش از ۵۱ درصد جمعیت در روستاها زندگی می‌کنند؛ روستاهایی که بسیاری از آن‌ها محروم و فاقد امکانات اساسی برای زندگی‌اند.
در واقع، سیستان و بلوچستان همزمان با سه بحران طبیعی، اجتماعی و اقتصادی دست‌پنجه نرم می‌کند. خشکسالی و بحران طبیعی در این استان، سایر بحران‌ها را تشدید کرده و به فقر گسترده‌تر، رشد بیکاری، کوچ اجباری و حاشیه‌نشینی منجر شده است. این بحران سه‌گانه جز با یک برنامه نجات جامع رفع نخواهد شد. در واقع، استان سیستان و بلوچستان خود به تنهایی به یک برنامه توسعه زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی نیاز دارد و همچون یک برنامه توسعه پنج‌ساله، باید منابع مالی قابل توجهی به توسعه این استان اختصاص داده شود. این استان از حوزه آموزش گرفته تا درمان، محیط زیست و صنعت، دارای کمبودهای فراوانی است. در صورتی که با سرمایه‌گذاری گسترده، این کمبودها رفع نشوند، روز به روز بر عمق فاجعه در سیستان و بلوچستان افزوده می‌شود.