فتح الفتوح بورس یا سیطره بی‌دلیل شرکت‌های پتروشیمی و فولادی؟

بورس تهران امروز (چهارشنبه ۲۱ شهریور) بالاترین میزان رشد روزانه خود را در تاریخ ثبت کرد و شاخص کل با افزایش ۴.۴ درصدی به ۱۵۵ هزار و ۶۱ واحد رسید. شاخص بورس امروز یکی پس از دیگری کانال‌های قیمتی را پشت سر گذاشت و در عرض چند ساعت ۶ هزار و ۴۸۳ واحد رشد کرد! دلیل رشد تاریخی بورس چه بود؟ در چند وقت اخیر در اقتصاد ایران، از شرکت‌های فولادی و پتروشیمی بسیار شنیده‌ایم. جالب است که در رکوردزنی امروز بورس هم دوباره پای این شرکت‌ها در میان بود! اما این بار آن‌ها چگونه نقش‌آفرینی کردند؟!
به گزارش مردم سالاری آنلاین، تا پیش از ۲۱ شهریور، بیشترین میزان افزایش روزانه شاخص کل بورس تهران در تاریخ ۱۵ مرداد امسال صورت گرفته بود. در ۱۵ مرداد، شاخص بورس ۳.۸ درصد افزایش یافته بود. ۱۵ مرداد تاریخ مهمی در اقتصاد ایران است: عبدالناصر همتی در شامگاه ۱۴ مرداد از بسته جدید ارزی دولت رونمایی کرد که یک مولفه اساسی آن پمپاژ ارز پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها به بازار ثانویه بود. بعد از این رونمایی، بورس به استقبال آزادسازی نرخ ارز شرکت‌های پتروشیمی و فولادی رفت و آن رکورد تاریخی ثبت شد.
اما امروز بورس به استقبال چیز دیگری رفت! بورس امروز به آزادسازی قیمت فولاد در معاملات بورس کالا واکنش نشان داد. روز گذشته جعفر سرقینی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در نامه‌ای به حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران، مجوز برداشتن سقف رقابت برای محصولات فولادی در بورس کالا را صادر کرد. این به معنای آزادسازی نرخ فروش محصولات فولادی در داخل کشور است. اکنون پتروشیمی‌ها هم پیش‌بینی می‌کنند که دقیقاً این اتفاق برای آن‌ها روی دهد تا آن‌ها بتوانند محصولات‌شان را با نرخ‌هایی نزدیک به نرخ بازار آزاد در بورس کالا به فروش برسانند.
علت جهش امروزِ شاخص کل در بورس اوراق بهادار تهران، این بود و بی‌جهت نبود که بیشترین اثر مثبت بر رشد بازار سهام در روز جاری به نمادهای معاملاتی فولاد مبارکه اصفهان، صنایع پتروشیمی خلیج فارس و شرکت معدنی و صنعتی گل گهر اختصاص یافت. سقف رقابت برای فروش محصولات پتروشیمی هنوز در بورس کالا حذف نشده است اما با اتفاقی که از روز گذشته برای فولادی‌ها روی داد، اکنون پتروشیمی‌ها هم پیش‌بینی می‌کنند که به زودی قیمت محصولات‌شان در بورس کالا، آزادسازی شود.
پیش از آزادسازی نرخ فولاد، سقف رقابت برای معاملات مس و آلومینیوم در بورس کالا برداشته شده بود و پتروشیمی‌ها اکنون می‌گویند حتی اگر آسیاب به نوبت هم باشد، حالا نوبت آن‌ها است!
 
همه چیز به کام پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها
اگر واقع‌بین باشیم نباید چندان از افزایش شاخص کل بورس ذوق‌زده شویم. کسی چه می‌داند شاید یک حباب بزرگ در بازار بورس در حال شکل‌گیری است! مگر نه این که در سال ۹۱ و در اوج تحریم‌ها و در حالی که رشد اقتصادی کشور به سرعت به سمت منفی شدن می‌رفت، شاخص کل بورس یکی پس از دیگری رکوردها را شکست و تنها چند ماه بعد در سال ۹۲ رکود بر بازار سرمایه حاکم شد؟! در این شرایط نباید دچار ذوق زدگی شد و تنها باید به این اندیشید که چه چیزی واقعاً به نفع اقتصاد کشور است.
در شرایط فعلی همه چیز بر وفق مراد شرکت‌های فولادی، معدنی و پتروشیمی است: آن‌ها مواد خام و عوامل تولیدی موردنیاز خود (نظیر انرژی) را با قیمت ارزان و یارانه‌ای تحویل می‌گیرند، محصولات تولیدی خود که ارزش‌افزوده اندکی دارند را به خارج صادر می‌کنند و ارز صادراتی را نیز با قیمت بسیار بالا در بازار ثانویه می‌فروشند. حتی انتقاداتی نیز در بالاترین سطوح کشور، از جمله در سطح ریاست جمهوری، مبنی بر این‌که ارزشان را در زمان مناسب و در میزان مناسب عرضه نمی‌کنند، نسبت به آن‌ها وجود دارد. حالا اما یک «مزیت» دیگر هم به «مزیت» فولادی‌ها اضافه شده و قیمت فروش داخل محصولات آن‌ها هم آزادسازی شده است. پتروشیمی‌ها هم منتظرند تا از این مزیت به‌زودی برخوردار شوند.
پیش از این چون محصولات فولادی و پتروشیمی در بورس کالا بر اساس نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی قیمت‌گذاری می‌شدند، این بازار شاهد سیطره پدیده دلالی بود. فلسفه عرضه این محصولات با آن نرخ این بود که قیمت مواد اولیه برای صنایعی که از محصولات فولادی و پتروشیمیایی استفاده می‌کنند بالا نرود و لذا هزینه این صنایع بالا نرود و به مصرف‌کنندگان، یعنی عموم مردم، فشار وارد نشود. این فلسفه درست بود و راه‌حل حذف دلالی نیز این بود که نظارت‌ها بر خریداران در بورس کالا افزایش یابد و دلال‌ها حذف و مجازات شوند.
اما حالا این فلسفه به کلی کنار گذاشته شده و دستور آزادسازی قیمت‌ها در بازار داخلی صادر شده است. از هم‌اکنون مشخص است که سیاست قیمتی جدید ما را به کجا رهنمون می‌کند! کمربندها را باید بست؛ سیاست جدید، سیاست آری‌گویی به تورم شدید است و باید منتظر بود تا قیمت تمام‌شده محصولاتی که در تولیدشان از مواد اولیه فولادی و پتروشیمی استفاده‌شده، هرچه بیشتر افزایش یابد.