تاریخ سرکوب دستمزدهای واقعی کارگران

قیمت همه‌چیز در ایران به نحو سرسام‌آوری در حال افزایش است، به جز یک چیز؛ چیزی که مبنای تمام خلق ثروت‌ها است و توسعه قرار بوده که اساساً توسعه توانمندی‌های آن باشد. این، چیزی جز دستمزد نیروی کار نیست! حالا قیمت‌ها همه کالاها به جز نیروی کار آن‌چنان بالا رفته که کارگران مطالبه ترمیم دستمزد سال ۹۷ را مطرح کرده‌اند. اما واقعاً در دهه‌های گذشته ارزش دستمزد، چقدر کاهش داشته است. کافی است برای پی بردن به این موضوع، حداقل دستمزد در ایران را با قیمت سکه طلا مقایسه کنیم.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، با التهاباتی که در بازار ارز و طلا روی داد و به افزایش عمومی قیمت مایحتاج زندگی منجر شد، کارگران به دلیل کاهش واقعی دستمزدهایشان در حال مطالبه ترمیم دستمزد ۹۷ هستند. فتح‌الله بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی در این‌باره می‌گوید: «با توجه به گرانی نرخ ارز که بازارهای داخلی را تحت تأثیر قرار داد، عملاً قدرت خرید کارگران که امیدوار بودیم، با افزایش ۱۹.۵ درصدی حداقل دستمزد ارتقاء یابد، کاهش یافت و لذا برای آن‌که دستمزد کارگران کفاف هزینه‌های معیشت آن‌ها را بدهد، لازم است اتفاقی در حقوق و دستمزد کارگران بیفتد.»
وی می‌گوید صرفنظر از افزایش هزینه‌ها در بخش مسکن، کارگران قادر به تامین مایحتاج ضروری و مورد نیاز خود نیستند و دولت و کارفرمایان باید در شورای عالی کار با نمایندگان کارگری برای بهبود وضع معیشت و ترمیم دستمزد کارگران، همکاری کنند.
بر این اساس، نمایندگان کارگری عضو شورای عالی کار نیز در نامه‌ای به معاون وزیر کار و دبیر این شورا درخواست افزایش مجدد حداقل دستمزد سال ۹۷ را مطرح کرده‌اند. این درخواست رسمی در ۲۳ تیر مطرح شده و حالا باید دید مذاکرات مجدد نمایندگان جامعه کارگری، کارفرمایی و دولت، بر سر ترمیم دستمزدها به کجا می‌انجامد.
در کل، جامعه کارگری ایران تجربه خوبی از بحران‌های اقتصادی در ایران ندارد: چرا که این بحران‌ها، چه بحران‌های اقتصادی ناشی از جنگ و چه بحران‌های ناشی از تحریم‌ها و عواملی که صرفاً اقتصادی بوده‌اند، هربار باعث سرکوب دستمزدها شده‌اند و پس از پایان یافتن بحران‌ها نیز، هیچ‌گاه عقب‌افتادگی دستمزد کارگران از هزینه‌های معیشتی جبران نشده است.
 
تاریخچه حداقل دستمزد کارگران و قیمت سکه
مقایسه دستمزدها با قیمت سکه طلا معیار خوبی برای نشان دادن، دستمزدهای واقعی و پدیده سرکوب دستمزدها است. در نخستین سال پس از انقلاب، یعنی در سال ۱۳۵۸، حداقل دستمزد ماهیانه کارگران در ایران ۱۷۰۱ تومان و قیمت سکه بهار آزادی که در آن سال برای نخستین بار ضرب شده بود، ۱۳۰۰ تومان بود. در واقع، در آن سال با حداقل دستمزد می‌شد ۱.۳ سکه بهار آزادی (سکه‌ای که اکنون با نام سکه بهار آزادی طرح قدیم شناخته می‌شود) خریداری کرد. دقیقاً بعد از همین سال ۵۸ بود که قیمت سکه هرچه بالاتر رفت و دستمزدها چون نرخ رشد بالایی نداشتند، از قیمت سکه عقب افتادند.
در تاریخ پس از انقلاب، به جز سال ۵۸، تنها در یک سال، یعنی در سال ۸۳ در دوره ریاست‌جمهوری خاتمی، حداقل دستمزد از قیمت سکه پیشی گرفت؛ در تمام سال‌های دیگر قیمت سکه بالاتر از دستمزد یک ماه حداقل‌بگیران بوده است. روند عقب افتادن دستمزدها از قیمت سکه از همان سال ۵۹ آغاز شد؛ در آن سال، قیمت سکه ۲۴۰۰ تومان و حداقل دستمزد ۱۹۰۵ تومان بود.
بحران اقتصادی شکل‌گرفته به دلیل جنگ باعث شد تا در سال ۱۳۶۶ فاصله بین قیمت سکه از دستمزدها به بالاترین میزان در تاریخ پس از انقلاب برسد. در آن سال، حداقل دستمزد ۲۲۸۰ تومان و قیمت سکه ۱۱۲۵۷ تومان بود؛ یعنی تقریباً ۵ برابر حداقل دستمزد. شکاف بین دستمزد و قیمت سکه، هیچ‌گاه به این اندازه بالا نرفت (اگر این بار و در موج جدید افزایش قیمت سکه، رکورد سال ۶۶ شکسته نشود)!
در اوایل دهه ۸۰ و با شروع دور دوم دولت اصلاحات، به تدریج فاصله بین حداقل دستمزد و قیمت سکه هم کاهش یافت. به‌عنوان مثال در سال ۸۱ حداقل دستمزد ۶۹۸۴۶ تومان و قیمت سکه ۶۹۹۶۰ بود. در سال ۸۳ وضع از این هم بهتر شد و حداقل دستمزد پس از سال‌ها از قیمت سکه پیشی گرفت. در این سال حداقل دستمزد ۱۰۶۶۰۲ تومان و قیمت سکه ۱۰۴۵۳۷ تومان بود.
فاصله اندک بین حداقل دستمزد و قیمت سکه تا سال ۱۳۸۸ ادامه داشت. بعد از آن دوباره قیمت سکه اوج گرفت و فاصله خود را با حداقل دستمزد، افزایش داد. بحران اقتصادی اوایل دهه ۹۰ که به دلیل تحریم‌های اواخر دولت احمدی‌نژاد روی داد، دستمزدهای واقعی کارگران را هرچه بیشتر کاهش داد. در سال ۹۱، قیمت یک سکه بهار آزادی تقریباً ۴ برابر حداقل دستمزد بود. حداقل دستمزد در آن سال تنها ۳۹۰ هزار تومان برای هر ماه بود!
حال یک‌بار دیگر قیمت سکه، فاصله خود را از حداقل دستمزد بیشتر کرده است. اگر بخواهیم قیمت سکه بهار آزادی طرح قدیم را ملاک قرار دهیم، قیمت سکه در حال حاضر ۲.۷ برابر حداقل دستمزد است. سال‌های بدتر از این نیز برای کارگران تحت شمول قانون کار در ایران وجود داشته است؛ به‌عنوان مثال، سال‌های ۶۶ و ۹۱. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که قیمت سکه فاصله خود را از حداقل دستمزد، باز هم بیشتر نکند! بر این اساس و برای جلوگیری از کاهش بیشتر دستمزدهای واقعی است که کارگران درخواست ترمیم دستمزد سال ۹۷ را مطرح کرده‌اند. حداقل‌بگیران در سال ۵۸ با حقوق یک ماه خود می‌توانستند ۱.۳ سکه طلا بخرند؛ اما حقوق آن‌ها حالا تنها برای خرید ۰.۴ یک سکه طرح قدیم کفاف می‌دهد؛ در واقع، با حداقل حقوق یک نیم‌سکه هم نمی‌توان خرید. با تاریخی که سراغ داریم، حتماً بسیاری از کارگران هم نسبت به این که دولت و کارفرمایان خواسته آن‌ها را اجابت کنند و دستمزد ۹۷ را افزایش دهند، بدبین‌اند! با این حال، خواسته آنان کاملاً بر حق است و این بی‌انصافی است که دوباره کارگران کشور به قربانیان بحران‌های اقتصادی تبدیل شوند.  

اینفوگرافی مربوطه را ببینید: حداقل دستمزد پس از انقلاب و قیمت سکه