همه تخم مرغها در سبد بشار اسد؟

امیل لحود رئیس جمهور لبنان در حال مکالمه تلفنی با حافظ اسد بود که در نیمه های صحبت، مکالمه به دلیل حمله قلبی اسد ناتمام ماند. ژنرال اسد رئیس جمهور مادام العمر سوریه پس از ۲۹ سال ریاست جمهوری فوت کرد و بشار اسد جایگزین او شد. حالا بشار اسد پنج سال است درگیر جنگی فرسایشی شده است.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، وضعیت امروز در سوریه فراتر از بلند پروازانه ترین رویاهای اسرائیل است . اشغال بلندی های جولان نتیجه تغییر استراتژی جنگی اسرائیل پس از جنگ یوم کیپور بود که مبنای آن بر داشتن دست بالا در صورت حملات احتمالی از دشت های عربی اطراف است. جنگ داخلی فرسایشی و طولانی در خاک یکی از سرسخت ترین دشمنان رژیم صهیونیستی، بدون صرف هزینه گزاف جنگ مستقیم، آیده ال ترین وضعیت ممکن برای آن کشور است.ایران از همان آغاز همانگونه که انتظار می رفت تمام قد در کنار بشار اسد ایستاد. جنایات هولناک بخشی از معارضین سوری همچون داعش و جبهه النصره تکلیف را بر رسانه های داخلی همچون صدا و سیما در انعکاس اخبار این جنگ تمام کرد. آنچه مردم از رسانه ای ملی از جنگ داخلی سوریه می بینند جنگ خیر و شر، سیاهی و پلیدی معارضین در برابر نیروهای نور و روشنایی بشار است. اما واقعیت کمی پیچیده تر از این مسائل است.
فارغ از سیاست خارجی حزب بعث سوریه که در مقام مقایسه با کشورهای عربی منطقه می توان آن را بویژه در موضع فلسطین شجاعانه توصیف کرد، در داخل اما مردم نزدیک سه دهه شاهد یک حکومت اقتدارگرایی کلاسیک عربی با کمترین آستانه تحمل مخالف بودند.ژنرال حافظ اسد یک نظامی در ارتش سوریه بود که پس از انجام سه کودتای پیاپی به رهبر بلا منازع کشور تبدیل شد. وی در کودتای سال ۱۹۶۳ حزب بعث مشارکت داشت و پس از آن به فرماندهی نیروی هوایی سوریه رسید. در سال ۱۹۶۶ اسد و دوستانش کودتای دیگری را علیه جناح سنتی حزب بعث ترتیب دادند که به قدرت گرفتن شاخه رادیکال نظامی بعث به رهبری صلاح جدید منجر شد و اسد در دولت جدید به عنوان وزیر دفاع منصوب شد. او در سال ۱۹۷۰ در کودتای دیگری صالح جدید را سرنگون کرده و از آن به بعد تا زمان مرگ، رئیس جمهور مادام العمر سوریه بود. در انتخابات کاندیدای دیگری وجود نداشت و رئیس جمهور با رای آری یا نه مردم انتخاب می شد. حزب بعث سوریه متاثر از شعار بسط سوسیالیسم مالکیت خصوصی را به مقدار زیادی محدود کرد. فعالیت کلیه احزاب و رسانه های غیر دولتی ممنوع شد. دولت در برابر منتقدین سکولار و اسلام گرا به یک اندازه شدت عمل نشان می داد، اعتراضات طرفداران اخوان السلمین در شهر حماه در سال ۱۹۸۲با مشت آهنین دولت روبه رو شد ، اخوان تعداد کشته های خود را در این حادثه بیش از ۱۷۰۰۰نفر اعلام کرد، حزب بعث سوریه اساسٱ یک حزب لائیک است که با هر گونه ورود مذهب به سیاست مخالف است. بشار اسد در مصاحبه با روزنامه الثوره لبنان در ارتباط با دستگیری محمد مرسی چنین اظهار داشت: آنچه که در مصر روی می‌دهد، حاکی از شکست اسلام سیاسی در جهان و سرنوشت محتوم تمام کسانی است که از دین برای اهداف سیاسی و جناحی بهره‌برداری می‌کنند او همچنین اظهار داشت که کسانی که دین را در سیاست به کار می‌گیرند یا از دین برای گروهی در مقابل گروه دیگر استفاده می‌کنند در هر نقطه‌ای از جهان باشند، سقوط خواهند کرد.
تمامی کسانی که از زندان مشهور پالمیرا (زندان محکومین سیاسی)جان سالم به در برده اند خاطرات تکاندهنده ای از این زندان روایت می کنند.
عده ای همراهی و حمایت حماس از معترضین سوری را ناسپاسی تعبیر کردند اما یکی از مقامات ارشد حماس در توئیتی خیلی ساده عنوان نمود : ما سالها در سوریه زندگی کردیم و از نزدیک شاهد اوضاع زندگی مردم آن کشور بودیم.
پس از شروع بهار عربی و سرایت آن به سوریه بشار برعکس پدر که سیاست مدار زیرکی بود در مدیریت اعتراضات چندان موفق عمل نکرد. بسیاری موافقت او با جناح رادیکال حزب بعث برای مقابله نظامی با اعتراضات غیر مسلحانه را دلیل وضعیت کنونی سوریه می دانند. باسل برادر دیگر بشار گزینه مد نظر پدر برای جانشینی بود که برای این منظور سالها تحت آموزش و تربیت مستقیم حافظ اسد قرار داشت اما مرگ او در تصادف رانندگی بشار را به گزینه ناگزیر مبدل ساخت. بعضی از افسران ارشد جدا شده از ارتش تلویحا نارضایتی از شیوه مدیریت او را دلیل جدایی خود عنوان نموده اند. واقعیت این است که علیرغم اخبار رسمی در داخل که هر روز خبر از پیروزی های پیاپی ارتش می دهند پس از ۴ سال جنگ در سوریه قلمرو دولت مرکزی روز به روز در حال کوچک شدن است. اخبار ضد و نقیض حکایت از آن دارد که بشار اسد قصد دارد تا توان نظامی خود را به منطقه ای محدودتر در شرق کشور محدود کند.
مشکل عمده ای کشورهای عربی که بلا استثنا دارای نظام های بسته حکومتی هستند این است که به خاطر سالها خفقان و عدم رشد سیاسی در صورت سرنگونی حکومت جریانهای سلفی و تندرو بیشترین شانس را برای بدست گیری قدرت دارند.چند قومی بودن سوریه و وجود اقلیت علوی و گروههای نژادی همچون کردهها و ساسر مذاهب شاید از جمله موثرترین عوامل در عدم پیروزی تندروها باشد.
نکته اساسی دیگر این است که مخالفین و منتقدین حکومت مرکزی عقاید، گروهها و نظرات بسیار وسیعی را در بر می گیرد ،تنها یکی از آنها یعنی شورای هماهنگی انقلاب سوریه شامل بیش از ۶۳ گروه و طایفه ای سوری است که همگی آنها از مخالفین سرسخت داعش محسوب می شوند و معارضین حتی گروههای صلح طلب علوی و دروزی را نیز شامل می شوند.
روسیه نیز چون ایران از حامیان بشار اسد محسوب می شود لنگر انداختن سالیان یک ناوگان نظامی دریایی روسیه در سوریه دلیل خوبی بر این حمایت است. روسها اما برعکس ایران با احتیاط بیشتری در سوریه گام بر می دارند.سرویس امنیتی روسیه تماسهای غیر رسمی خود را با بخشی از مخالفین کماکان حفظ کرده است.سوالی که در اینجا مطرح است این است که اگر بشار اسد توان نظامی خود را از دست داد چه اتفاقی رخ می دهد ،آیا برای سیاست خارجی کشور ما گزینه ای دیگری در دسترس است؟ آیا نقشه دومی هم در صورت خارج شدن اوضاع از کنترل موجود است؟ آیا در صورت سقوط بشار اسد باید سوریه را دربست به صحنه عمل جنابت های داعش و القاعده سپرد؟
کردها در سوریه تنها گروهی بوده اند که توانسته اند موفقیت های نظامی قابل ذکری در برابر داعش کسب کنند،آنها علی رغم انتقادات به دلیل ترس از سیاست های ترکیه روابط پر فراز و نشیب خود با حکومت مرکزی را حفظ کرده اند.علوی های منتقد و جریانات معتدل دیگر نیز در سوریه وجود دارند که می توانند مورد رایزنی قرار بگیرند. رویاهای اردوغان برای احیا شکلی از حوزه نفوذ در خاور میانه به عنوان بدیل خلافت عثمانی او را پشت سر جریانات سلفی در سوریه قرار داده است.عربستان نیز به وضوح نشان داده که اهمیتی به اوضاع اسف بار مردم سوریه نمی دهد و تنها در پی اجرای مطامع خود است. شاید وقت آن رسیده که سیاست گذاران در کشور ما متوجه این موضوع شوند که مقابله با این هجوم همه سویه طرحهای پیچیده و تجدید شونده ، نیاز به سد محکمتری از بشار اسد دارد. گذاشتن تمام تخم مرغها در یک سبد بدون داشتن پلان جایگزین کار چندان صحیحی نیست.
هیرش سعیدیان
hireshhiresh۶۲@gmail.com