سفر میانجی با چند پرونده مهم

گروه دیپلماسی- علی ودایع: قطری‌ها که چندسالی هست به شریک دیپلماتیک و کانال میانجی تهران تبدیل شده‌اند؛ نفر اول دوحه را به تهران فرستادند. نخست وزیر قطر که همزمان وزیرامورخارجه این کشور محسوب می‌شود؛ رایزنی‌های فشرده‌ای با رئیس جمهوری و وزیرامورخارجه ایران داشت.گفته می‌شود که در این ملاقات‌ها پرونده برجام، آتش بس غزه، سطح تنش با اسرائیل و روابط دوجانبه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،رفت و آمدهای دیپلماتیک بین تهران و دوحه اتفاق عجیبی نیست. ایران و قطر توانسته‌اند به درک خوبی از منافع مشترک در مقابل تهدیدها و فرصت‌ها در خاورمیانه دست پیدا کنند؛ برهمین اساس از میانه‌های هفته گذشته، بحث درباره سفر اضطراری «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر به تهران داغ شد.
طبق برنامه، پیش از ظهر دیروز، ملاقات فشرده وزرای امورخارجه ایران و قطر در تالار آینه وزارت امورخارجه برگزار شد. همچنین، عصر دوشنبه، نخست وزیر و وزیرامورخارجه قطر راهی پاستور شد تا دکتر «مسعود پزشکیان» دیدار کند.
حمایت تهران از تصمیم حماس
در جریان نشست «سید عباس عراقچی» و «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی»، طرف ایرانی با اشاره به امکانات و ظرفیت‌های خوب دو کشور در ابعاد تجاری و اقتصادی تصریح کرد: مایلیم با تلاش و هماهنگی بیشتر بین بخش‌های ذیربط دو کشور در قالب کمیسیون مشترک اقتصادی، شاهد جهش و تحرک جدیدی در روابط به خصوص در عرصه اقتصادی و تجاری باشیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین از تلاش‌ها و تحرک خوب دولت قطر در خصوص پرونده‌های مهم منطقه‌ای به ویژه توقف جنگ و برقراری آتش‌بس در غزه قدردانی کرد و با اشاره به رویکرد صهیونیست‌ها برای تشدید تنش و توسعه دایره جنگ و درگیری در منطقه تصریح کرد: جمهوریی اسلامی ایران از تلاش‌های قطر در توقف فوری جنگ و جنایات صهیونیست‌ها علیه مردم مظلوم فلسطین و برقراری آتش بس در غزه استقبال می‌کند و از هرگونه توافقی که دوستان ما در مقاومت فلسطین و حماس بپذیرند، حمایت خواهد کرد.
شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی نخست وزیر و وزیر خارجه قطر نیز در این دیدار با ابراز خرسندی از سفر رسمی‌اش به تهران، انتخاب دکتر عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه جمهوریی اسلامی ایران را تبریک و تهنیت گفت و برای ایشان آرزوی موفقیت کرد. تلاش خواهیم کرد تعامل و همکاری بین ما بر اساس عزم و اراده رهبران دو کشور و در راستای تحقق اهداف مشترک مان ادامه یابد و آینده بهتری فراروی روابط دو کشور به خصوص در عرصه همکاری‌های اقتصادی باشد.
نخست وزیر وزیر امور خارجه قطر در این دیدار همچنین گزارشی از تحرک دیپلماتیک و تلاش‌های صورت گرفته از سوی این کشور در خصوص توقف جنگ و برقراری آتش‌بس در غزه ارائه کرد و با یادآوری روند مشورت‌های صورت گرفته بین طرفین تاکنون، خواستار تداوم این رایزنی‌ها در راستای کمک به تامین ثبات و امنیت در منطقه و کمک به مردم فلسطین شد.
روابط ممتاز تهران و دوحه
عصر دیروز هم، در جریان نشست «محمد آل ثانی» با دکتر پزشکیان، عراقچی (وزیرامورخارجه)، مهدی سنایی(معاون سیاسی رئیس جمهوری) و برخی مقامات بلندپایه ایران و قطر حضور داشتند. رئیس جمهوری ایران در این دیدار، سطح روابط دوطرف را ممتاز توصیف کرده و بر ضرورت ارتقای روابط در عرصه‌های مختلف تاکید کرد.
رئیس جمهوری ایران با قدردانی از تلاش‌های قطر برای برقراری آتش‌بس در غزه افزود: در غزه هر ساعت و دقیقه حقوق انسانی و همه قواعد حقوقی بین‌المللی نقض می‌شود، اما کشورهای مدعی دفاع از حقوق بشر که گاهی برای محاکمه یک فرد، فریاد سر می‌دهند، در برابر این جنایات نه تنها سکوت می‌کنند که حتی از بانی این جنایات و نسل‌کشی حمایت نیز می‌کنند.
پزشکیان اظهار امیدواری کرد که کشورهای اسلامی و همه کشورهای دیگر که به چارچوب‌ها و قوانین بین‌المللی پایبندی دارند در کنار هم ایستاده و با اقدام مشترک بتوانند حامیان رژیم صهیونیستی را وادار به مهار این رژیم و متوقف کردن جنایات و نسل‌کشی او در غزه کنند.
شیخ «محمد آل ثانی» نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر نیز در این دیدار با ابلاغ سلام‌های گرم و پیام تبریک امیر این کشور به مناسبت آغاز به کار دولت دکتر پزشکیان اظهار داشت: امیر قطر برای گسترش روابط برادرانه و راهبردی فیمابین اهمیت ویژه‌ای قائل است. ما نیز معتقدیم روابط و همکاری‌های فیمابین هنوز به سطح مورد نظر رهبران دو کشور نرسیده و باید برای تحقق این هدف تلاش بیشتری داشته باشیم.
نخست وزیر قطر با انتقاد از مواضع متناقض جامعه جهانی و مدعیان حقوق بشر نسبت به قربانی و جنایتکار در غزه تصریح کرد: قطر به تلاش‌های خود برای تحقق آتش‌بس در غزه ادامه خواهد داد و در این زمینه روی نقش‌آفرینی سازنده جمهوریی اسلامی ایران به عنوان یک بازیگرِ همواره حکیم و مسئول حساب می‌کند.
شیخ محمد آل ثانی با قدردانی از چشم‌انداز و رویکرد مثبت دکتر پزشکیان نسبت به مسائل موجود منطقه‌ای و بین‌المللی، آمادگی کشورش برای همکاری با کشورمان در پیشبرد این رویکرد در عرصه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی را اعلام کرد.
سفر مقام ارشد دوحه و چند نکته
در جریان دیپلماسی فعال تهران و دوحه، موضوعات متنوعی بنا به اقتضای زمانی و تحولات خاورمیانه مورد توجه طرفین بوده است. سفر دیروز شیخ «محمد آل ثانی» نخستین سفر دیپلماتیک رسمی در دولت چهاردهم محسوب می‌شود که در نوع خود نشان دهنده توجه ویژه قطر به دولت چهاردهم و تغییرات در دولت جمهوری اسلامی است.
اما نکته حائز اهمیت اینجاست که قطری‌ها با چند پرونده مهم به تهران آمدند. قطر که در جریان مبادله بزرگ بین ایران و آمریکا ایفای نقش کرده بود؛ در جریان مذاکرات مرتبط با احیای برجام تا پیش از ماجرای هفتم اکتبر به موازات عمانی‌ها نقش میانجی بین تهران و واشنگتن را در دستور کار داشتند. گفته می‌شد که در دولت سیزدهم، طرفین به نقطه‌ای برای حفظ برجام رسیده بودند اما این وضعیت پایدار نماند. خروج آمریکا از توافق برای اقدام مشترک در دولت « دونالد ترامپ»، بی عملی اروپایی‌ها و در نهایت ناتوانی «جو بایدن» به وضعیت گام به گام ایران در مقابل برجام منجر شد. این گمانه زنی وجود دارد که احتمالا رایزنی‌های در رابطه با برجام تحت عنوان «برجام پلاس» در دستورکار قرار گرفته باشد اما تا انتخابات الکترال آمریکا در آبان ماه، همه چیز درحد حرف و تعارفات دیپلماتیک است.
پرونده پول ایران در قطر هم از سوژه‌های مهم برای تهران است. ماجرا از آنجایی آغاز شد که ایران به کره جنوبی نفت فروخت، ولی سئول در اجرای فرامین تحریمی آمریکا از بازپرداخت ۷ میلیارد دلار پول ایران سرباز زد و دولتمردان وقت توانایی استرداد آن را نداشتند؛ تا اینکه دولت سیزدهم با اقدام «حسین امیرعبداللهیان» در جریان مبادله بزرگ، این مبالغ را به قطر منتقل کرد و اکنون خبر دقیقی از سرنوشت آنها نیست.
پرونده اضطراری سفر مقام ارشد قطری‌ها به تهران، تصمیم تهران برای مجازات اسرائیل و خونخواهی ترور مقام ارشد حماس است. آمریکا به دنبال «فریز آتش تنش خاورمیانه» است و قطری‌ها هم این راهبرد را به نوعی دنبال می‌کنند. گفته می‌شود که طرف آمریکایی به یک سطح کنترل شده از اقدام تهران رضایت داده است. فاز اول اقدام حزب الله هم در عین حال، فضای وحشت را در سرزمین اشغالی حاکم کرده است. نگرانی همه جنون جنگ طلبی شخص «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل است؛ البته ایران هم گفته «تهران اگرچه به دنبال افزایش تنش‌ها نیست اما از گشترش تنش واهمه ای هم ندارد.»
قطری‌ها نقش مهمی در مذاکرات آتش بس غزه تا اینجای کار ایفا کرده اند. آنها که میزبان اصلی شهید «اسماعیل هنیه» بودند در فضای پساترور هم تلاش کردند نقش راهبردی دوحه به عنوان کانون رایزنی‌ها را دنبال کنند.
اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» تلویحا می‌نویسد؛ قطری‌ها می خواهند همچنان جایگاه ویژه خود را در سیاست خارجی جمهوری اسلامی حفظ کنند؛ بنابراین به عنوان اولین میهمان دیپلماتیک راهی تهران شدند.
در عین حال، این گزارش می‌افزاید که خبر سفر فوق پس از آن منتشر شد که تیم‌های مذاکره کننده آمریکایی، اسرائیلی، مصری و قطری در ۱۵ اوت در دوحه برای دور دیگری از مذاکرات آتش بس و حل موضوع اسرا دور هم جمع شدند. گروه مورد حمایت ایران، حماس که در دوحه دفتر دارد، اعلام کرد در این مذاکرات شرکت نمی‌کند ولی روند مذاکرات را از طریق هیات‌های قطری و مصری دریافت کرده است. دور جدید گفت وگوها در ۲۲ و ۲۳ اوت در قاهره برگزار شد.
«ریچارد گلدبرگ» مشاور ارشد دفاع از دموکراسی‌ها معتقد است: قطر و ایران دیدگاه مشترکی در مورد حماس دارند. اگرچه جایگاه و موضع قطر نسبت به واشنگتن با ترور هنیه به میزان قابل توجهی تضعیف شده، اما این احتمال مطرح است که آل ثانی اکنون پیام‌هایی را از طرف دولت بایدن به ایران منتقل کند و در عین حال گام‌های بعدی را در قبال شریک استراتژیک خود در غزه (با ایران) طراحی نماید.
«سعید قاسمی‌نژاد» دیگر کارشناس ارشد FDD در امور ایران نیز مدعی است: دوحه و تهران هر دو از گروه‌های اسلام‌گرای رادیکال در سطح جهان حمایت می‌کنند و دو روی یک سکه هستند. تهران آموزش و هدایت آن‌ها را ارائه می‌کند. این در حالی است که قطر منابع مالی و پوشش دیپلماتیک را از طریق شبکه نفوذ گسترده خود که با هزینه‌های هنگفت ایجاد کرده است، به سرانجام می‌رساند.
این اتاق فکر آمریکایی در مورد رابطه دوحه با حماس عنوان داشت: قطر از حماس که از سال ۲۰۰۷ در غزه مستقر شد، حمایت کرده است. از آن زمان، دوحه کمک‌های سیاسی و مالی را به این گروه اسلام گرا ارائه می‌دهد به نحوی که گفته می‌شود حداقل ۱.۸ میلیارد دلار به دولت تحت مدیریت حماس در غزه تزریق کرده است. با اینکه قطر از حماس حمایت می‌کند و فقط اسرائیل را مسئول حمله ۷ اکتبر حماس می‌داند، با موافقت ایالات متحده خود را به عنوان میانجی بین حماس و اسرائیل قرار داده است. این گزارش در زمینه رابطه این کشور با آمریکا نیز آورده است که جو بایدن در سال ۲۰۲۲ قطر را به عنوان متحد اصلی غیر ناتوی خود تعیین کرد. قطر همچنین به عنوان یک مرکز استراتژیک برای عملیات نظامی ایالات متحده در منطقه خلیج فارس عمل می‌کند و میزبان پایگاه نیروی هوایی العدید است که بزرگترین پایگاه ایالات متحده در منطقه به شمار می‌رود. با این حال، چند قانونگذار آمریکایی بعد از عملیات ۷ اکتبر، دولت بایدن را تحت فشار قرار داده اند تا با توجه به حمایت قطر از حماس، روابط واشنگتن با دوحه را کاهش دهد. در نخستین روز ماه می‌ گذشته هم چند نماینده قانون دو حزبی را جهت بررسی وضعیت متحدان غیرناتوی آمریکا به کنگره و سنا ارائه دادند.