مذاکره با آمریکا؛ چرا و چگونه؟!

گروه سیاسی – هدیه گل محمدی: مذاکره با آمریکا اگرچه در سه دهه گذشته با اما و اگرهایی همراه بوده است، اما در موارد مختلفی شکل گرفته است. مذاکرات ایران و آمریکا بر سر عراق و افغانستان دو نمونه اصلی این مذاکرات بود که در دهه 80 انجام پذیرفت و البته پس از آن در مذاکرات هسته ای در دوران حسن روحانی هم دو کشور پای میز مذاکره نشستند که نتیجه آن امضای برجام بود؛ اما پس از آن و با خروج آمریکا از برجام، روند مذاکرات متوقف شد. افزون بر آن مخالفت های داخلی هم یکبار دیگر موضوع مذاکره با آمریکا را به تابو تبدیل کرد. با این حال، حالا با پیشرفتی که در مذاکرات احیای برجام شکل گرفته و همچنین اظهار تمایلی که از سوی آمریکا برای مذاکره بدون واسطه صورت گرفته، به نظر می آید که ممکن است در آینده ای نزدیک یکبار دیگر دو کشور گفتگوهایی با هم داشته باشند؛ گفتگوهایی که موضوع آن حل و فصل اختلافات بر سر برجام است. ضمن اینکه در کنار آن، موضوعاتی مثل زندانیان دو کشور هم مطرح شده که اگرچه آمریکایی ها سعی در گره زدن این دو موضوع به هم هستند اما مقامات ایران آن دو را دو موضوع جداگانه و البته قابل طرح و حل می دانند.
موضوع مذاکره با آمریکا البته در سطحی بالاتر از دولت تصمیم گیری می شود و به همین علت هم سخنان رهبر انقلاب در روز نوزدهم دی اهمیت پیدا می کند: « مذاکره، صحبت و تعامل با دشمن در مقطعی به معنای تسلیم شدن نیست». شاید برداشت طرف آمریکایی از این سخنان باعث شده که طی دو – سه هفته اخیر درخواست مذاکره مستقیم با مذاکره کنندگان ایرانی در وین داشته اند. این موضوعی است که در روز دوشنبه حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه اعلام کرد. وی در مراسم اختتامیه همایش ملی ایران و همسایگان گفت: آمریکایی‌ها مکررا برای مذاکره درخواست دارند، اما در جمع‌بندی‌های خود هنوز به این نقطه نرسیده‌ایم. اما نکته مهمتر در سخنان امیرعبداللهیان این بود که «اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به توافق خوب لازمه اش این باشد که گفت‌وگویی را با آمریکا داشته باشیم آن را نادیده نمی‌گیریم.»
پس از انتشار این سخنان، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین در واکنش به سخنان وزیر خارجه کشورمان مذاکره مستقیم میان ایران و آمریکا در وین را «مفید» خواند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین که در هفته های اخیر یکی از منابع اصلی اطلاع رسانی درباره مذاکرات 1+4 بوده است روز دوشنبه در واکنش به سخنان اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان در توییتی نوشت: مذاکره مستقیم در سطح پیشرفته مذاکرات وین می‌تواند مفید واقع شود.
آمریکا نیز پس از این اظهارات تاکید کرد که برای مذاکره مستقیم با تهران برای نجات توافق هسته‌ای «آماده» است. یکی از سخنگوهای دستگاه دیپلماسی آمریکا به خبرگزاری فرانسه گفت: «دیدار مستقیم به ارتباطات موثرتر منجر می‌شود که برای دستیابی سریع به توافق ضروری است.»
 
همچنین این اعلام وزیر امور خارجه با نشانه هایی دیگر از امکان مذاکره مستقیم ایران و آمریکا همراه بود. علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی روز سه شنبه در توییتی نوشت: « تا کنون ارتباط با هیئت آمریکایی حاضر در وین با مبادله نوشتار غیر رسمی انجام شده و نیازی به بیش از این نیز نبوده و نخواهد بود. این روش ارتباطی تنها زمانی با روش‌های دیگر جایگزین می‌شود که توافق خوب در دسترس باشد.» این نوشته اگرچه بر روش مذاکره غیر مستقیم پافشاری می کند اما همین که برای مذاکره مستقیم شرط گذاشته، نشان می دهد که چنین کاری را ناممکن نمی داند. همچنین در این روز سخنگوی دولت هم در کنفراسن مطبوعاتی خود با بیان اینکه درخواست مذاکره از سوی آمریکا بارها مطرح شده، تنها تاکید کرد که هیچ گونه مذاکره مستقیمی بین ایران و آمریکا برقرار نشده است و توضیحی درباره اینکه در آینده چه خواهد شد، نداد.
عبدالله گنجی، روزنامه نگار اصولگرا که با آمدن زاکانی در شهرداری، مدیرمسئول روزنامه همشهری شده است نیز در توییتی سعی کرد پیشنهادی درباره چگونگی مذاکره با آمریکا بدهد . وی نوشت: نمیدانم مذاکره مستقیم با آمریکا گمانه زنی است یا تاکتیک اگر قرار است صورت گیرد نباید در قالب ۵+۱ بلکه دوجانبه باشد. حضور آمریکا در جمع به معنی بازگشت آمریکا به برجام بدون تضمین عمل به آن است. هدف اصلی آمریکا از بازگشت به برجام استفاده از ظرفیت‌های تنبیهی آن است. چیزی که الان نمی تواند.
با توجه به شرایط شکل گرفته در خصوص مذاکرات وین، علی الخصوص در دولت رئیسی بسیاری از کارشناسان، ناظران و تحلیلگران معتقدند تنها راه برون رفت از این وضعیت و بن‌بست مذاکراتی، گفت وگوی مستقیم و رو در روی جمهوری اسلامی ایران با ایالات متحده آمریکاست. چرا که به باور آنها مذاکرات ایران با اعضای ۱+۴ عملا نتوانسته است به احیای برجام و لغو تحریم ها کمک کند، کما اینکه در سال های پس از خروج ترامپ از برجام این مذاکرت علی رغم برخی توافقات اولیه به لغو عملی تحریم ها منجر نشد. لذا در این مدت روسیه، چین، انگلستان، فرانسه و آلمان به عنوان اعضای ۱+۴ و نیز اعضای حاضر در برجام، نه توان و نه تمایلی برای احیای برجام و لغو تحریم ها نداشته اند. پس باید پذیرفت احیای برجام عملاً به چراغ سبز آمریکا گره خورده است.