حبس نفس مردم در زندان آلودگی هوا

میانگین بیست و چهار ساعت منتهی به دیروز شاخص آلودگی هوا از عدد 150 هم فراتر رفت و هوای تهران برای همه افراد ناسالم بود. آلودگی هوای تهران در هفته‌های اخیر تشدید شده و این روزها برای همه گروه‌ها، ناسالم و خطرناک تلقی می‌شود، آلودگی‌ای که سال‌ها است در فصل سرما یقه تهرانی‌ها و مردم سایر کلان شهرها بویژه اصفهان و مشهد و اراک را می‌گیرد و هزاران را نفر را راهی بیمارستان‌ها و بخش و اورژانس تنفسی می‌کند با این حال سازمان‌های مسئول در این حوزه ساکت و بدون نشانه به راه خود ادامه می‌دهند!
درحالیکه با تشدید آلودگی هوا دعوا برسر بی‌مسئولیتی سازمان‌های دخیل در موضوع آلودگی هوا بالا گرفته بسیاری از شهروندان به دلیل همین بی‌مسئولیتی و تشدید آلودگی هوا در بخش‌های تنفسی بیمارستان‌های تهران درحال بستری شدن هستند. در این شرایط وخیم انتظار می‌رفت که کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران به سرعت تشکیل جلسه داده و راهکارهای عملی برای کنترل وضعیت هوا ارائه کند. با وجود اینکه روز 8 آذر استاندار تهران اعلام کرده بود «با توجه افزایش شاخص آلایندگی هوا بر روی عدد ۱۵۳، احتمال تشکیل جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوای تهران امشب وجود دارد.» عباس شاهسونی، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به شرایط ناسالم هوای تهران برای همه گروه‌ها، به ایسنا گفته است: «با وجود اعلام استانداری مبنی بر تشکیل جلسه کمیته اضطرار، اما این کمیته تشکیل نشده و هیچ تصمیمی ‌برای کاهش منابع انتشار و کاهش مواجهه مردم گرفته نشده است.»
این خبر ساعت 6 صبح روز 9 آذر منتشر شد و بلافاصله روابط عمومی‌ استانداری هم برای نشان دادن اینکه جلسه تشکیل شده خبری را ساعت 7:15 صبح همین روز مبنی بر تشکیل این جلسه منتشر کرد. براساس این اطلاعیه استاندار تهران در تشریح مصوبات کمیته اضطرار آلودگی هوا ضمن تاکید بر اهتمام تمام کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و اتخاذ تدابیر لازم جهت جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها، گفته است: «با واحدهای تولیدی و کارخانه‌هایی که نسبت به کنترل خروجی‌ها، اقدام موثری نداشته باشند مطابق قانون برخورد می‌شود و تا پایان پایداری وضعیت جوی هوای تهران، همه محدودیت‌های ایجاد شده جهت جلوگیری از انباشت آلاینده‌ها لازم الاجرا است. همچنین تعطیلی موقت واحدهای صنعتی آلاینده، کنترل دقیق خودروهای بدون معاینه فنی، ممنوعیت تردد شبانه خودروهای گازوئیلی و جلوگیری از فعالیت‌های عمرانی آلاینده باید با دقت و نظارت بیشتری از سوی دستگاه‌های مربوطه دنبال شود.»
همه این مصوبات مسئولیت‌های قانونی‌ای است که سا‌ل‌ها مسکوت مانده و چیز جدیدی نیست؛ نکته عجیب اینکه هیچ راه‌کار عملی‌ برای فعال شدن نهادهای مسئول در این باره ارائه نشده است جز تاکید بر اجرای مصوبات قانونی!
 
رقابت برای فرار از مسئولیت
یکی از سازمان‌های مسئول در کنترل آلودگی هوا سازمان محیط زیست است که مدت‌ها است هیچ اقدام قابل تاملی درباره کاهش آلایندگی هوا انجام نداده و همیشه یکی از غایبان اصلی در موضوع آلودگی هوا بوده است. این سازمان هم مانند سایر نهادهای دارای مسئولیت، زمانی لب به سخن باز می‌کند که کار از کار گذشته باشد.
سعید محمودی، مدیرکل محیط زیست استان تهران با انتقاد از برخی کارهای به جای مانده براساس قانون هوای پاک گفته است: «طرح کهاب (کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین) باید تا پایان سال ۱۴۰۰ در کلیه جایگاه‌های سوخت تهران اجرا شود این درحالیست که در حال حاضر تعداد بسیار محدودی از جایگاه‌ها این طرح را انجام داده‌اند و موضوع به‌صورت کامل از سوی وزارت نفت انجام نشده و انتظار داریم که در چارچوب قانون هوای پاک این اقدامات با سرعت بیشتری پیگیری شود.»
وی افزود: «براساس آیین نامه ماده ۲ قانون هوای پاک از سال ۹۹ باید تمدید یا صدور مجوز شرکت‌های پیک موتوری مشروط به برقی شدن موتور سیکلت‌ها باشد که متاسفانه این موضوع نیز مغفول مانده و جزو تکالیف قانونی سازمان صمت استان تهران است.»
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با اشاره به تکالیف شهرداری تهران بر اساس قانون هوای پاک گفت: «انتظار می‌رود شهرداری تهران بر اساس مواد ۹ و ۱۰ قانون هوای پاک، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی‌را با جدیت پیگیری کند.»
محمودی مدعی شده که اداره محیط زیست تهران تمام مسئولیت‌های خود مانند تشکیل جلسه کمیته اضطرار آلودگی هوا را به نحو احسن انجام داده و با هرگونه کوتاهی و قصور برخورد کرده است و در صورت لزوم متخلفان یا افرادی که کوتاهی کرده‌اند، به دادستانی تهران و سازمان بازرسی معرفی خواهند شد. نکته جالب اینجاست که اداره محیط زیست تهران با وجود ادعا برای انجام تکالیف خود در مورد آلودگی هوا منتظر درخواست نهادهای نظارتی برای معرفی متخلفان آلودگی هواست یعنی تا کسی نخواهد این سازمان به عنوان مدعی‌العموم وارد موضوع نخواهد شد!
وزارتخانه های نفت، نیرو، کشور، صمت، راه و شهرسازی، اقتصاد و دارایی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، معاونت علمی‌و فناوری ریاست جمهوری، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان ملی استاندارد، سازمان صدا و سیما، شهرداری‌ها 15 سازمان و وزارتخانه مسئول در کنترل آلودگی هوا هستند که هر کدام وظایفی در موضوع کنترل هوا دارند ولی در سال‌های گذشته هیچ گزارشی که نشان دهد این نهادها به وظایف خود عمل کرده‌اند، وجود ندارد که اگر این وظایف انجام شده بود امروز شاهد چنین آلودگی وسیعی در شهرهای بزرگ نبودیم.
 
تغییر موازنه انرژی و تشدید آلودگی هوا
یکی از عوامل موثر در موضوع تشدید آلودگی هوا تغییر موازنه مصرف انرژی است؛ به این معنا که در سال‌های اخیر موضوع کمبود گاز و تامین انرژی لازم برای تولید برق در نیروگاه‌ها موجب شده تا از سوخت‌های جایگزینی نظیر مازوت و گازوئیل استفاده شود که این سوخت‌ها به دلیل دارای بودن مواد آلاینده بسیار بالا، آلودگی هوای شهرها بویژه تهران را تشدید کنند.
ایران دومین ذخایر گازی جهان را دارد ولی عدم توسعه صنعت گاز به دلیل عدم سرمایه گذاری مناسب که حاصل محدودیتهای ناشی از تحریم است باعث کاهش تولید گاز و کمبود آن شده است. در چنین شرایطی کمبود گاز نیروگاه‌ها در فصل زمستان به دلیل افزایش مصرف گاز موجب استفاده از گازوئیل و در نهایت مازوت و افزایش آلودگی هوا می شود. همچنین با وجود بهبود کیفی بنزین، حجم ذرات معلق که حاصل احتراق ناقص خودروهای بی کیفیت حتی نوشماره ها است در هوا افزایش یافته است. طبق یک پژوهش، بعد از ۶ ماه کارکرد خودروهای ساخت داخل به مثابه خودروی چند سال کارکرده می شود. ولی نکته عجیب‌تر اینکه در میان هم این کم کاری‌ها «مردم» همیشه کسی بودند که مورد مواخذه قرار گرفتند با وجود اینکه در هیچ کدام از بخش‌های مصرف انرژی استانداردی رعایت نشده است.
به‌نظر می‌رسد نهادهای مسئول به جای اینکه به دنبال حل معضل آلودگی هوا باشند بیشتر به دنبال پروپاگاندای رسانه‌ای برای پاک کردن صورت مساله هستند تا دوران آلودگی هوا بگذرد! شاید هم باید دعا کنیم باد بوزد یا نماز باران بخوانیم!
گزارش: مانی هدایت