هیات ویژه برای ژان والژان ایرانی

این روزها فضای مجازی دارد ارزشهای خود را نشان می دهد. بارها دیده شده که این رسانه گسترده می تواند صدای کسانی باشد که صدایشان به جایی نمی رسد و البته اگر این موضوع از سوی مسئولان به رسمیت شناخته شود و به آن توجه شود، مطمئنا برکات بسیاری خواهد داشت. یک نمونه از چنین وضعیتی، صدور حکم محکومیتی است که چند روز است که در فضای مجازی بازتاب بسیاری داشته است و از سوی مسئولان قوه قضائیه هم دستور پیگیری آن صادر شده است.
موضوع از انتشار حکم محکومیت مردی ۴۵ ساله با سه فرزند به ۱۰ ماه حبس و ۴۰ ضربه شلاق به خاطر دزدیدن سه بسته بادام هندی آغاز شد؛ داستانی که یادآور رمان مشهور «بینوایان» اثر ویکتور هوگو است. بنابر حکم منتشر شده، متهم اقدام به سرقت سه بسته بادام هندی از یک مغازه کرده که پس از شکایت مالک مغازه و ارائه فیلم از ارتکاب جرم متهم توسط وی و اقرار و عدم دفاع موجه متهم؛ قاضی متهم را که مردی ۴۵ ساله و پدر سه فرزند است به ده ماه حبس تعزیری و چهل ضربه شلاق محکوم کرده است! اگرچه حکم منتشر شده بدوی بوده اما به علت عدم تجدیدنظرخواهی متهم، حکم وی پس از گذشت مدت قانونی تجدیدنظرخواهی در حال حاضر قطعی شده است.
در رمان «بینوایان»، ژان والژان وقتی نتوانست کاری به دست آورد و کودکان خواهرش گرسنه بودند، شیشه مغازه یک نانوایی را می شکند و نانی می دزدد اما پس از آن دستگیر می شود و به زندانی دراز مدت محکوم می شود. ژان والژان از محبوب‌ترین و شناخته شده‌ترین شخصیت‌های داستانی دنیا است و هوگو چنان به او پرداخته که نمادی شده از کسانی که فقر آنها را مجبور به رفتارهای ناهنجار کوچک می کند اما قانون با بی رحمی آنها را مجازاتی شدید محکوم می کند، بدون اینکه به زمینه ها و علل پیدایش فقر ویرانگری که باعث چنین رفتاری شده بپردازد.
اما اگر ژان والژان داستانی آفریده ذهن ویکتور هوگو بود، انتشار حکم این مرد 45 ساله واقعیت تلخ را برای مردم بازگو می کرد. تعجب از این حکم از این حهت هم بود که در شرایطی که در بسیاری از دادگاه‌های عمومی و کیفری قاضی‌ها با دادن احکام جایگزین حبس تلاش می‌کنند کمتر مردم را روانه زندان کنند، چرا ۱۰ ماه حبس تعزیری و ۴۰ ضربه شلاق برای مردی که فقط سه بسته بادام هندی دزدیده صادر شده است؛ آن هم پدری که سه فرزند قد و نیم‌قد دارد.
کاربران نکته سنج شبکه‌های اجتماعی با اشاره به اینکه حکم قاضی با بزه انتسابی (دزدیدن سه بسته بادام هندی) تناسب ندارد، به انتقاد از این حکم پرداخته‌اند. برخی هم با مقایسه احکام اختلاسگران و ابربدهکاران بانکی با حکم این پدر بینوا، تلاش کرده‌اند میزان زندان و شلاق را با تعداد بسته‌های بادام هندی متناسب کنند.
کاربری در واکنش به این حکم عجیب در توییتر نوشت: «با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم برادر حسن رعیت که ۳۵ سال حکم گرفته، نهایتا حدود صد بسته بادام هندی سرقت کرده است.» دیگری هم با اشاره به قیمت نه‌چندان زیاد بادام هندی چنین به حکم قاضی واکنش نشان داده است: «یعنی کسی نبود پول این سه بسته را حساب کند و پرونده را ببندد؟»
عدم تناسب این حکم با جرم حتی صدای خبرگزاری فارس را هم درآورد و این خبرگزاری نوشت: هرچند به موازات برخورد با دانه درشت‌ها و جرایم سنگین، رسیدگی به تخلفات و جرایم کوچک نیز ضروری است و مانع هرج و مرج می‌شود اما عدم تناسب ظاهری این حکم با جرم صورت گرفته نیازمند توضیح یا اصلاح توسط دستگاه قضایی است.
سایت الف نیز در تحلیلی در این باره نوشت: « چرا باید دستگاه قضایی کشور با حجم کاری سنگین درگیر چنین پرونده‌هایی شود . مجموع ارزش کالای سرقت شده چند 10 هزار تومان بیشتر نیست. شوراهای حل اختلاف، هیئت امنای مساجد محلات و نهادهای قانونی و مدنی می‌توانند درباره چنین پرونده‌هایی نظر بدهند و در نهایت موضوع را با «کدخدا منشی» حل و فصل کنند.
ورود شوراهای حل اختلاف به چنین پرونده‌هایی به شیوه کدخدا منشی بیشترین تاثیرش همان ترویج اخلاق‌گرایی و فرهنگ گذشت در جامعه است و طرفین در چنین پرونده‌هایی بهتر به صلح و سازش می‌رسند در‌حالی که تشکیل دادگاه با تشریفات مرسوم آن فرد شاکی را سخت‌تر به گذشت وادار می‌کند و اراده فرد برای محکوم کردن طرف متهم یا مجرم بیشتر می‌شود.
به‌نظر می‌آید جامعه ایرانی برای رسیدن به چنین ویژگی نیازمند توجه بیشتر به اخلاقیات و بازنگری در این زمینه است، برای‌ همین هم اندیشمندان، متخصصان علوم اجتماعی و کارشناسان حوزه دین باید به دنبال راه‌حل باشند.  نباید فراموش کرد جامعه با آذین‌بندی خیابان‌ها و چند سریال و نماهنگ در مناسبت‌های مذهبی و دینی به یک جامعه اسلامی- اخلاقی تبدیل نمی‌شود بلکه  بروز و ظهور جامعه اسلامی در رفتار و کنش  شهروندانش است.»
مرکز رسانه قوه قضاییه نیز بلافاصله در رابطه با موضوع صدور حکم ۱۰ ماه حبس و ۴۰ ضربه شلاق برای سرقت سه بسته بادام هندی اطلاعیه‌ای صادر کرد.
این قوه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «برای بررسی حکم صادر شده در پرونده موسوم به سرقت بادام هندی و موضوع عدم تناسب مجازات تعیین شده با جرم رخ داده، هیات ویژه ای در دادگستری استان قم تشکیل شده است. رییس کل دادگستری استان قم به محض اطلاع از صدور حکم ۱۰ ماه حبس تعزیری و چهل ضربه شلاق برای فردی که بادام هندی را از مغازه ای به سرقت برده است، دستور تشکیل هیات ویژه ای را داده  تا مسئله را از جنبه های مختلف بررسی نمایند.
با توجه به ابعاد مختلف پرونده و اینکه فرد مذکور در سال ۹۸ نیز به جرم سرقت، محکومیت یک سال حبس را داشته که به واسطه بازگرداندن مال سرقتی اجرای حکم او تعلیق گردیده، هیاتی ویژه مامور شده موضوع را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهد.با توجه به لزوم تناسب بین جرم و مجازات و ابعاد حقوقی این پرونده هیات مذکور تلاش خواهد کرد تا از تمام ظرفیت های قانونی برای تقلیل مجازات و کمک به محکوم این پرونده استفاده شود. رییس عدلیه در طول سه ماه گذشته مکررا در خصوص لزوم توجه به تناسب احکام صادر شده با میزان جرم رخ داده نکاتی را متذکر شده اند و این مسئله جزو سیاست های اصلی دوران تحول و تعالی قوه قضائیه محسوب می‌شود.»

فهمیه جهازیان