برنامه کواکس برای توزیع سه مرحله ای واکسن

به تازگی گزارشی توسط کواکس (COVAX) با موضوع توزیع سه مرحله ای واکسن های فایزر-بایوتک و آسترازنکا منتشر شده است. به گزارش مردم سالاری آنلاین، کواکس (COVID-19 Vaccines Global Access) نهادی است متشکل از سازمان بهداشت جهانی (WHO)، یونیسف (UNICEF)، ائتلاف جهانی واکسن (موسوم به اتحاد گاوی) (GAVI) و ائتلاف نوآوری‌های آمادگی همه‌گیری (CEPI) که به منظور تحقق هدف توزیع منصفانه واکسن ویروس کرونا فعالیت می کند.
 از اهداف اصلی شکل گیری این نهاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشکیل مجموعه ای بزرگ و متنوع از تولیدکنندگان واکسن با مدیریت فعال تا از این طریق بتوان، احتمال تولید بهینه ترین واکسن و توزیع آن میان جمعیت با اولویت بالاتر که در میان کشورهای عضو تعهد پیشرفته بازار یا داوطلبان خودکفا قرار دارند را افزایش داد؛
  توزیع حداقل 2 میلیارد دُز از واکسن های تأیید شده تا پایان سال 2021 میلادی؛
  تضمین دسترسی تمامی جوامع با هر نوع وضعیت اقتصادی به واکسن؛
  تضمین ادامه روند توزیع با هدف به اتمام رساندن فاز شدید دنیاگیری تا پایان سال 2021 میلادی.

مبادلات برای دریافت واکسن های اشاره شده توسط سازوکار کواکس به دو طریق قابل انجام است. در روش اول، کشورهای عضو تعهد پیشرفته بازار (Advance Market Commitment (AMC)) می توانند بر اساس توافقات صورت گرفته، واکسن را با قیمت و مقدار از قبل تعیین شده پیش خرید کنند. روش دوم نیز مربوط به داوطلبان خودکفا (Self-Financing Participants (SFP)) است.
در مراحل اول و سوم توزیع، واکسن فایزر-بایوتک و در مرحله دوم، واکسن آسترازنکا توزیع می شوند. بر اساس اهداف ترسیم شده، تا پایان سال میلادی جاری مجموعاً 252.3 میلیون دُز واکسن توزیع خواهد شد. در مرحله اول توزیع که طی سه ماهه نخست سال 2021 انجام شده، مجموعاً  1.2 میلیون دُز از واکسن فایزر-بایوتک در اختیار 18 کشور قرار گرفته است. در مرحله بعدی، به میزان 237 میلیون دُز از واکسن آسترازنکا که بعضاً تحت لیسانس شرکت واکسن سازی هند نیز بوده اند به 142 کشور و طی ماه می سال جاری میلادی توزیع می شود. سومین مرحله نیز مربوط به توزیع 14.1 میلیون دُز واکسن فایزر-بایوتک به 47 کشور طی ماه های آوریل تا ژوئن است.
مرحله اول:
در مرحله نخست، توزیع واکسن فایزر-بایوتک به 18 کشور صورت گرفته است. 6 کشور اوکراین، آفریقای جنوبی، جمهوری کُره، فیلیپین، پرو و کلمبیا با 117 هزار دُز از واکسن به طور یکسان بیشترین میزان از دریافت مرحله نخست را به خود اختصاص داده اند. پس از آن، کشورهای رواندا (102.960 دُز)، تونس (93.600 دُز) و بولیوی (92.430 دُز) رتبه های بعدی بیشترین دریافت واکسن را به خود اختصاص داده اند. کمترین میزان دریافت واکسن های فایزر-بایوتک در مرحله اول توزیع نیز مربوط به کشورهای بوتان، دماغه سبز و مالدیو با 5.850 دُز برای هرکدام است. به استثنای کشورهای بوسنی و هرزگوین، کلمبیا، گرجستان، پرو، جمهوری کُره و آفریقای جنوبی، کشورهای دیگر از سازوکار کشورهای عضو تعهد پیشرفته بازار برای معاملات واکسن استفاده نموده اند.
 
مرحله دوم:
مرحله دوم مربوط به توزیع واکسن آسترازنکا است که برخی از این واکسن ها تحت لیسانس شرکت واکسن سازی هند است. از میان 142 کشور دریافت کننده، کشورهای پاکستان، نیجریه، اندونزی و بنگلادش به ترتیب بیشترین دُز از واکسن را دریافت کرده اند. خرید این کشورها در بازه 10 تا 15 میلیون دُز قرار دارد. سپس، به ترتیب کشورهای برزیل، اتیوپی، جمهوری کنگو و مکزیک بیشترین میزان دریافت واکسن و خریدی در بازه 5 تا 10 میلیون دُز داشته اند. گروه بعدی مربوط به کشورهایی است که سفارش 2 تا 5 میلیون دُز از واکسن را ثبت نموده اند که ایران نیز با 3.602.400 دُز خرید در این دسته قرار دارد. بیشترین خریدها در این گروه به ترتیب مربوط به کشورهای فیلیپین، مصر، ویتنام، ایران، میانمار، کنیا، اوگاندا، سودان، افعانستان، آفریقای جنوبی، ازبکستان، آنگولا، جمهوری کُره، کلمبیا، موزامبیک و غنا است. الباقی کشورها نیز در مرحله دوم توزیع، کمتر از 2 میلیون دُز از واکسن آسترازنکا دریافت می کنند. در میان کشورهای دریافت کننده واکسن، کمترین میزان از توزیع مربوط به کشورهای موناکو و نائورو با 7.200 دُز برای هرکدام است.
مرحله سوم:
توزیع واکسن فایزر-بایوتک به 47 کشور در بازه زمانی آوریل تا ژوئن سال جاری میلادی صورت خواهد گرفت. تنها 4 کشور بیش از 1 میلیون دُز از واکسن در این مرحله دریافت می کنند. این دریافت کنندگان شامل: فیلیپین (2.355.210 دُز)، آفریقای جنوبی (1.275.310 دُز)، کلمبیا (1.092.780 دُز) و مکزیک (1.031.940 دُز) می شود. کمترین میزان دریافت واکسن در این مرحله مربوط به کشورهای گرجستان و بحرین به ترتیب با 1.170 و 7.020 دُز است.
بر اساس توضیحات این گزارش، برای تحقق منصفانه بودن توزیع واکسن چارچوب شتاب دهنده دسترسی به ابزارهای کووید-19 (Access to Covid-19 Tools (ACCT) Accelerator) مدنظر قرار می گیرد. در راستای گام برداشتن در این مسیر دو هدف پیش بین شده است:

• ادامه روند توزیع تا زمانی که 20 درصد از جمعیت تمامی کشورها واکسینه شوند.
  پس از تحقق هدف فوق، ادامه روند توزیع تا زمانیکه باقی جمعیت نیز واکسینه شوند. در صورت وقوع محدودیت شدید در توزیع، راهکار توزیع وزنی اتخاذ خواهد شد که مبتی بر متغیرهایی همچون میزان تهدید ویروس و آسیب پذیری جوامع در مقابله با آن است.

گزارش:علی علی پور فلاح پسند