خطر زلزله زیر پای پایتخت

هفته گذشته زلزله و پس لرزه‌های متعددی که در اطراف دماوند به وقوع پیوست و در تهران نیز باعث وحشت مردم شد، یکبار دیگر به مسئولان و مردم یادآور شد که خطر زلزله چقدر نزدیک است. سالها است که در باره پیامدهای وحشتناک زلزله در تهران هشدار داده می‌شود. در طی دو دهه اخیر چندین بار زلزله‌هایی خفیف در اطراف تهران به وقوع پیوسته و هر بار با وقوع آن بحث‌های رسانه ای درخصوص خطرات ناشی از زلزله در تهران و پیامدهای آن اوج می‌گیرد اما متاسفانه این موضوع در میان مسائل و مشکلات دیگر فراموش می‌شود یا مورد بی اعتنایی قرار می‌گیرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، گسل‌های تهران شامل گسل مُشاء - فَشَم، گسل شمال تهران، گسل نیاوران، گسل تِلو پایین، گسل محمودیه و گسل شیان و کوث می‌شود که همگی گسل‌هایی خطرآفرین هستند. طبق محاسبات زمین‌شناسیان، دوره وقوع زلزله مهیب برای تهران ۱۵۰ سال است، در حالی که از وقوع آخرین زمین لرزه بزرگ این منطقه ۱۸۰ سال گذشته است. این تأخیر ۳۰ ساله به این معنی است که زمین‌لرزه بعدی، احتمالاً شدت و بزرگی بیشتری خواهد داشت. انرژی زمین در حال جمع شدن در گسل‌هاست و زلزله بعدی تهران قابلیت وقوع تا ۸ ریشتر را دارد. گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا، گسل پارچین هستند؛ البته گسل‌های فرعی زیادی در سطح شهر تهران وجود دارد مانند نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس‌آباد، باغ فیض و… بر پایه پژوهش گروه همکاری‌های بین‌المللی ژاپن جایکا (JICA) از این بین احتمال فعال شدن سه گسل مشا، جنوب ری و شمال تهران تشخیص داده شد که فعال شدن هرکدام خسارات و شدت گوناگونی را در هر منطقه از تهران در پی خواهد داشت.
صاحب نظران متعدد بارها هشدار داده اند که رشد شهری در تهران به شکل نادرست انجام شده و حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت تهران در ناحیه بسیار خطرناک قرار دارند. یک تحقیق زمین‌شناسی پیش‌بینی می‌کند که زلزله‌ای با بزرگی حدود ۷ ریشتر در تهران ۶۴۰٫۰۰۰ مسکن را از مجموع ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مسکن ویران کرده و علاوه بر این بیش از یک میلیون و نیم از جمعیت تهران را کشته و حدود چهار میلیون و سیصد هزار نفر را زخمی‌کند.
بهرام عکاشه دکتری ژئوفیزیک با تخصص زلزله شناسی که به عنوان بنیان گذار پایگاه‌های زلزله نگاری در ایران هم شناخته می‌شود، طی سالهای مختلف بارها و بارها درباره فاجعه آفرینی زلزله احتمالی تهران هشدار داده است . وی پس از زلزله اخیر نیز در گفتگویی بار دیگر تاکید کرد که وقوع زلزله ای بزرگ در تهران اصلا دور از انتظار نیست.
وی تصریح کرد: اگر ما به تاریخ منطقه تهران مراجعه کنیم، در سال‌های 743، 855، 957، 1177، 1283، 1665 و 1815 میلادی در منطقه جغرافیایی که امروزه شهر تهران در آن واقع شده، زلزله‌های شدیدی داشته ایم که به ثبت رسیده است. این زلزله‌ها به مرز 7.7 ریشتر هم می‌رسند. یعنی در چنین شدتی، هیچ بنایی نخواهد ماند.
وی درباره احتمال رخ دادن دوباره زلزله در شهر تهران نیز می‌گوید: ما در موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، روزانه زلزله‌های کوچکی را به ثبت می‌رسانیم، اما من ایمان دارم که زلزله‌های بزرگ تری در تهران رخ خواهد داد. کشور ایران جزو شش کشور اول بلاخیز در دنیا است. تمام مردم کشورمان روی گسل‌ها زندگی می‌کنند.
دکتر عکاشه تاکید کرد: معتقدم یک روزی زلزله تهران باعث می‌شود که همه شهر به مخروبه ای تبدیل بشود. ما منتظر این بلا هستیم و ستاد بحران هم برای مقابله با این تبعات راه اندازی شده است. معتقدم اگر زلزله ای بزرگ در تهران اتفاق بیفتد، علاوه بر اینکه فیزیک شهر نابود می‌شود، متاسفانه میزان دزدی و غارت هم افزایش خواهد یافت. به همین دلیل به نیروهای امنیتی هم در کنار ستاد بحران نیاز است که از این غارت اموال جلوگیری کنند. ساختمان‌های 10 طبقه و آسمان خراش‌ها در کنار خیابان‌های کوچک در تهران متمرکز شده اند که مشخص نیست چه نوع دانشی پشتوانه چنین شهرسازی قرار گرفته است.تاریخ نشان می‌دهد که هر 150 سال یکبار، زلزله شدیدی در تهران اتفاق می‌افتد. از آخرین وقوع زلزله سهمگین در تهران، حدود 170 سال می‌گذرد و هر آن ممکن است تهران از بین برود و با خاک یکسان شود. بنابراین ضرورت دارد که هر چه سریع تر، شهرسازی ما اصلاح شود.
از نظر این استاد دانشگاه وضع به گونه ای است که بجز انتقال پایتخت، راهی برای گریز از پیامدهای فاجعه بار زلزله تهران نیست. دکتر عکاشه تصریح کرده است: پایتخت باید از تهران به جنوب ایران منتقل شود. هر جا که پایتخت باشد، جمعیت بیشتری را جذب می‌کند. انتقال پایتخت به سمت جنوب می‌تواند از تمرکز جمعیت در این نقطه زلزله خیز جلوگیری کند. حتی بین زاگرس و البرز، مناطقی مثل جنوب کاشان هم هستند که برای پایتخت بودن بسیار مناسب تر است. بنابراین معتقدم جدای از اینکه باید موارد ایمنی بیشتری در ساختمان‌ها رعایت شود، ضرورت دارد که پایتخت را هم از منطقه زلزله خیزی مثل تهران به جغرافیای امن تری انتقال دهیم.
این موضوع البته موضوع جدیدی نیست. لزوم انتقال پایتخت به دلایل مختلف (خطر زلزله، آلودگی هوا و...) سالها است که مطرح شده است. تشکیل شورای عالی انتقال پایتخت و کارگروه ویژه جانمایی انتقال پایتخت در وزارت راه و شهرسازی در زمان دولت روحانی و مجلس دهم این موضوع را به ذهن متبادر می‌کرد که این قضیه جدی تر از قبل پیگیری شود اما متاسفانه بعد از چندین جلسه، به نظر رسید که موضوع دوباره فراموش شده است.
اتفاقا بعد از زلزله اخیر، مصطفی کواکبیان نماینده تهران در مجلس در تذکری  از رئیس جمهور خواست به وزیر راه و شهرسازی تاکید کند که هر چه سریعتر شورای ساماندهی امور پایتخت را جدی بگیرد و به قانون عمل نماید.
وی گفت: با توجه به زلزله‌خیز بودن کشور و  برخی پیش‌بینی‌هایی که مطرح می‌شود، اگر خدای نکرده این اتفاق در تهران بیافند، پیش بینی می‌شود کمترین میزان جانباختگان، چهار میلیون نفر باشد. من چند بار تذکر دادم و خواهش کردم که چرا شورای ساماندهی امور پایتخت معطل مانده و تشکیل جلسه نمی‌دهد. با توجه به خطرات زلزله و همچنین ترافیکی که روزانه مردم تهران در آن سر می‌کنند،   ضرورت دارد تشکیل شورا ساماندهی امور پایتخت جدی گرفته شود.

گزارش:فاطمه کواکبیان