آژانس های مسافرتی، کرونا و بحران ودیعه مردم

یکی از ابعاد بحران کرونا بر حوزه اقتصاد ایران، حجم انبوه سفرها و پروازهای کنسل شده و از جمله سفرهای نوروزی است که طی فروردین ماه و نیمه نخست فصل بهار رونق نسبی به فعالیت تورهای مسافرتی و دفاتر هواپیمایی می داد و  کسب و کارهای کوچک و متوسط را نیز به رونق می رساند. اما امسال لغو سفرهای نوروزی و پروازهای داخلی و خارجی سبب شده تا بسیاری از مسافران داخل و خارج از کشور در شرایط نابسامانی قرار بگیرند و بعلاوه طی روزهای پیش از پایان سال، مراجعه وسیع مسافران برای دریافت وجوه از دفاتر مسافرتی و همین طور بخشنامه میراث فرهنگی و گردشگری درباره ضرورت پرداخت آنی وجوه متقاضیان نیز شرایط نامطلوبی را به دنبال داشته است. طی هفته های اخیر بخصوص برخی از دفاتر گردشگری که تا پایان دوره بحران کرونا فعالیت پرسنل خود را به تعلیق درآورده و حتی با کارکنان خود خداحافظی کرده اند، مصرانه از دولت و مسئولین خواسته اند تا برای بازپرداخت پول مسافران نوروزی و همین طور کمک به ارائه خدمات آنها چاره اندیشی کنند و از جمله تعدادی از فعالین حوزه گردشگری نیز بصورت جدی اعتراضات خود را به گوش مسئولین رسانده اند.
 بهزاد فروزش مدیر یکی از آژانس های مسافرتی با اشاره به شرایط خاص فعالین گردشگری متاثر از محدود شدن سفرهای داخلی و خارجی طی یک سال گذشته، به "مردم سالاری آنلاین" می گوید که کنترل بحران کرونا در مورد وضعیت مسافران و فعالین حوزه گردشگری نیاز به چاره اندیشی جدی و جامع نگری دارد. جلوگیری از سفرها و لغو سفرهای داخلی و خارجی برای مهار بحران کرونا و کنترل شیوع بیماری تصمیم درست و عاقلانه ای هست که تقریبا در تمامی کشورهایی که با این مساله مواجه شده اند در دستور کار قرار گرفته و به یک معنا اجتناب ناپذیر هم هست؛ در عین حال مساله ای که ما بخاطر شرایط قبل از بحران کرونا با آن مواجه بودیم ایجاب می کرد که تبعات این بحران در زمینه های مختلف را با حساسیت و دقت بیشتری دنبال کنیم.
وی در تشریح این موضوع گفت: بخش قابل توجهی از مبالغ هزینه شده برای مسافران خارجی در اختیار دولت ها و سفارتخانه ها هست و بازگرداندن مبالغ پول متقاضیان دست کم یک تا چند ماه رایزنی و مذاکره را طلب می کند. او می گوید: متاسفانه با مجموعه شرایطی که طی سال 98 برای فعالین حوزه گردشگری رخ داد، از سیل و بلایای طبیعی فصل بهار تا حوادث آبان ماه، بسیاری از دفاتر مسافرتی بصورت واضح در آستانه ورشکستگی هستند و به نظر می رسد که شرایط ادامه فعالیت بعد از این را نخواهند داشت. در مورد کنترل بحران کرونا و تاثیرات آن بر گردشگری و سفرهای لازم یا سیاحتی و زیارتی،  سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم به نوبه خود با مساله ای مواجه بود که باید آنرا بطور کارشناسی مدیریت می کرد اما متاسفانه بصورت شتاب زده و بدون بررسی جوانب با یک بخشنامه چند خطی بسراغ مساله آمد و اعلام کرد که آژانس های مسافرتی باید پول مسافران را عودت بدهند. باید این را در نظر داشت که برای مثال هم دفتر ما و هم مجموعه دوستان و همکاران ما، هم تورهای داخلی و هم تورهای خارجی دارند و بلیت های سفرهای هوایی و زمینی را که در واقع ارائه و توزیع خدمات است در اختیار مسافران قرار می دهند. در حقیقت ما بالقوه خودمان محصولی برای عرضه نداریم بلکه محصولات ایرلاین ها و هتل ها و خدمات حوزه گردشگری این واحدها را به فروش می گذاریم یعنی پروازها و بسته هایی که تنظیم می کنیم در اختیار مسافران قرار می گیرد تا بتوانند بر حسب نیاز خود از آنها استفاده کنند.
وی افزود: اگر مسافران پولی را در اختیار آژانس های مسافرتی قرار می دهند آژانس ها بخش عمده پول را در اختیار هتل ها و شرکت های هواپیمایی قرار می دهند و حاشیه سود دفاتر هم صرف هزینه های جاری و تبلیغات می شود. وقتی این دستورالعمل صادر می شود مسئول محترم این را در نظر نگرفته است که نه فقط ایرلاین های داخلی و خارجی بلکه حتی شرکت رجا هم که بارها برای عودت دادن عین وجه مشتری ها اعلام آمادگی کرده، این وجه را بعنوان بستانکاری دفاتر مسافرتی در نظر می گیرد و تنها امکانی که برای دفاتر هست این است که خرید مجدد یا مشابه داشته باشند و دسترسی مستقیم به پول خود ندارند که بتوانند مستقیم این پول را به مردم عودت کنند. در شرایط حاضر شاهد هستیم که تا اطلاع ثانوی و دست کم تا اردیبهشت ماه همه سفرها لغو شده و امکان خرید مجدد هم برای دفاتر مهیا نیست؛ این مبالغ الان باید چطور تامین بشود که دفاتر بتوانند پول متقاضیان را پس بدهند؟
مدیر این آژانس مسافرتی ادامه داد: یک وجه دیگر این مساله اینجاست که هتل های داخلی وقتی با آنها صحبت می کنیم می گویند ظرف شش ماه گذشته فضای کار نداشته اند و از حوادث آبان ماه و قطعی اینترنت تا مسائل دی ماه و سقوط هواپیما و بعد فضای انتخابات و بحران کرونا عملا همه فعالین حوزه گردشگری متضرر شدند و اگر مساله کرونا نبود، تصور می شد که عید نوروز و گردشگری نوروزی شرایط را تغییر می دهد اما در عمل به جایی رسیده ایم که همین امکان هم باقی نمانده تا آژانس ها بتوانند نانی سر سفره خانواده شان ببرند. الان واقعا همه دفاتر بین بیست تا هشتاد نفر نیروی بیکار دارند. هریک از دفاتر علاوه بر پرسنل و تورلیدرهای خود با قریب به هزار نفر و قریب به همین تعداد فرصت های شغلی را هم تحت پوشش دارند و از حیث معیشت شما ببینید که چه فاجعه ای رقم خورده است. هتل های ترکیه و یا هتل های باکو یا ارمنستان پولی که از طرف ایرانی دریافت کرده اند غالبا عودت نداده اند یا درصد کمی را بازمی گردانند؛ آنها علاقه ای به عودت پول ندارند و ترجیح شان این هست که یا با جریمه کنسل کنند یا تبدیل به بسته ای برای دوره زمانی آتی کنند. بعد از مجموعه مذاکرات فعالین گردشگری بعضی از این هتل ها قبول کردند که بدون جریمه اتاق های ما را برای ایام نوروز کنسل کنند ولی باز هم این پول را اعتباری در دست خود نگه می دارند تا تابستان که ما بتوانیم خرید مجدد داشته باشیم. بنابراین باز هم پولی را به آژانس های مسافرتی نپرداخته اند که ما بتوانیم وجوه را به مشتریان خود مسترد کنیم. 
فروزش به مساله هماهنگی برای ویزای مسافران ایرانی در انتظار بازگشت به کشور هم اشاره می کند و به "مردم سالاری آنلاین" می گوید: یک مثال دیگر از دشواری کار ما در شرایط حاضر این است که پول ویزاهایی که ما برای مسافران خود تهیه کردیم قرار نیست به ما عودت شود و مثلا ویزای باکو برای سفارت از 25 تا 35 دلار یا ویزای دوبی از 285 درهم که بهای حداقل هست شروع می شود و ویزای شنگن حداقل از 350 یورو تا 1000 یورو بوده که این قیمت ها در زمان پیک متفاوت هستند و ویزاها دست ما هست؛ الان نمی توانیم ویزا را به کشورها بدهیم و پول پس بگیریم که مبلغی برای تسویه برای مسافران خود داشته باشیم. الان بحثی هست در مورد تمدید زمان ویزاها برای مسافرت هست اما به معنای بازگشت پول مسافران نیست و اگر تصمیم درستی در این مورد نگیریم باز هم ضرر و زیان مسافران ما اجتناب ناپذیر است.
 این فعال حوزه گردشگری که معتقد است استفاده از تجربه قبلی سفر کارت برای حفظ پول و اعتبار جمع آوری شده از مردم شرایط بهتری را برای آژانس ها و دولت ایجاد می کرد: ما می توانستیم در قالب کارت سفر یک بسته تسهیلات به مسافران و عموم مردم ارائه کنیم؛ بالاخره دفاتر هواپیمایی و آژانس های مسافرتی باید پشتوانه ای داشته باشند که بتوانند از مردم حمایت کنند و اگر پرواز یا حرکت قطار دچار کنسلی شد یا هر مشکلی پیش آمد، بتوانند در صورت نیاز و تمایل مسافران این اعتبار و پول را در قالب خدمت دیگری برای متقاضیان حفظ و ارائه کنند. سفرکارت این مزیت را داشت که مسافر می توانست مجدد از همان آژانس با همان طیف خدمات، خرید دوباره انجام بدهد یا با پول ذخیره شده در آن سفرکارت از آژانس دیگری یک مجموعه خدمات را دریافت کند. وقتی شما از سفرکارت استفاده می کردید به فعالین حوزه گردشگری این امکان را می دادید که در قالب تعهدات و اعتبارات بدهی هتل ها و طلب آژانس ها سر و سامان بگیرد و این بسته های خدماتی با ارائه ده درصد تشویقی از سوی دولت شرایط بهتری را برای مردم فراهم می کرد.
وی در پایان می گوید: در حال حاضر مسئولین متولی این حوزه باید به مسافران اطمینان بدهند که پس از بحران، حقوق آنها محفوظ است و اگر این مساله را حل نکنیم، عودت دادن پول مسافران به معنای نابود کردن دفاتر مسافرتی و گردشگری، و گسترش دامنه بیکاری پس از بحران کرونا خواهد بود.
گزارش:احمد عسگری