بمب‌های خبری بودجه سال ۹۹ در راه خواهد بود

محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، امروز گفت که حتی یک ریال از پول نفت در بودجه جاری سال آینده وجود نخواهد داشت. معنای ضمنی این حرف آن است که دولت به جای هزینه کردن درآمدهای نفتی در تأمین بودجه جاری که عمده آن صرف پرداخت حقوق و دستمزد می‌شود، باید به منابع جایگزین روی بیاورد و این یعنی بمب‌های خبری بودجه سال ۹۹ در راه خواهد بود! ظاهراً یک بخش مهم که دولت روی آن حساب باز کرده است، حذف یارانه‌های پنهان و افزایش قیمت سوخت است. جزئیات را در این گزاش مردم سالاری آنلاین بخوانید.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، امروز (۱۷ مهرماه) در حاشیه جلسه هیأت دولت، حرف‌های مهمی در مورد بودجه سال ۹۹ زده است. وی گفته است: «منابع بودجه سال ۹۹ کمترین وابستگی را به نفت دارد به طوری که می‌توانیم بگوییم بودجه جاری مطلقاً به نفت وابستگی ندارد و ما حتی ریالی از نفت را در بخش‌های جاری و هزینه‌ای صرف نخواهیم کرد».
در واقع، در سال آینده، وابستگی بودجه جاری کشور به نفت که عمده آن را حقوق و دستمزد کارمندان تشکیل می‌دهد، قطع می‌شود. در شرایطی که کشور در شرایط سخت تحریمی قرار دارد و بر اثر تحریم‌های غیرقانونی آمریکا، صادرات نفت کشور کاهش یافته است، دولت بنا دارد درآمدهای نفتی را خرجِ هزینه طرح‌های عمرانی کند. برخلاف بودجه جاری، طرح‌های عمرانی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و در واقع در سال ۹۹، برای نخستین بار، درآمدهای نفتی که درآمدهای حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای محسوب می‌شود، در طرح‌های سرمایه‌گذاری هزینه خواهد شد.
رویکرد جدید، یعنی قطعی وابستگی بودجه جاری به درآمدهای نفتی، یک جراحی بودجه‌ای محسوب می‌شود و قطعاً مثل هر جراحی اقتصادی دیگری، تبعاتی به همراه خواهد داشت. دولت‌های مختلف در دهه‌های گذشته، در شرایط عادی اقتصادی به این سمت حرکت نکردند که وابستگی بودجه جاری به نفت را قطع کنند و حالا در شرایط دشوار تحریمی در اثر کاهش صادرات نفت و درآمدهای نفتی، ضرورت اجرای این جراحی بودجه‌ای، ایجاد شده است.
دولت احتمالاً در آذرماه بودجه سال ۹۹ را به مجلس ارائه خواهد داد و آن زمان جزئیات بمب‌های خبری بودجه سال بعد، به‌طور دقیق در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت. اما کلیاتی از این بمب‌های خبری از هم‌اکنون آشکار شده و ردِ پای آن‌ها در صحبت‌های امروز رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز دیده می‌شود.
 
برنامه دولت برای یارانه‌ها، قیمت انرژی و اخذ مالیات‌های جدید
برای قطع وابستگی به درآمدهای نفتی، دولت باید منابع جدیدی به دست آورد تا در قالب بودجه جاری آن‌ها را هزینه کند. بمب‌های خبری بودجه ۹۹ دقیقاً به همین درآمدهای جایگزین مربوط می‌شوند. احتمالاً مهم‌ترین بمب خبری بودجه سال آینده، افزایش قیمت انرژی و کاهش یارانه‌های پنهان باشد. محمدباقر نوبخت امروز گفته است: «ما سه منبع را به جای نفت در نظر گرفته‌ایم؛ حجم قابل توجهی از یارانه‌های پنهان که در حامل‌های انرژی و انواع سوخت وجود دارد، یکی از منابع اصلی ما است». این گفته بدان معناست که دولت قصد دارد با کاهش یا قطع یارانه‌های پنهان و افزایش قیمت سوخت، درآمدهای جدیدی برای خود ایجاد کند. جزئیات این بخش از «منابع اصلی» در سال ۹۹ هنوز اعلام نشده است، اما ممکن است افزایش قیمت بنزین، گازوئیل و برق و حذف یارانه‌هایی نظیر ارز ۴۲۰۰ تومانیِ تعدادی از کالاها را دربر گیرد.
زمزمه‌های حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در ماه‌های گذشته بسیار به گوش رسیده است و چندماهی است که بحث‌ها در مورد اصلاح و افزایش قیمت انرژی در دستور کار نهادهای مختلف قرار دارد. به هر صورت، احتمالاً در آذرماه همزمان با تقدیم بودجه به مجلس، اعدادی برای قیمت بنزین و گازوئیل در سال آینده یا مواردی از این دست اعلام شود. دولت ممکن است علاوه بر افزایش قیمت سوخت، به سراغ سهمیه‌بندی آن نیز برود تا با کنترل مصرف سوخت، از طریق صادرات فرآورده‌های نفتی، درآمد بیشتری برای دولت ایجاد شود. دولت حذف یارانه نقدی دهک‌های بالای درآمدی را نیز از هم‌اکنون آغاز کرده و ممکن است کاهش تعداد یارانه‌بگیران در سال آینده نیز ادامه یابد.
بخش دومی که دولت روی درآمدهای حاصل از آن حساب باز کرده است، مالیات است. رئیس سازمان برنامه و بودجه امروز در این مورد گفته است: «عمده کار ما برای جایگزینی نفت، دریافت مالیات است. البته مالیات نه به این معنا که کسانی که در حال حاضر مالیات می‌دهند، قرار است از آنان مالیات بیشتری دریافت شود بلکه بر اساس طرح ما، مالیات کلیه بنگاه‌های تولیدی تقلیل پیدا می‌کند اما ما پایه‌های جدید مالیاتی، چون مالیات بر عایدی سرمایه را تعریف کرده‌ایم که بر اساس آن می‌توانیم مالیات بیشتر و متناسب‌تری داشته باشیم. همچنین در بسیاری از جاها، معافیت‌های مالیاتی وجود دارد که با بخشی از این منبع هم می‌توانیم عدم وابستگی به نفت را جبران کنیم».
مالیات بر عایدی سرمایه که شامل مالیات بر خرید و فروش دارایی‌های نظیر مسکن، طلا، ارز، خودرو و غیره می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از بمب‌های خبری بودجه سال آینده باشد. علاوه بر این، دولت ممکن است به سراغ حذف معافیت‌های مالیاتی برخی نهادها و بنگاه‌ها نیز برود.
نهایتاً منبع سومی که دولت برای قطع وابستگی بودجه جاری به نفت روی آن حساب باز کرده است، واگذاری بخشی از دارایی‌های دولت است. نوبخت امروز گفته است: «رقم دارایی‌های دولت بالغ بر هفت میلیون میلیارد تومان است که ما از طریق مولدسازی این دارایی‌ها می‌توانیم منابعی را به دست آوریم و جدا شدن بودجه از نفت را به نحو مقتضی جبران کنیم». پس دولت برای سال آینده، به جز افزایش قیمت انرژی، کاهش یارانه‌ها و اخذ مالیات‌های جدید، حساب ویژه‌ای نیز روی واگذاری‌های دارایی‌های خود کرده است. باید منتظر بمب‌های خبری بودجه سال آینده در این حوزه‌ها باشیم.