بدون فتوشاپ، بدون دستکاری؛ راکتوری که میگفتند قلبش با سیمان پر شده!

 پس از اجرایی شدن برجام انتشار تصویری که پر شدن راکتور تحقیقاتی اراک با سیمان را نشان می داد، به سوژه داغ فضای مجازی تبدیل شد. آن عکسی که همه ما حداقل یکبار آن را دیده بودیم، تصویر دستکاری شده راکتور تحقیقاتی اراک را نشان می‌داد که بعد از اجرای برجام پر از سیمان شده است.
دقیقا همان روزهایی که رئیس سازمان انرژی اتمی کشور به دفن شدن در راکتور هسته‌ای تهدید می‌شد، این عکس فتوشاپ شده هم تکذیب شد، اما دلواپسان راکتور و مخالفان برجام با استناد به همان عکس دروغین، سخنرانی‌ها کردند تا بگویند برجام تمام ستاوردهای هسته‌ای ایران را بر باد داده است! همین دیروز، حوالی غروب ما درست بالای سر همان راکتور تحقیقاتی اراک ایستاده بودیم؛ نه خبری از سیمان بود، نه حتی مشتی خاک! بدون فتوشاپ، بدون دستکاری!
به گزارش خبرنگار اعزامی "مردم سالاری آنلاین"، در ۷۵ کیلومتری شمال غرب اراک، درست در ۵ کیلومتری شهر خنداب یکی از تأسیسات بزرگ هسته‌ای ایران در حال فعالیت است. کار ساخت مجتمع تأسیسات آب سنگین خنداب معروف به IR-40 از سال ۱۳۷۷ آغاز و تمامی مراحل طراحی و اجرای آن توسط متخصصان ایرانی انجام شده است. بهره‌برداری از این نیروگاه هم در سال ۱۳۸۵ آغاز شده است.
مجتمع آب سنگین خنداب یکی از مواردی بوده که در مذاکرات برجامی ساعت‌ها درباره جزییات آن بحث شده است. این مجتمع روز دوشنبه میزبان اهالی رسانه بود. نمایندگان رسانه‌ها در بازدید از مجتمع آب سنگین خنداب اراک در جریان فعالیت‌ها و دستاوردهای صنعت هسته‌ای کشور قرار گرفتند و از آخرین تصمیمات در خصوص کاهش تعهدات برجامی مطلع شدند.
 
خبری از سیمان نبود
بازدید از نیروگاه هسته‌ای خنداب با سرک کشیدن به ساختمان گنبدی شکل راکتور تحقیقاتی پرحاشیه شروع شد. راکتور تحقیقاتی نیروگاه هسته‌ای خنداب یکی از پرچالش‌ترین دستاورد‌هایی است که نه تنها پیش از برجام با خارجی‌ها بر سرآن مذاکرات بسیاری انجام شد بلکه بعد از اجرای برجام نیز با حواشی بسیاری در داخل کشور همراه بود و حتی گفته شد قلبش را با سیمان پر کرده اند!
و اما واقعیت چیست؟ بعد از اجرای برجام از سه بخش تشکیل دهنده راکتور تحقیقاتی، قسمت «کالندریا» از راکتور خارج و لوله‌های آن را با سیمان پر شده است، سال گذشته در تشریح اتفاقات رخ داده «علی‌اکبر صالحی»، رئیس سازمان انرژی اتمی، در گفت‌و‌گویی فاش کرده بود که ایران تعدادی دیگر از آن لوله‌ها را در اختیار دارد و اگر طرفین برجام به تعهداتشان عمل نکنند ایران تصمیم لازم را اتخاذ خواهد کرد. ایران همچنین اعلام کرد: چنانچه در مرحله اول اروپایی‌ها نتوانند خواسته‌های ایران را تأمین کنند، در مرحله دوم رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی‌ اورانیوم و اقدامات مربوط به مدرن‌سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.
 
صادرات محصولات آب سنگین به شرق و غرب
بازدید از کارخانه آب سنگین و اکسیژن 18 مقصد بعدی میهمانان خنداب بود. تولیدات تاسیسات هسته‌ای خنداب شامل آب سنگین و آب سبک است که از محصولات جانبی آب سنگین به‌شمار می‌رود. حالا ایران نهمین کشور تولیدکننده آب سنگین در دنیا است که ظرفیت تولید آب سنگین آن به 20 تن در سال با غنای 99.88درصد رسیده است.
به دلیل محدودیت‌های موجود برای خرید تجهیزات این پروژه از خارج از کشور، بخشی مهمی از تجهیزات مورد نیاز برای اولین بار در کشور با هدایت و نظارت سازمان انرژی اتمی ایران توسط شرکت‌های داخلی ساخته شده اسا.
آب سنگین تولیدی کارخانه خنداب اراک از با کیفیت‌ترین و بهترین نوع آب سنگین‌های تولیدی است که دارای کاربردهای هسته‌ای (راکتورهای قدرت آب سنگین، راکتور همجوشی هسته‌ای و..) و غیرهسته‌ای (تولید رادیوداروها، بررسی مخازن نفت و گاز و ...) و های‌تک (فناوری‌های برتر) است.
کارخانه تولید آب سنگین خنداب با عرضه بیش از 72 محصول ایزوتوپی مختلف توانسته است خود را به عنوان تنها تولید کننده این محصول در خاورمیانه مطرح نمایید. همچنین با صادرات محصولات خود به شرق و غرب جهان، به جمع معدود شرکت‌های جهان تولیدکننده این محصولات بپیوندد.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مجتمع آب سنگین اراک تولید اکسیژن 18 است. برای تشخیص سرطان، دستگاه‌های مختلفی وجود دارد اما دنیا به سمت دستگاه PET حرکت کرده است که این دستگاه می‌تواند برای تشخیص و پیشروی سرطان و شناسایی و تاثیر بافت‌های سرطانی استفاده شود. در کشور ما چهار دستگاه از این نوع وجود دارد و برنامه‌ریزی شده تا به 50 دستگاه برسیم.
 
شمارش معکوس تا افزایش تولید اورانیوم
پیش از برگزاری این تور یک روزه شنیده می‌شد که در جریان بازدید خبرنگاران از کارخانه آب سنگین اراک قرار است ظرفیت تولید آب سنگین ایران افزایش یابد. روز گذشته در این بازدید «بهروز کمالوندی»، معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران در جمع نمایندگان رسانه‌های کشور با اشاره به اینکه در راستای اجرای تصمیم شورای عالی امنیت ملی و دستور ریاست جمهوری دو اقدام شامل عبور از سقف ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی‌شده و عرضه مازاد تولید آب‌سنگین به بازارهای بین‌المللی به سازمان ابلاغ شده است گفت: بر همین مبنا ما تولید اورانیوم غنی‌شده را به ۴ برابر رساندیم و مجدداً در روزهای اخیر آن را  افزایش دادیم. حالا شمارش معکوس شروع شد و از امروز به مدت ۱۰ روز یعنی در ۲۷ ژوئن یا  6 تیرماه از سقف ۳۰۰کیلو محدودیت ذخایر عبور خواهیم کرد و در مراحل بعد افزایش تولید را به‌ شدت بالا خواهیم برد. نهایتاً سرعت افزایش اورانیوم غنی‌شده ۳/۶۷ را بیشتر خواهیم کرد. صحبت‌های کمالوندی ساعاتی بعد واکنش‌های آمریکا و اروپا را به دنبال داشت. حالا  اروپا باور کرده است که تهدید برجامی ایران جدی است و جهان باید آن را بشنود.
بخش دیگری از سفر یک روزه به دیدار نماینده رسانه‌ها با مسئولان سایت هسته‌ای خنداب اختصاص داشت که در آن متخصصان در بخشی از این رویداد به تشریح فعالیت‌ها، پروژه‌ها و دستاوردهای ارزشمند و راهبردی این سایت پرداختند.
 
از ساخت تا تکمیل راکتور تحقیقاتی اراک
مقام‌های سازمان انرژی اتمی پیش از این اعلام کرده بودند که اگر اروپا برای حفظ برجام اقدامی انجام ندهد، درباره راکتور آب سنگین اراک تصمیم خواهد گرفت. رئیس جمهوری اعلام کرده بود که ایران علاوه بر افزایش غنی‌سازی، راکتور اراک را تکمیل خواهد کرد.
عملیات احداث راکتور تحقیقاتی آب سنگین از سال 1383 در سایت به مساحت 135 هکتار در مجاورت تاسیسات آب سنگین خنداب اراک آغاز شده است.
پروژه طراحی و ساخت راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی آب سنگین در سال 1378 پس از اتمام بررسی‌های لازم در خصوص اهداف پروژه در دو بخش انتخاب محل اجرای پروژه و طراحی مفهومی راکتور شروع شد.
راکتور تحقیقاتی آب سنگین خنداب در ساخت یک راکتور تحقیقاتی چند منظوره، تولید رادیو ایزوتوپ‌های پزشکی و صنعتی، تست سوخت، آنالیز فعال نوترونی، رادیو گرافی نوترون، تحقیقات پزشکی و بیولوژیکی و آموزش نیروی متخصص کاربرد دارد.
اما اجرای برجام الزاماتی را در باز طراحی و ساخت راکتور تحقیقاتی آب سنگین خنداب برای کشورمان تعریف کرده بود، از جمله این الزامات می‌توان به تولید حداقل پلوتونیم، برداشت کالندریای موجود، غنای سوخت تا 3.67 درصد، خنک کننده و کند کننده بودن آب سنگین، و وجود 78 مجتمع سوخت در قلب اشاره کرد.
راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک دستاوردهای از جمله توسعه و بومی سازی دانش هسته‌ای، بکارگیری مهندسین مشاور، کارخانجات، صنایع و پیمانکاران داخلی و تربیت نیروهای متخصص داخلی برای ایران در پی‌داشته است.
این دومین تور هسته‌ای خبرنگاران بود که سازمان انرژی اتمی بعد از بیانیه ۱۸اردیبهشت‌ماه شورای‌عالی امنیت ملی برگزار کرد.
گزارش: مانیا شوبیری