بازار متشکل ارزی چیست؟

فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد اعلام کرده است که فعالیت بازار متشکل ارزی هفته جاری آغاز می‌‌شود. بازار متشکل ارزی چیست؟ معاملات در این بازار چگونه انجام می‌گیرد و هدف از تشکیل آن چیست؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، مراحل قانونی ایجاد بازار متشکل ارزی طی شده؛ ثبت شرکتِ بازار متشکل ارزی و تأمین سرمایه از سوی سهام‌داران آن صورت گرفته و هیأت مدیره آن نیز تعیین شده‌اند. خبرها حاکی از این است که بسترهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بازار متشکل ارزی نیز تکمیل شده و به گفته وزیر اقتصاد، این نهاد جدید در بازار ارز کشور، هفته جاری کار خود را آغاز می‌کند.
هدف بازار متشکل ارزی، ساماندهی معاملات نقدی (اسکناس) بازار آزاد ارز است؛ به‌نحوی که دست دلالان از بازار آزاد ارز کوتاه شود، بساط نرخ‌گذاری کفِ خیابان توسط دلالان ارز جمع شود و در معاملات نقدی بازار ارز، شفافیت ایجاد شود. در واقع، بازار متشکل ارزی، فضایی است که در آن معاملات نقدی ارز در حجم‌های بالا، تحت نظارت بانک مرکزی صورت می‌گیرد و هدف آن است که نرخ‌گذاری ارز از بازارهای خارج کشور نظیر دبی امارات متحده عربی و سلیمانیه عراق به داخل کشور منتقل شود.
تنها 3 درصد کل معاملات ارز در ایران در بازار آزاد و با معاملات نقدی صورت می‌گیرد؛ با این حال، نرخ ارز شکل‌گرفته در بازار آزاد، تأثیر زیادی بر سایر نرخ‌ها و ایجاد تورم در اقتصاد ایران دارد. بانک مرکزی برای این‌که نرخ‌ بازار آزاد ارز، همچون سال گذشته، تأثیر مخربی بر اقتصاد کشور نداشته باشد، تصمیم به راه‌اندازی بازار متشکل ارزی گرفته تا بتواند بر نرخ‌های این بازار نظارت کند و بر اساس عرضه و تقاضا در این بازار، یک نرخ شفاف و منطقی برای ارز، شکل گیرد.
بازار متشکل ارزی با سامانه نیما تفاوت دارد؛ فعلاً قرار است در بازار متشکل ارزی، تنها معاملات نقدی ارز صورت گیرد، این در حالی است که در سامانه نیما، حواله ارز عرضه می‌شود.
 
نحوه انجام معاملات در بازار متشکل ارزی
بازیگران اصلی بازار متشکل ارزی، صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و در نهایت بانک مرکزی هستند. افراد حقیقی همچون گذشته نمی‌توانند در بازار متشکل ارزی معامله کنند و این افراد باید برای تامین نیاز ارزی خود، مثل سابق به صرافی‌ها مراجعه کنند.
معاملات در بازار متشکل ارزی، به‌صورت برخط (آنلاین) انجام می‌شود و همه بانک‌ها و صرافی‌های مجاز می‌توانند کد خرید و فروش دریافت کنند و در این بازار اقدام به معامله کنند. معامله در این بازار، مبتنی بر ثبت سفارش خرید یا فروش ارز است؛ بدین ترتیب که متقاضیان یا فروشندگان ارز، در ابتدا سفارش خود را به همراه قیمت موردنظرشان ثبت می‌کنند و سپس سامانه معاملات از طریق مرتبط کردن سفارش‌های خرید و فروش به هم، نرخ‌گذاری را انجام می‌دهد و بر اساس نرخ کشف‌شده، معاملات ارز در طول روز صورت می‌گیرد. سامانه بازار متشکل ارزی، پیشنهادهای عرضه از سوی فروشندگان را از پایین‌ترین قیمت به بالاترین و پیشنهادهای خرید را از بالاترین قیمت به پایین‌ترین می‌چیند، سپس سفارشات توسط سامانه به یکدیگر مرتبط و با اولین معامله، قیمت ابتدای روز کشف خواهد شد. در واقع، معاملات در این بازار، دقیقاً مشابه سایر معاملات بورسی انجام خواهد شد.
طبق اعلام بانک مرکزی، صرافی‌های حاضر در بازار متشکل ارزی موظف‌اند یک حساب ریالی و ارزی مبتنی بر اسکناس معرفی کنند که شرکت بازار متشکل ارزی به این حساب‌ها دسترسی داشته باشد. به محض ثبت سفارس معامله، مبلغ معامله در حساب آن‌ها مسدود می‌شود. این امر، تضمینی برای حضور واقعی افراد در خرید و فروش بازار متشکل ارزی است و به نوعی دست دلالان نرخ امروز و یا فردایی را از این بازار کوتاه می‌کند.
بعد از کشف نرخ ارز در اولین معامله بازار متشکل ارزی، نرخ می‌تواند در طول روز در قالب یک دامنه نوسان، تغییر کند. دامنه نوسان در معاملات بورس تهران، ۵ درصد در روز است و گرچه هنوزی خبر دقیقی در مورد دامنه نوسان در معاملات بازار متشکل ارزی اعلام نشده است، اما شاید همین دامنه نوسان ۵ درصدی برای معاملات این بازار نیز درنظر گرفته شود.
باید تأکید کرد که افراد حقیقی نمی‌توانند اقدام به معامله در بازار متشکل ارزی کنند و روال عمدتاً بدین‌گونه است که معاملات بین صرافی‌های بزرگ و کوچک صورت می‌گیرد؛ به‌عنوان مثال، صرافی‌های بزرگ در مقام فروشنده و صرافی‌های کوچکتر در مقام خریدار در این بازار ظاهر می‌شوند.
بانک مرکزی هم می‌تواند برای کنترل نرخ‌ها در بازار متشکل ارزی در مقام خریدار یا فروشنده ظاهر شود و بدین ترتیب، بر نرخ‌ها به‌صورت فعال نظارت کند.
 
مراحل راه‌اندازی بازار متشکل ارزی
بازار متشکل ارزی در ۱۸ دی ماه سال ۹۷ به تصویب شورای پول و اعتبار رسید. در ۲۴ دی ماه سال گذشته، جلسه مجمع موسس شرکت بازار متشکل ارزی به منظور بحث و بررسی راهکارهای عملیاتی کردن این بازار در بانک مرکزی برگزار شد.
در ماه‌های گذشته، سهام‌داران بازار متشکل ارزی نیز مشخص شدند. بازار متشکل ارزی، شرکتی خصوصی به شمار می‌رود که چند نهاد خصوصی سهام‌دار آن هستند. بانک مرکزی با وجود آن‌که در این بازار سهام‌دار نیست، اما بر آن نظارت می‌کند. سهامداران اصلی بازار متشکل عبارتند از کانون صرافان، کانون بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی و فرابورس.
در اواخر فروردین امسال، محمود شکسته‌بند، مدیرعامل شرکت صرافی ملی ایران، به عنوان مدیرعامل و سخنگوی بازار متشکل ارزی انتخاب شد. همچنین بخشی از ساختمان شماره یک بانک مرکزی واقع در خیابان فردوسی تهران، محل استقرار و فعالیت بازار متشکل ارزی خواهد بود.