واقعیت ماجرای هورالعظیم چیست؟

این روزها مرتباً می‌شنویم که دلیل وقوع سیلاب در برخی نقاط استان خوزستان، نظیر سوسنگرد، بستان و حمیدیه، شرکت نفت است. رسانه‌های زیادی در داخل و خارج و در پی آن‌ها، عده زیادی از مردم خوزستان می‌گویند که شرکت نفت مسیر آب را منحرف کرده و سیلاب خانه‌های مردم را زیر آب برده است. در ماجرای هورالعظیم، واقعیت چیست؟ آیا شرکت نفت مانع ورود آب به این تالاب شده است؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، سیلاب در خوزستان خسارت‌های زیادی به بار آورده و مشقت‌های زیادی به مردم این استان تحمیل کرده است. عده‌ای از همان روز آغازین سیلاب در خوزستان، سریعاً وزارت نفت و شرکت‌های نفتی فعال در جنوب غرب کشور را مقصر قلمداد کردند و گفتند مجموعه وزارت نفت از ورود آب به هورالعظیم جلوگیری می‌کند تا تأسیسات نفتی زیر آب نروند و در روند تولید نفت اخلالی ایجاد نشود.
برخی رسانه‌های داخلی که چشم‌بسته از هر فرصتی برای تخریب دولت انتقاد می‌کنند، سریعاً این خط خبری را دنبال کردند؛ برخی گروه‌های تجزیه‌طلب نیز تبلیغات در این مورد را وسعت و شدت بخشیدند و عده زیادی از مردم ساکن در حاشیه هورالعظیم یا حتی ساکن در شهرهایی نظیر اهواز نیز به این باور رسیدند که «عامل سیل، وزارت نفت است». در استان خوزستان، مشکلات آن‌چنان حاد است و احساس محرومیت و بی‌عدالتی آنچنان برجسته و پررنگ است که بدبینانه‌ترین سناریوها هم برای بسیاری از مردم می‌تواند باورپذیر باشد.
بیژن زنگنه وزیر نفت، روز گذشته، قویاً منحرف کردن آب توسط شرکت‌های نفتی را رد کرد و گفت: «این خیانت است که سیل را به جای دیگری هدایت کنیم که مردم خسارت ببینند، اعلام این موضوع یک شیطنت است که از سوی دشمنان طراحی شده است. ما هرگز برای تولید چند هزار بشکه نفت بیشتر راضی به خسارت به مردم نیستیم». وی گفت که سیل به تأسیسات صنعت نفت هزار میلیارد تومان خسارت وارد کرده است.
 
آب به هورالعظیم وارد نمی‌شود؟
واقعیت این است که هم‌اکنون آب در هورالعظیم جریان دارد و بخشی از تأسیسات نفتی واقع در محدوده این تالاب زیر آب رفته‌اند.
تالاب بزرگ هورالعظیم حدود صدهزار هکتار مساحت دارد و جاده‌هایی که در زمان جنگ در هور ساخته شده، باعث شده که این تالاب به پنج حوضچه یا مخزن آب، تقسیم شود. بین این حوضچه‌ها دریچه‌هایی وجود دارد تا آب بین آن‌ها جریان داشته باشد و از حوضچه‌ با شماره پایین‌تر به حوضچه با شماره بالاتر (مثلاً از حوضچه اول به دوم، دوم به سوم و غیره) برود. ادعاها این بود که وزارت نفت، دریچه‌ها را بسته و آب که نمی‌تواند وارد حوضچه‌های بالاتر شود، باعث زیر آب رفتن مناطق حاشیه هورالعظیم شده است.
واقعیت اما این است که همه دریچه‌ها باز است و آب بین حوضچه‌ها، مثل همیشه، در جریان است. در واقع، نه تنها دریچه بین تمام حوضچه‌ها باز است، بلکه در نقاطی بین حوضچه‌ها، کانال‌های بزرگی هم ایجاد شده تا آب با سرعت بیشتری وارد حوضچه‌های بعدی شود. یک جاده بین حوضچه چهار و پنج نیز تخریب شده تا ارتباط این دو حوضچه بیشتر شود.
پنج حوضچه هورالعظیم، حجم، شیب و ارتفاع متفاوتی دارند و از حیث توپولوژی، یکسان نیستند. به‌عنوان مثال، از قدیم‌الایام، باید سطح آب در حوضچه شماره یک بالا می‌آمده تا وارد حوضچه شماره دو شود که ارتفاع بالاتری دارد؛ به همین ترتیب، ارتفاع حوضچه سوم نیز از حوضچه دوم بالاتر و تفاوت ارتفاع تا حوضچه پنجم وجود دارد.
این روزها، فیلم‌هایی از جاده‌ای به نام جاده شط‌علی در رسانه‌ها دیده می‌شود و ادعا می‌شود که این جاده مانع جریان یافتن آب در هورالعظیم است. جاده شط‌علی بین حوضچه شماره دو و سه قرار دارد و تمام دهانه‌های آن باز است و واقعیت این است که گاهی تنها حدود چند صدمتر بعد از نقاطی که فیلم‌های مختلف گرفته شده است، آب با سرعت زیاد در حال انتقال از حوضچه دو به سه است. در واقع، گویی به عمد نقاطی که به‌صورت طبیعی، جریان آب راکدتر است، برای فیلمبرداری انتخاب می‌شوند تا نشان دهند که عامل سیل در خوزستان، صنعت نفت است.
بسیاری از تأسیسات نفتی در منطقه هورالعظیم هم‌اکنون زیر آب رفته‌اند و از آن‌جا که ماشین‌آلات شرکت‌های نفتی برای کمک به سیل‌زدگان به نواحی واقع در دشت آزادگان رفته‌اند، حتی فرصت بازسازی تأسیسات نفتی آسیب‌دیده نیز هنوز فراهم نشده است.
اخیراً تعدادی از اعضای هیأت علمی دانشگاه چمران اهواز از هورالعظیم بازدید کرده‌اند تا از نزدیک ملاحظه کنند که آیا شرکت‌های نفتی، خللی به جریان انتقال آب در این تالاب وارد می‌کنند یا خیر. امروز دکتر مهدی قمشی، رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران در مورد نتیجه بررسی شرایط موجود در هورالعظیم به ایسنا گفته است: «اگر بنا بود آب در مخازن سوم، چهارم و پنجم جاری نمی‌شد و نفت، جلوی پیشروی آب را گرفته بود، قطعاً در شهرهای سوسنگرد، حمیدیه و بستان با مشکل مواجه می‌شدیم و این شهرها به زیر آب می‌رفتند؛ این در حالی است که آب در همه مخازن در حال جاری شدن است و می‌توان گفت وزارت نفت هیچ نقش منفی در این جریان نداشته است».
واقعیت این است که شرکت‌های نفتی در استان خوزستان از انتقال آب به هورالعظیم ممانعت نکرده‌اند و این شرکت‌ها نیز امکانات خود را برای مقابله با سیل بسیج کرده‌اند، اما فشارها بر مردم آن‌چنان زیاد است که عده‌ای هر داستان‌سراییِ به شدت بدبینانه‌ای را باور می‌کنند و برخی رسانه‌ها و جریانات سیاسی نیز با آگاهی از این فضای بدبینانه سعی می‌کنند تا حباب داستان‌های سیاست‌زده را هرچه بیشتر باد کنند.