چگونه اثر تحریمها را کاهش دهیم؟

  دولت آمریکا  از تشدید تحریم ها و فلج کردن اقتصاد ایران در 13 آبان سخن می گفت، اما به ان شدت هم که پیش بینی میشد تحقق نیافت. در واقع میتوان گفت سریع ترین و ملموس ترین اثر این تصمیم  طی چند ماه گذشته با همه فراز و نشیب البته تماما در کاهش ارزش ریال تا 19 هزار تومان و اخیرا تا حدود 11 هزار تومان در برابر یک دلار بوده است که نباید تصور کرد این برگشت از افزایش انعطاف پذیری قدرت اقتصادی ایران در همین وضعیت تبعیت میکند .
 وجود تدبیری نسبی  متاثر از سیاست های  کنترل بازار ارز و پاره ای ممانعتها همراه با تغییراتی در تیم اقتصادی و همزمان عقب نشینی آمریکا برای اعمال محدودیت های وعده داده شد در بازار نفت از عوامل کنترل شرایط نگران کننده بر بازار بوده که چگونگی آثار میان مدت و ابعاد بعدی آن تا تغییر روش ها به طرق دیگری خود را نشان خواهد داد .
آمریکا  همچنان بزرگترین مصرف کننده نفت است و اگر قیمت نفت به دلیل کاهش عرضه، یکباره افزایش می یافت ضرر می کرد، از این رو سیاست کاهش تدریجی را دنبال کرد  تا  میزان تولید نفت شیل را  افزایش دهد و میزان تقاضای نفتی مورد نیازش را تامین کند.
از سوی دیگر ایران به دلیل تحریم ها برای صادرات نفت باید 10 تا 20 درصد هزینه بیشتری بابت حق پرچم و عبور از مسیرهای دیگر پرداخت کند که فشار اقتصادی حاصل از آن بر دوش مردم میافتد. ضمن اینکه با چالش هائی برای دریافت پول حاصل از صادرات از قبیل دریافت کالا با روپیه، یوان و لیر که  ارزهای موثری در اقتصاد کشور نیستند مواجه شده ایم.
کشورهای اتحادیه اروپا با سیستم های اقتصادی مختلف تصمیم می گیرند، به همین دلیل در نتیجه گیری درباره مبادلات مالی با ما با تردید مواجه هستند و انتقال منابع مالی از اروپا به ایران توسط هیچ کشوری پذیرفته نشده  است.
همزمان با خروج آمریکا از برجام چند ماهی  مردم با نگرانی از افت ارزش دارائی های خود به سمت خرید ارز رفتند و دولت نیز در بازار دخالتی نکرد و اجازه داد نرخ ارز برای  کسب درآمد بیشتر و فرار از شوک ارزی بالا برود .  در مرحله دوم با سیاست های جدیدی توانست بازار ارز را کنترل کند و مانع صعود بیشتر قیمت ارز شود. اینکه در حال حاضر چقدر ذخیره ارزی داریم و  خریداران نفتی آینده کشور چه تصمیمی در قبال ایران خواهند گرفت، اثرات خاص خود را خواهد داشت. ضمن اینکه دارندگان ارز خانگی با تخمین حدود 25 میلیارد دلار، به ثبات بازار و توفیق دولت خوشبین نیستند.
در این میان آمریکا به کشورهای وارد کننده نفت از ایران  فرصت داده در شش ماه - که نیمی از این فرصت سپری شده - یک سوم تقاضا از نفت ایران را کاهش داده و در مراحل بعدی در یک دوره زمانی دیگر، میزان واردات نفت را  به صفر برسانند.
در حال حاضر زیان ناشی از روند کنونی تحریم ها به ضرر مردم فقیر جامعه است و چون راه حل مناسبی برای افزایش قدرت خرید نیست و تامین منابع کمکی از طریق بانک مرکزی نیز  تورم زا است، بنابراین ایجاد یک سیستم مبادلاتی مالی مناسب با کشورهای دیگر که تنها از طریق دیپلماسی مسالمت آمیز امکان پذیر است، چاره ساز به نظر میرسد زیرا در حال حاضر هیچ چیزی جز تولید، اشتغال، کاهش بیکاری و تورم  و از همه مهمتر رفع موانع  سرمایه گذاری خارجی نمی تواند اقتصاد کشور را به سمت توسعه پایدار حرکت دهد.
بانک مرکزی برای بکارگیری  کارتخوان ها و جلوگیری از سوداگری در بازار ارز به ویژه در بازارهای خارجی همچون سلیمانیه عراق که به صورت غیرقانونی کارت خوان ها را از ایران به آنجا منتقل میکردند کنترل هائی را اعمال نمود . اقدام دیگر بانک مرکزی که باعث تاثیر بر نرخ ارز شد معافیت صادرات زیر یک میلیون دلار برای انتقال ارز به سامانه نیما بود که تا حدودی کمک کرد تا صادرکننده های خرد متناسب با منافع خود ارز را به صرافی ها بفروشند و این موضوع  نشان داد که اگر دولت سیاست های درستی را درباره ارز و صادرات اتخاذ کند اثرات مثبتی در اقتصاد کشور خواهد داشت.
در حال حاضر بانک مرکزی تصمیم گرفته فعالانه و محتاطانه در بازار فعالیت کند و مدیریت شناوری را پیش گرفته به گونه ای که وقتی نرخ ارز بالا می رود دستپاچه نمی شود و متناسب با وضعیت منابع ارزی و پیش بینی های اقتصادی روند کاهش ملایم ارز در بازار را پیش میگیرد .
اگر بانک مرکزی می خواهد سیاست فعال تری در بازار ارز داشته باشد، باید ابزارهای لازم را ایجاد کند. چند تجربه اخیر باعث ایجاد آرامش در بازار شده و این روند می تواند در آینده ادامه داشته باشد، با این حال این اقدامات تدابیر اولیه است و باید همچنان روی آن کار شود. دولت نباید بازار را رها کند، زیرا ممکن است با ادامه عوارض ناشی از تحربمها و ورود افراد فرصت طلب بقصد دور زدن تحریمها تحت تاثیر فعالیت های سوداگرانه به هر سمت و سویی برود.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی در چند ماه اخیر متعاقب عریان شدن برخی بی تدبیری ها، نسبت به سیاست های دولت در بازار ارز انتقاد داشتند، زیرا رها شدن بازار باعث ایجاد تورم شدید و انحراف نقدینگی و تبعات آن در کشور شده است.
 در حال حاضر مسوولان  اگر بخواهند اثر تحریم ها را کاهش دهند و تدریجا در رفع آن بکوشند که با مصلحت نظام قرین است، باید در کنار افزایش تعاملات با دنیای خارجی با مردم  صادق باشند.
امروز کشور ما گران اداره می شود که ناشی از تصمیم گیری های غلط و تخصیص بودجه بدون پاسخگویی و ارزیابی نشدن نتیجه آن است.  در کشورهای همسایه اتخاذ هر تدبیری تابعی از نتیجه آن است. در شرایطی که در اثر فشار آمریکا ارزش لیر ترکیه  در مقابل دلار بیست درصد  کاهش یافت،  رییس بانک مرکزی ترکیه با مطالعات علمی به این نتیجه رسید که نرخ بهره در ترکیه باید افزایش یابد و این نرخ را از 18 درصد به 24 درصد رساند و این اقدام باعث شد ارزش لیر در مقابل دلار افزایش یابد.  بنابراین یکی از موثرترین اقدامات این است که باید از استقلال بانک مرکزی دفاع کرد.