حال ناخوش آموزش و پرورش

  ماه مهر  بیش از هرچیز یادآور آغاز سال تحصیلی و حیات دوباره  مدارس، حضور دانش آموزان و شروع دوباره  آموزش است . از این رو در ماه مهر با برگزاری مراسم های مختلف در سطح ملی تا محلی، مدارس بازگشایی می شوند  و فصلی نو  در  نظام تعیم و تربیت  آغاز می گردد . این مراسم ها  همراه با سخنرانی هایی است  که مقامات مسئول در مدح  آموزش و پرورش و تاکید بر جایگاه آن ایراد می کنند و در بسیاری از موارد همین سخنرانی ها با مقداری تغییر در  اردیبهشت و روز معلم و مناسبتهای دیگر نیز تکرار می شوند . برای بیان نسبت سخنرانی های فوق با وضعیت فعلی آموزش وپرورش میتوان آموزش و پرورش را مانند بیماری دانست  که بسیاری بر بالین او جاضر می شوند و او را بزرگ می دارند و در مدحش سخن سرایی می کنند اما هیچ کس حاضر نیست  برای این بیمار قدمی بردارد ، دارویی برایش تهیه کند  و او را تیمار کند. آموزش  و  پرورش بیمار با معضلات و مشکلات اساسی و مهمی روبرو است که  آثار و نتایج زیانباری خواهد داشت و گویا قرار است فعلا  به این معضلات توجهی نشود . شاید عده ای گمان کنند که تغییر وزیر یا مدیران مهم ترین نیاز برای حل این مسایل است اما تجربه نشان داده که مشکلات آموزش و پرورش فراتر از تحول وزیر و چند  مدیر است .آموزش و پرورش  با معضلات فراوانی روبروست که بر خی از آن ها سال هاست که در این نهاد انباشته شده اند . بی تردید زحمات و فعالیت های فراوانی  در طول سا لهای گذشته انجام گرفته اند  ولی ، معضلات انباشته شده ،   آموزش و پرورش  را به نهادی آسیب زده تبدیل کردده  است .  از جمله مسایل پیش روی آموزش و پرورش، به عنوان یکی از  مهم ترین ارکان  سازنده فردای کشور و مهم ترین نهاد تربیت نسل آینده،  ارتقای شان و جایگاه  خود در ساختارهای تصمیم گیری کشور است  . بدون وجود حساسیت عمومی مردم و نگاه ویژه نخبگان و حمایت همه جانبه نهاد های مهم تصمیم گیری  نظام جمهوری  اسلامی   از آموزش و پرورش   تحول مهمی در این نهاد  رخ نخواهد داد  و این مهم در سایه  همکاری   صمیمانه تشکل های سیاس و صنفی،  دولت و همه ی نهادهای نظام می باشد . به درستی مشخص نیست که آموزش و پرورش اولویت چندم کشور است اما آنچه  به وضوح مشخص است در حال حاضر از امور اساسی کشور محسوب نمی گردد .
 از سوی دیگر آموزش و پرورش از مشکلات  درونی نیز رنج می برد و از مهم ترین آن ها معضل نیروی انسانی در این ساختار است . در حالیکه در بعضی استان ها  ساعت موظف معلم ها تکمیل نمی شود در برخی استان های دیگر  با کمبود دبیر روبروییم و در برخی استان ها مقدار زیادی ساعت  حق التدریس وجود دارد که در حال حاضر آموزش  و پرورش باید  از معلمان بخواهد  تدریس آن ها را برعهده بگیرند اما توان مالی برای پرداخت حق الزحمه آن وجود ندارد . بوروکراسی  وسیع و تنومند آموزش و پرورش نیز اجازه هر نوع تحول در این ساختار را کسب کرده است . وجود یک ساختار گسترده اداری در سطح وزارتخانه و  سی و دو اداره کل استانی و صدها مدیریت شهرستان  ، منطقه و ناحیه  تمام اختیارات  اداری را در سطح اداری محدود کرده است و مدرسه محوری با برنامه ای فراموش شده  است. از  سوی  دیگر دخالت های  نهادهای متفاوت  در سطح ملی و محلی برای  انتخاب مدیران همسو با خود در راس سمت های مدیریتی بر مشکلات فعلی افزوده است.
     یکی  دیگر از معضلات  نظام آموزش و پرورش  تحول پی در پی  نظام آموزشی در طول سال های گذشته است  و در حال  حاضر نیز   آثار و عواقب  زیان بار تحول  اخیر نظام آموزشی  در دولت قبل،  وزارت آموزش و پرورش را با مشکلات فراوانی  روبرو کرده است. دور باطل تغییر پی در پی سیستم آموزشی کشور  در کنار افزایش افت تحصیلی ، جزیره ای شدن روابط میان بدنه اداری ، اجرایی و کارشناسی  آموزش و پرورش  و ناکارآمدی سیستم اداری وزارت آموزش و پرورش  منجر به  ناتوانی  و ضعف ساختار  آموزشی کشور شده است  .  تا زمانی که نگرش سطحی به تحول در نظام آموزشی وجود دارد، گرهی از مشکلات آموزش و پرورش باز نخواهد شد. اصلاح ساختار آموزشی  اگر به معنای  ارتقای  آموزش های کیفی، آمادگی دانش آموزان در جهت فعالیت مستمر و مفید در جامعه، آموزش های شهروندی  با توجه به نیازهای امروز و فردای جامعه ایران  و با بهره گیری از تجربیات  موفق آموزش و پرورش های کشورهای دیگر  باشد،  به معنای تحول واقعی  در آموزش خواهد بود .
 رئیس جمهور محترم، جناب آقای روحانی ، در سخنرانی خود که به مناسبت  آغاز سال تحصیلی جدید ایراد فرمودند بر تربیت دانش آموزان اندیشمند و آموزش اندیشیدن تاکید نمودند ، حال آنکه تا فضا برای وجود معلم اندیشمند وجود نداشته باشد ، آموزش اندیشیدن امری محال است . می توان این سوال را از رئیس جمهور محترم پرسید که وزارت آموزش و پرورش معلم اهل اندیشه را تحمل می کند؟ آیا با معلمی که با تحقیق و اندیشه به نتیجه ای متفاوت برسد برخوردی صورت نمی گیرد ؟ متاسفانه  فضای مساعدی در زمینه فوق در آموزش و پرورش وجود ندارد و طبیعی است که در این شرایط آموزش اندیشیدن  آثار و نتایج ناگواری دارد  که مهم ترین آن  غیر حرفه ای ماندن آموزش و وپرورش ، ناکارآمدی  آن و کنار ماندن بخش زیادی از نیروهای توانمند در مسیر توسعه و تعالی آموزش و پرور ش و کشور  است.  
    یکی از مهم ترین نقاظ ضعف آموزش و پرورش  انفعال و ضعف در مشارکت دادن  ظرفیتهای فراوانی است که در معلمان ،دانش آموزان و اولیا وجود دارد. با وجود شورای عالی آموزش و پرورش ، صدها شورای آموزش و و پرورش استانی و شهرستانی  ، هزاران انجمن اولیا و مربیان  و شوراهای دانش آموزی در مدارس  نقش  معلمان و بدنه آموزش و پرورش ،  دانش آموزان و اولیای آنان در تصمیم گیری ها  و پیشبرد  اهداف و برنامه های آموزش  و پرورش اندک است. استفاده از ظرفیت  بالای معلمان از طریق  تشکیل سازمان نظام معلمی،  تقویت نقش نمایندگان معلم ، تشکیل شوراهای منتخب معلمان در سطح مناطق ، حضور نمایندگان معلمان در شوراهای آموزش و پرورش و صندوق ذخیره فرهنگیان  و وجود گفت و گوی دو طرفه نهاد اجرایی با معلمان از جمله نیازهای اساسی امروز آموزش و پرورش است .
 بخش وسیعی از  معلمان به عنوان  عناصر اساسی پیشرفت آموزش و پرورش از وضعیت فعلی ناخشنودند و  بیش از هر چیز بر رفع تبعیض در  پرداخت ها و درآمد ها و حفظ جایگاه و شان  معلم  تاکید دارند . بی تردید  اصلاح شرایط معیشتی و منزلتی معلمان نیازمند راهکارهای مناسب و کارآمد  است که منجر به تحول وضعیت فعلی گردد و آثار و نتایج محسوس کوتاه مدت و بلند مدت داشته باشد .   تحول در  وضعیت منزلت و معیشت معلمان  نیازمند نگاهی سیستمی و کارشناسی است. تا زمانی که معلمان  رضایت نسبی نداشته باشند  انتظار تحول در آموزش و پرورش بیهوده است . طرح های ارتقای معیشت و منزلت باید توان اقناع معلمان را  داشته باشند تا همزمان ضمن ارتقای  تدریجی معیشت و منزلت ، شاهد نقش آفرینی مثبت معلمان در اصلاح آموزش و پرورش و پیشبرد برنامه های آن باشیم
    بی تردید فردای ایران در گروی آموزش و پرورشی  بالنده و پویا ، معلمانی توانمند و دانش آموزانی خلاق  و شاداب است و آموزش و پرورش بیمار کنونی از ایفای کارکرد فوق ناتوان است . حال ناخوش آموزش و پرورش نیازمند اجماع نظام ، دولت ، نخبگان و مردم  برای گذار از این شرایط است .
*عضو انجمن اسلامی معلمان ایران