نگاهی به سخنان اخیر مقامات آذربایجان 

چندی پیش، نماینده ی مجلس جمهوری آذربایجان در مصاحبه با یک روزنامه‌ در ترکیه اظهاراتی علیه تمامیت ارضی ایران بیان کرد. این اظهارات در حالیست که یک‌سال از جنگ آذربایجان و ارمنستان در قره‌باغ می‌گذرد و ایران در این جنگ هرچند ظاهری بی‌طرفانه گرفت، اما شواهد حاکی از آن بود که دیدگاه‌های مشترک دینی و ایدئولوژیک بین ایران و آذربایجان، منجر به حمایت نسبی ایران از مواضع جمهوری آذربایجان شد و بالاترین مقام جمهوری اسلامی، قره‌باغ را بخشی از خاک جمهوری آذربایجان دانستند. اما اکنون یک‌سال پس از این رویکرد، این مواضع با اظهارات نماینده‌ی جمهوری آذربایجان پاسخ داده شد. 

حتی در برخی شهرهای آذری‌نشین ایران، در پشتیبانی از مردم مسلمان قره‌باغ و در دفاع از آذربایجان، گردهمایی‌هایی روی داد. در مجموع می‌توان گفت سیاست ایران در این جنگ، هرچند همسو با جمهوری آذربایجان و ترکیه بود، اما این سیاست هنوز نتوانسته آورده‌ی مطلوبی برای منافع ملی ما ایجاد کند.

اظهارات آیت‌الله عاملی، نماینده‌ی ولی فقیه در اردبیل، مبنی بر اینکه «مگر از ایران چه بدی‌ای دیدند که می‌خواهند این کشور را از نقشه جهان حذف کنند؟ از ما چه بدی دیدند که می‌خواهند مملکت ما را به تعبیر خودشان تا سه سال دیگر تجزیه و در کل ایران پرچم ترک را نصب کنند؟ من خیلی می‌خواهم بدانم ملت من، دولت و کشور من چه گناهی کرده که باید از صحنه روزگار محو شود؟» خود گویای این است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی در این موضوع، منجر به تقویت روابط با جمهوری آذربایجان نشده و «بدی‌نکردن‌»ها یا حتی «خوبی‌»های ایران، با «بدی» مواجه شده است.

ایجاد مانع در مسیر حمل‌ونقل کالا به ارمنستان از دیگر اقدامات اخیر جمهوری آذربایجان بود. چند روز قبل اظهارات الهام علی اف در انتقاد به ورود کامیونهای ایرانی به منطقه قره باغ و نیز مانور نظامی اخیر ایران در مرزهای کشورش در رسانه ها بازتاب زیادی داشت و سفیر ایران در آذربایجان در این رابطه گفت جمهوری اسلامی ایران یکی از قدرتهای نظامی نیرومند در جهان است و توانمندیهای دفاعی اش برای ایجاد بازدارندگی و مقابله با هرگونه تهدیدات خارجی است و قدرت نظامی ایران در خدمت صلح و ثبات منطقه و جهان و همه کشورهای دوست و مسلمان است.

علیرغم پیوندهای تاریخی-فرهنگی و مذهبی فرصت ساز بین دو کشور، مناقشات عمده ای در رابطه بین دو کشور وجود دارد که مهمترین آنها مربوط به رژیم حقوقی دریای خزر و حضور آمریکا و اسرائیل در بخشهای مختلف اقتصادی و امنیتی آذربایجان است.

برگزاری مانور مشترک آذربایجان، پاکستان و ترکیه (با نام دوستی سه برادر) با توجه به قدرت‌گرفتن طالبان (با حمایت پاکستان) همگی نشان از آن دارد که ایران روزهایی بهتر از گذشته را در روابط با آذربایجان نخواهد داشت.

در آخر باید گفت تمرکز روی عراق، سوریه و لبنان، عمق استراتژیک ایران در حوزه‌ی شرق و شمال و جنوب را با خطر مواجه کرده است و ادامه‌دارشدن عدم واکنش ایران و تلاش برای ایجاد موازنه در کشورهای همسایه، این خطرات را تشدید خواهد کرد.

*نماینده سابق مردم تهران در مجلس