محرم فرصتی برای معرفت افزایی

سوگواری و اقام عزا در ماه محرم یکی از مهم ترین مراسمات آیینی در فرهنگ اسلامی ایرانیان است که پس از شهادت امام سوم شیعیان در جامعه شیعی ایران تثبیت شده و استمرار دارد. با شروع محرم بحـثها و نقدهای متفاوتی  توسط صاحبنظران در خصوص چگونگی و چرایی نهضت امام حسین و شیوه عزاداری آن مطرح می شود و حقیقتا تفسیر و تاویل حادثه عاشورا و معرفت افزایی و تبیین چگونگی بهره گیری از فرهنگ عاشورا برای مومنانی که در عصر مدرن، زندگی دیندارانه ای دارند ضروری و حیاتی است.
بدون شک حادثه عاشورا و عزاداری محرم یکی از ظرفیتهای بزرگ جامعه شیعه است که در همبستگی و شجاعت افزایی و دفاع از سرزمین و میراث شیعیان خدمات ارزنده ای داشته است. به گفته فوکویاما فیلسوف پر آوازه آمریکایی دلیل پایداری و مقاومت شیعیان در مصائب و سختیهای تاریخی، دو نیرو یا دو بال سرخ و سبز است. بال سرخ واقعه عاشورا و فرهنگ شهادت است که با الگوپذیری از سیدالشهدا در هر زمان و هر مکانی به بسیج توده ها  برای دفاع از وطن و ناموس و شرف منجر شده است و بال سبز، جامعه آرمانی وعده داده شده در عقاید شیعه است که فرهنگ انتظار نامیده می شود و امید به آینده ای مطلوب را انتظار می کشد و در حرکت به سوی آینده ای آرمانی، نا امید بودن را مذموم می داند.
قیام عاشورا  در راستای ظلم ستیزی و عدالت خواهی دارای بنیانهای عمیق فلسفی و فرهنگی برای جوامع بشری است به همین لحاظ برپایی عزاداری از سوی مسلمانان و دیگر انسانهای آزاده در دیگر ملل بعنوان همدردی با مظلوم و همسویی با فرهنگ عدالتخواهی و انصاف است. در این سالها مباحث زیادی از سوی دلسوزان و دانشمندان مطرح شده و شایسته است نخبگان فکری و فرهنگی در غنا بخشیدن به سوگواری و گذر از ظاهر عزاداری سیدالشهدا به سوی باطن عزاداری که همانا معرفت افزایی و ارتقای دانش سیاسی، فرهنگی جامعه است تلاش افزونتری داشته باشند. با این توصیف به اختصار به موضوعاتی چون تکثر، عدالت و انصاف در آموزه های عاشورا اشاره میشود.
شهادت امام حسین و یارانش به سبب خودخواهی، خودرایی و استبداد افرادی نشات گرفت که نه تنها با حکمرانی شورایی و تکثر آرا مخالف بودند بلکه جایگاه خلیفه رسول الله را به سلطنت موروثی تبدیل کردند و هیچ بیمی از حذف مخالفان و منتقدان نداشتند. لذا دیکتاتوری و استبداد همیشه خشونت و خونریزی به همراه دارد و در مقابل کثرت و تکثرگرایی و استفاده از خرد جمعی همیشه در هر مکان و زمانی راهگشا است و از جنگ و ظلم جلوگیری خواهد کرد.
چنانچه عدالت به معنای حفظ تعادل در همه امور و سرجای خود قرار گرفتن هر چیزی در جایی که شایسته است تعریف کنیم در حادثه عاشورا، قیام علیه شخصی بود که با بی عدالتی در جایی قرار گرفته بود که شایسته آن منصب نبود یعنی ظاهرا و باطنا حکمرانی و شریعت را به سخره گرفته بود و آشکارا ظلم میکرد. لذا عدالت خواهی و شایسته سالاری از مولفه های مهم زندگی اجتماعی است که هر ملتی از گذشته تا عصر جدید در پی برپایی عدل بوده نجات یافته وگرنه در جهل و ظلمت خواهد بود. سیاست و اقتصاد ایران امروز شدیدا به تحقق این واژه نیازمند است.
نکته دیگر در خصوص رعایت انصاف است. یکی از آموزه های مکتب اسلام لزوم رعایت انصاف در رفتار و برخورد با دیگران است و در این خصوص حکومت و نهادهای حاکمیتی در رعایت این فریضه اخلاقی نسبت به شهروندان باید اهتمام بیشتری داشته باشند. یزیدیان در برخورد با اهل بیت و کاروان اسرای کربلا هیچ رعایت انصاف را نکردند و با شقاوت تمام سرها از بدن شهدا جدا کردند و زنان و کودکان را به اسارت بردند. لذا این رذیلت در تاریخ اسلام باید ریشه یابی و آسیب شناسی شود و با عبرت گیری از این بی انصافی عظیم در جامعه مسلمین شایسته است در تعاملات بین افراد و نهادهای سیاسی، رعایت اخلاق و با انصاف بودن سر لوحه همگان قرار گیرد.