نگرانی نسبت به طرح توسعه جدید دانشگاه تهران

جمعی از تشکل های دانشجویی دانشگاه تهران، طی نامه به وزیر راه و شهرسازی، با ابراز نگرانی از طرح جدید توسعه دانشگاه تهران، آن را بزرگ‌ترین مداخلۀ مستقیم و تغییر بافتِ باارزشِ شهری در محدودۀ مرکزی شهر تهران طی سال‌های اخیر ذکر کرده و خواستار تجدیدنظر در آن شدند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، متن کامل این نامه که امضای تشکلهای مختلف دانشگاه تهران را دارد به شرح ذیل است:
جناب آقای دکتر آخوندی
وزیر محترم راه‌ وشهرسازی و رییس شورایعالی شهرسازی و معماری ایران

با سلام و احترام
     همان‌گونه که مستحضرید طرح جدید توسعۀ دانشگاه تهران، با عنوان «شهر دانش، دانشگاه کارآفرین، سبز و هوشمند»، مدتی است که در محافل مختلف آکادمیک و تخصصی، جامعۀ محلی و همچنین شبکه‌های اجتماعی برجسته شده¬ است. علت این امر نگرانی هایی است که درباره مخرب و آسیب‌زابودنِ این طرح از سوی متخصصین امر مطرح شده و اقشار مختلف اعم از اساتید، دانشجویان و شهروندان خصوصاً ساکنین محلات مجاور را نگران کرده¬است.  
     در حالی‌که روند تهیه و تصویب طرح جدید دانشگاه تهران در پشت درهای بسته صورت گرفته و چندین ماه از تصویب ‌آن در کمیسیون ماده 5 گذشته بود، در آذرماه سال گذشته، جلسه¬ای در پردیس هنرهای زیبا برگزار گردید و این طرح اجمالاً به سمع و نظر اساتید و دانشجویان رسید. پیش از این نشست، اکثر قریب به اتفاق اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران نه تنها از محتوای آن که اساساً از وجود چنین طرحی مطلع نبودند. پس از این جلسه و در پی بروز ابهامات و نگرانی¬هایی درمورد طرح جدید، تشکل‌ها و انجمن‌های دانشجویی دانشگاه تهران بارها از مسئولان دانشگاه درخواست کردند که اطلاعات دقیق طرح از سوی این نهاد به¬ عنوان کارفرمای طرح، در اختیار همه ذی‌نفعان و عموم مردم قرار گیرد و پاسخگویی لازم دربارۀ ابهامات موجود در طرح صورت¬پذیرد. اما برخلاف انتظار و علی‌رغم درخواست‌های مکررِ تشکل¬های مختلف دانشجویی و مردم این اتفاق تا به امروز رخ نداده است. شواهد حاکی از آن است که مشاور و کارفرما لزومی به پاسخگویی و شفاف‌سازی احساس نکرده و تلاش دارند تا از طریق نهادهای تصویب‌کننده و براساس شیوۀ مرسوم رفتار نمایند.
     اطلاعات اجمالی ارائه شده از طرح در جلسه مذکور -که حاکی از تبدیل مرکز فرهنگی شهر تهران به یک مرکز تجاری، اداری و خدماتی در لوای طرح توسعه دانشگاه تهران بود- حساسیت دانشجویان، اساتید و برخی از تشکل‌های مردم‌نهاد فعال در حوزۀ شهرسازی را برانگیخت. به‌دنبال آن، به همّت دانشجویان نشستی دربارۀ طرح توسعۀ دانشگاه تهران در تاریخ 27ام دی‌ماه و با هدف نقد و بررسی آن برگزار شد و برای اولین بار، گروهی از اهالی و سایر ذی‌نفعان از جمله دانشجویان و اساتید فرصتِ حضور و اظهارنظر در رابطه با ابعاد مختلف طرح را پیدا کردند. همچنین در این نشست بیانیۀ مشترک 18 تشکل دانشجویی (از جمله انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم ‌پزشکی تهران، بسیج دانشجویی دانشگاه تهران و تعدادی از انجمن-های علمی) در ارتباط با با طرح جدید توسعه دانشگاه تهران قرائت شد. در این بیانیه تشکل¬های دانشجویی نسبت به تبعات منفی این طرح در ابعاد مختلف آن هشدار داده و خواستار انتشار اطلاعات کامل آن، بازنگری در طرح پس از نظرخواهی از همه ذی‌نفعان طرح و مطرح شدن آن در شورای اسلامی شهر تهران شدند. در همان جلسه از مسئولین دانشگاه و مشاور طرح توسعه نیز دعوت به‌عمل آمده¬بود که متأسفانه هیچ‌کدام این دعوت را نپذیرفتند و حاضر به پاسخگویی در برابر انتقادهای جامعۀ دانشگاهی و مردم نشدند. البته مسئولین دانشگاه با لغو مستقیم و دستوریِ جلسه¬ای که بنا بود در تاریخ 29ام بهمن ماه در دانشکدۀ علوم‌اجتماعی برگزار شود نشان دادند که حتی تمایلی به مطرح شدن نظرات جامعه دانشگاهی و متخصصین هم ندارند!
     پیگیری‌های بیشتر دانشجویان، شهروندان و نهادهای مردم‌نهاد باعث شد تا نشست دیگری با حضور تعدادی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران در خانۀ اندیشمندان علوم انسانی ترتیب داده شود. در این نشست باوجود حضور چندتن از مسئولان دانشگاه، هیچ‌کدام از ابهامات و دغدغه‌های دانشجویان، اساتید و مردم بافتِ اطراف، پاسخِ روشن و موجهی را از سوی مسئولان دریافت نکرد و پاسخ‌های ارائه شده به نگرانی‌ها بیش از پیش افزود. پس از آن نیز پیگیری‌های رسمی و کتبی تشکل¬های دانشجویی برای برگزاری نشستی عمومی با حضور مسئولان دانشگاه (علی‌الخصوص رییس محترم دانشگاه تهران) و درخواست دسترسی به اطلاعات طرح (که مطابق قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و نیز مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری الزامی می‌باشد) بی‌پاسخ ماند. این شیوۀ تعامل برای یک نهاد دانشگاهی که خود را مادر تمامی دانشگاه‌ها و قطب رشد و شکوفایی کشور می‌داند و نیز برای نهادهای رسمی ناظر از جمله شورای اسلامی شهر تهران و شورایعالی شهرسازی و معماری، محل تأمل و صحنۀ آزمونی است که در حال و آینده همگان به قضاوت آن خواهند نشست و ادعاهای دیگر این نهادها از این طریق راستی‌آزمایی خواهد شد.
     این نکته نیز حائز اهمیت است که طرح جدید توسعه دانشگاه تهران در حالی در تاریخ22/5/96 به تصویب کمیسیون ماده پنج رسیده است که نظریه کارگروه فنی ابعاد مختلف طرح را کاملا زیر سوال برده است. نگاه به نظر کارگروه فنی نشان می‌دهد که تصویب این طرح مبنای کارشناسی و تخصصی نداشته است. در متن این مصوبه آمده است که: «طرح توسعۀ دانشگاه تهران، بزرگ‌ترین طرح مداخلۀ مستقیم و تغییر بافتِ باارزشِ شهری در محدودۀ مرکزی شهر تهران طی سال‌های اخیر محسوب [می‌شود] و رویکرد تخریب و نوسازی بافت شهری، اصولاً مورد تأیید کارگروه فنی نمی‌باشد. باتوجه به گذشت حدود 20 سال از مصوبۀ قبلی کمسیون مادۀ پنج در زمینه طرح توسعه دانشگاه تهران، تاکنون صرفاً حدود نیمی از عرصۀ مورد نظر تملک گردیده و به دلیل پراکندگی املاک تملک‌شده نیز، امکان فازبندی و اجرای طرح به‌سختی میسر بوده، ضمن این‌که سطح اشغال و تراکم ساختمانی طرح توسعه نیز زیاد است. در یک شمای کلی طرح توسعه، مسلط و غالب بر محدودۀ پردیس دانشگاه بوده و احداث ساختمان‌های 20 طبقه محدودۀ طرح توسعه، در چارچوب مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران امکان‌پذیر نمی‌باشد».
     این نیز یکی دیگر از ابهامات طرح است که چگونه طرحی که طبق نظر کارگروه فنی کمیسیون ماده پنج بزرگ‌ترین طرح مداخلۀ مستقیم و تغییر بافت باارزش شهری است و حدود 20 سال است که همچنان در گام اول اجرایی خود یعنی تملک متوقف است و هویت محدودۀ پردیس دانشگاه را به خطر می‌اندازد در کمیسیون مذکور به تصویب می‌رسد! مضاف ¬بر ¬این¬که، موضوع توسعة دانشگاه تهران اساساً با راهبردها و سیاست¬های طرح¬های فرادستی نظیر «طرح حفظ و ساماندهی شهر تهران (مصوب سال 1370)» و «طرح مجموعه شهری تهران (مصوب هیئت دولت در سال 1382)» نیز کاملاً در تناقض است. کاهش تمرکز در شهر تهران،کاهش سفرهای روزانه به مرکز شهر تهران و رفع تمرکز از هستة مرکزی از طریق الزام در تقسیم وظایف و انتقال عملکردهای متمرکز در حوزة مرکزی مواردی است که در طرح¬های مذکور به شدت بر آن تاکید شده است. تا آنجا که در اسناد فرادست، صراحتاً به این نکته اشاره شده که باید به برنامه¬های عدم تمرکز، عدم توسعة دانشگاه¬ها و ایجاد واحدهای جدید در شهر تهران توجه گردد. علی‌رغم همۀ این¬ها، توجه به این موارد در طرح جدید توسعۀ دانشگاه تهران محلی از اعراب نداشته و این طرح با هدف تأمین مالی پروژه، بارگذاری ساختمانی گسترده¬ای را به مرکز شهر تحمیل خواهد¬کرد.
     طرح توسعۀ دانشگاه تهران، از آغاز تاکنون، اثراتِ گسترده و سهمگینی را بر محدوده پیرامونی خود داشته است و در آینده نیز این اثرات ادامه خواهد داشت. اجزای مختلف این طرح از ایدۀ اولیه، نیازسنجی، اهداف، سناریوهای پیشنهادی، تحقق پذیری، ارزیابی اثرات و اجزای طراحی طرح، همه و همه با ایرادات و نقدهای تخصصی جدی و مبنایی مواجه بوده و هست. حیثیت آموزش عالی کشور از یک‌سو و حیثیت نظام شهرسازی کشور از سوی دیگر با تصویب و اجرای چنین طرحی زیر سئوال خواهد رفت و افکار عمومی هیچگاه در این باره قانع نخواهد شد.
     جناب‌عالی در چندسال اخیر موضوع «اندیشۀ ایرانشهر» را مطرح نموده‌اید و نشست‌های متعددی برای بسط این اندیشه برگزار کرده‌اید. اندیشه‌ای که به دنبال خردورزی و برنتابیدنِ ظلم است، به‌دنبال حکمروایی در سطح ملی و محلی و رعایت حقوقِ شهروندی و آزادی دسترسی به اطلاعات است، اندیشه‌ای که ریشه‌های تاریخی شهرسازی و شهرنشینی ایرانیان را دنبال می‌کند و با ازجاکندگی در شهر و تخریب آن مخالفت می‌کند. اندیشه‌ای که داعیۀ رانت‌زدایی دارد و نگران ضابطه‌فروشی است.
     حال این سوال مطرح است که آیا اندیشۀ ایرانشهری موافق آن است که میراث معنوی بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ کشور و انقلاب اسلامی تحت تأثیر مداخلاتی چنین گسترده قرار بگیرد؟ آیا کوچ اجباری ساکنان این محدودۀ مهم مرکزی و اصیل شهر تهران که سال‌ها در این منطقه زندگی کرده‌اند مطابق با اندیشۀ ایرانشهری است؟ آیا اندیشۀ ایرانشهری به نابودیِ هویت فرهنگی و پویایی محدوده‌ای که به تعامل محله و دانشگاه زنده بوده است و تضمین کنندة پایداری هر محلة مسکونی است رضایت می‌دهد؟ آیا اندیشۀ ایرانشهری می‌پذیرد که چنین طرحی با اثراتِ ناگوارش، بدون درنظرگرفتن نظرات اساتید، دانشجویان و شهروندان به¬عنوان مهم¬ترین گروه¬های ذی¬نفع و ذی نفوذ به تصویب برسد؟ و آیا اندیشۀ ایرانشهری با توسعه‌ای در این مفهوم (رویکرد کاملاً کالبدی و کمی‌گرایانه) و این میزان از مداخلات موافق است؟ آیا اندیشۀ ایرانشهری با ورود نظام آموزش عالی به عرصۀ پرفسادِ ساخت‌وساز همراهی دارد؟ آیا اندیشۀ ایرانشهری توسعۀ دانشگاه و کارآمدی نظام آموزش آکادمیک را با گسترش و تغییر کاربری اراضی و بلندمرتبه¬سازی مترادف می‌داند؟
     درصورتی‌که جنابعالی در مقام عمل نیز به اندیشۀ والا و فاخر ایرانشهری قائل‌اید و باور دارید که «دوصد گفته چون نیم کردار نیست»، این طرح و موقعیت حساسِ آن، صفحۀ آزمونی است که می‌توان برای جامۀ عمل پوشاندن به این آرمان‌ها در عرصۀ واقعیت، وارد میدان شد و در برابر معضلات عظیمی که به‌دنبال خواهد داشت، تنها سکوت اختیار نکرد. شما در یادداشت‌هایتان بارها و بارها جوانان و تشکل‌های مردم‌نهاد و شهروندان را به یاری طلبیده‌اید، حال مخاطبانِ آن پیام‌ها منتظر پاسخ هستند. اگر جامعۀ دانشگاهی در مواجهه با چنین طرحی نتواند اظهارنظر کند و انتقادات خود را درباره این طرح (که متأسفانه گروهی خاص از دانشگاه نیز در آن دخیل بودند) مطرح سازد، چه انتظاری از دیگر اقشار جامعه و ذی‌نفعان می‌توان داشت تا فرصت مشارکت در روند تدوین و برنامه‌ریزی طرح‌های توسعه شهری داشته باشند و بتوانند نقشی را ایفا کنند؟
     حتماً مستحضرید که طبق مصوبه شورایعالی شهرسازی و معماری مورخ 16 شهریور ۱۳۹۴ و همچنین مصوبه کمیسیون ماده پنج تهران این طرح باید مجدداً در شورایعالی و البته پیش از آن در کمیته های تخصصی آن شورا بررسی¬گردد. با توجه به اهمیت طرح، اشکالات و ایرادات اساسیِ که متوجه  ابعاد مختلف آن است، بررسی دقیق آن در کمیته‌های فنی و تخصصی شورای‌عالی با حضور همۀ ذی‌نفعان آن الزامی می‌نماید. این امر با وجود گذشت بیش از دو سال از این مصوبه محقق نگردیده و حتی مسئولین طرح چنین ابراز می‌نمایند که طرح به تصویب نهایی همه ارگان¬های ذی‌ربط رسیده است.تصمیم گیری درباره ی چنین طرحی در پشت درهای بسته نتیجه ای جز لابی گری و تضییع حقوق عامه را در پی نخواهد داشت، همانگونه که در کمیسیون ماده پنج شهر تهران برخلاف نظر کارشناسی کمیته کار که با کلیات و اجزای این طرح مخالفت شده است، در حین حال مصوبه ای پرابهام برای این طرح صادر شده است.عدم وجود شفافیت، اطلاع رسانی و مشارکت موثر عموم ذی نفعان چنین نتایج مضحکی را در پی خواهد داشت.
     با توجه به موارد طرح شده و ضرب‌الاجلی بودن این موضوع، درخواست داریم تا طرح توسعۀ دانشگاه تهران در کمیته‌های فنی و تخصصی شورایعالی شهرسازی و معماری با الزام به ضرورت هم‌اندیشی و حضور نمایندگانی از ذی‌نفعان مختلف این طرح مانند تشکل‌ها و جامعۀ دانشجویی دانشگاه تهران، اساتید دانشگاه، اهالی محدودۀ اطراف دانشگاه تهران، رسانه‌های عمومی و سایرصاحب‌نظران مطرح شود تا مجالی برای بحث دربارۀ پیامدهای سهمگین این طرح برای محدودۀ مرکزی شهر تهران به‌وجود آید. یقین بدانیدکه اثرات این طرح هیچ تفاوتی با طرح‌های مشابه موجود مانند توسعۀ بافت اطراف حرم مطهر رضوی در مشهد، توسعۀ بافت اطراف حرم مطهر شاهچراغ در شیراز و یا سایر طرح‌های توسعه‌ای که توسط شهرداری‌ها و یا سایر نهادها مطرح شده و بیشترین مصائب را برای شهرها و شهروندان و نظام تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در کشور فراهم آورده و به بی نظمی و افسارگسیختگی شهرها دامن زده است، نداشته و نخواهد داشت. از آن‌جا که تب طرح‌های توسعه و توسعه‌گرایی برمبنای گسترش اراضی و ساخت‌و‌سازهای وسیع و عجیب، سایر دانشگاه‌های کشور و به خصوص شهر تهران را نیز فراگرفته است، نوع مواجهۀ شورایعالی شهرسازی و معماری ایران، به عنوان یگانه مرجع تصمیم گیر در خصوص موضوعات شهرسازی و معماری کشور، در دورۀ ریاست جناب‌عالی خواهد توانست از پیامدهای ناگوار،بی‌علاج  و ر هزینه بعدی برای شهر، شهروندان.،نظام آموزش عالی و نظام شهرسازی کشور جلوگیری کند.
بگفت آن‌که او با سیاوش چه کرد                   از ایران سراسر برآورد گرد
بسی پهلوانان که بی‌جان شدند                      زن و کودک خرد پیچان شدند
بسی شهر بینی ز ایران خراب                        تبه گشته از رنج افراسیاب
ترا ایزدی هرچ بایدت هست                          ز بالا و از دانش و زور دست
ز فر تمامی و نیک‌اختری                             ز شاهان به هر گونه‌ای برتری
کنون از تو سوگند خواهم یکی                      نباید که پیچی ز داد اندکی
که پرکین کنی دل ز افراسیاب                      دمی آتش اندر نیاری به آب
ز خویشی مادر بدو نگروی                            نپیچی و گفت کسی نشمری
به گنج و فزونی نگیری فریب                        همان گر فراز آیدت گر نشیب
به تاج و به تخت و نگین و کلاه                     به گفتار با او نگردی ز راه
بگویم که بنیاد سوگند چیست                     خرد را و جان ترا پند چیست
بگویی به دادار خورشید و ماه                       به تیغ و به مهر و به تخت و کلاه
به فر و به نیک‌اختر ایزدی                          که هرگز نپیچی به سوی بدی
میانجی نخواهی جز از تیغ و گرز                  منش برز داری و بالای برز

با احترام
انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران

بسیج دانشجویی دانشگاه تهران

شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تهران

انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ شهرسازی دانشگاه تهران

انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ تاریخ دانشگاه تهران
 
انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران

انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ باستان‌شناسی دانشگاه تهران
 
انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ جامعه‌شناسی دانشگاه تهران
 
انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ مرمت بافت و بنا دانشگاه تهران
 
انجمن علمی دانشجویی دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه تهران