اوج گیری دعوای نفتی پوتین با اروپا

اختلافات میان کمیسیون اروپا و شرکت(روسی) گازپروم در حال اوج گیری است و این مسئله بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی- که به صادرات انرژی به اتحادیه اروپا وابسته اند- را نگران ساخته است.
واقعیت این است که دعوای انرژی میان روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا به دعوای زوج ها شباهت بسیار یافته اما هر بار با اوج گیری آن بسیاری از کشورهای واقع در حوزۀ پیرامونی روسیه نیز از آن رنج می برند.
در این میان قزاقستان، اولین قدرت اقتصادی در میان کشورهای آسیای مرکزی که ۸۰% از سرمایه گذاریهای خارجی در منطقه را به خود جذب کرده، بسیار شیفتۀ اتحادیه اروپاست. کشورهای عضو اتحادیه، اولین مشتری نفت قزاقستان هستند. قزاقستان برخلاف همسایگان خود به میزان محدودی گاز تولید می کند و درآمدهای نفتی در حدود ۴۰% از بودجۀ ملی کشور را تشکیل می دهد.
بازگشایی مسیر تازۀ صادرات طلای سیاه قزاقی در سال ۲۰۰۵ که در آن تانکرها، نفت خود را از طریق دریای خزر به خط لولۀ باکو-تفلیس-جیحان می رسانند، برای آستانه امکان کاهش وابستگی به خطوط انتقال نفت روسها در شمال دریای خزر را فراهم آورده است.
قزاقستان که نگران اعلام استقلال خود از خطوط لوله های نفتی روسیه است، تلاش می کند تا از نتایج تحقیقات اتحادیه اروپا پیرامون وضعیت صدور گاز و همچنین رقابت با شرکت گازپروم- که از ۴ سپتامبر آغاز شده است- نهایت استفاده را ببرد. نتیجۀ این تحقیق برای روسیه، کمیسیون اروپا و همچنین کشورهای آسیای میانه از اهمیت زیادی برخوردار است.
نیگمت ایبالدیبین، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل انرژی دربارۀ دعوای اتحادیه اروپا و مسکو و همچنین نقش کشورهای پیرامون روسیه می گوید: امروز برای قزاقستان فاصله گرفتن از مسکو در اولویت نیست، اما این کشور امروز ترجیح می دهد که قراردادهای مهم و بزرگ سال ۱۹۹۰ به خصوص در میدانهای مهم کناره دریای خزر اعم از کاشاگان، تنگیز، کاراچاگانک را مورد تجدیدنظر قرار دهد و بیشتر به سمت کشورهای غربی برود، اما نگرانی قزاقستان از بالا گرفتن دعوای شرکت گازپروم و اتحادیه اروپاست که مبادا جریان صادرات را دچار اختلال کند.
از سویی"کازمونای گاز" شرکت نفتی(دولتی) قزاقستان چند سالی است که تلاش می کند حضور خود را در این سه کنسرسیوم افزایش دهد. در میدان تنجیز، کازمونای با شرکت آمریکایی شورون و شرکت هلندی شل وارد مذاکره شده است. در کاشاگان منابع عظیم فلات قاره که در سال ۱۹۹۰ کشف شد، شرکتهای(فرانسوی) توتال و انی(ایتالیایی) حضور دارند. در کاراچاگانک که در مرز با روسیه قرار دارد، بیشتر شرکتهای ایتالیایی انی، شورون و لوک اویل(روسی) حضور دارد، میدانی که روسها انتظار مشارکت و همکاری بیشتری از قزاقها دارند، میدانی که سه چهارم صادرات نفت قزاقستان از آن صورت می گیرد.
نگرانی دیگر قزاقستان اینست که بروز بحران دیگر در روابط اروپا(مهمترین مشتری قزاقستان) و مسکو(شریک اصلی قزاقستان در حوزۀ حمل و نقل و فعالیت های پالایشگاهی) منافع چین را نیز تحت تأثیر قرار دهد. سویک پیوتر یکی از وزرای سابق قزاقستان در این باره می گوید: چین به طرز ماهرانه ای بازی خود را مدیریت کرده است. این کشور در حدود ۲۰ سال است که نظارت و کنترل خطوط نفتی قزاقستان را در دست دارد و امتیاز ساخت یک خط لوله به طول ۲۲۳۰ کیلومتر را از دریای خزر تا زین جیانگ در دست گرفته است. اشتهای بی اندازۀ چین برای پروژه های انرژی، گزینۀ دیگری برای افزایش صادرات نفت این کشور به سمت شرق است، اما بخشی از جامعۀ نخبگان قزاق مخالف این مسئله هستند و بر این امر تأکید دارند که قزاقستان باید در مشتریان خود تنوع ایجاد کند. یکی از مقامات کمیسیون اروپا می گوید: اروپا بهتر می تواند در زمینه سرمایه گذاری در پروژه انتقال انرژی و به خصوص خط لولۀ ناباکو عمل کند.( این پروژه امکان دور زدن روسیه را از طریق جنوب قفقاز فراهم می آورد.)
این مقام اروپایی می افزاید: شرکت قدرتمند و بزرگ گازپروم به شدت بدهکار است و سرنوشت آن به میزان قدرت پوتین بستگی دارد. وی معتقد است: مهمترین چالش در حوزۀ انرژی برای ۲۷ عضو اتحادیه اروپا، داشتن سیاست مشترک در بلندمدت است و اینکه شرکتهای بزرگ نفتی اروپایی در آسیای مرکزی و یا در سایر کشورها برخلاف منافع ۵۰۰ میلیون مصرف کنندۀ انرژی ساکن اروپا عمل نکنند.