خون‌بس ضد حقوق بشر است

 آتوسا مومنی روز گذشته، در پاسخ به سوالات روزنامه پیرامون این موضوع و تلاش‌های چهار استان کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، فارس و چهارمحال و بختیاری برای ثبت ملی خون‌بس، در فهرست میراث معنوی کشور با قطعیت از عدم ثبت این رسم در این فهرست سخن گفت.

اگرچه اول بار در بهمن‌ماه سال ۸۹ بود که معاون میراث فرهنگی استان لرستان از آماده‌سازی پرونده «خون‌بس» برای ثبت در فهرست میراث ملی کشور خبر داده بود، اما از آن زمان تا یک ماه پیش خبر چندانی در این‌باره منتشر نشد. ششم شهریور امسال بار دیگر یک معاون میراث فرهنگی دیگر، این بار از استان کهگیلویه و بویراحمد، از تهیه و تکمیل پرونده خون‌بس و آمادگی برای ارایه پرونده آن به شورای سیاست‌گذاری ثبت میراث، برای ورود به فهرست آثار ملی خبر داد. پس از آن بر اساس اطلاعاتی که به «شرق» رسید، معلوم شد نه تنها این استان که استان‌های فارس و چهارمحال و بختیاری نیز اقداماتی را برای ثبت این آیین به نام خود در فهرست آثار ملی آغاز کرده‌اند. انتشار اخبار جدید در رسانه‌ها اما واکنش‌های بسیاری را در پی داشت.

از همه جدی‌تر نیز واکنش فعالان حقوق زنان به خبر بود، آنها با اعلام اینکه «خون بس» رسمی ضدزن است به تلاش برای ثبت ملی آن، انتقادهای زیادی وارد کردند. از سویی دیگر با توجه به اینکه اواخر آبان ماه آینده، قرار است ششمین شورای سیاست‌گذاری ثبت میراث ناملموس (میراث معنوی) در شهر سمنان برگزار شود احتمال این که این پرونده از سوی استان‌های ذکر شده در این جلسه مطرح و به رای گذاشته شود بسیار است.

به همین دلیل «شرق» مصاحبه‌ای را با این مقام مسئول انجام داده است. شرح این پرسش و پاسخ در ادامه می‌آید:

خانم مومنی! خبرها حاکی از آن است که چهار استان کشور برای ثبت ملی خون‌بس به تکاپو و رقابت افتاده‌اند. شما در جریان جزییات پرونده این رسم و احتمال ثبت یا عدم ثبت این آیین در فهرست میراث ملی هستید؟

بله، اولین بار در سال ۸۹ بود که مسوولان میراث فرهنگی استان لرستان اعلام کردند پرونده ثبت ملی خون‌بس را برای طرح در شورای سیاستگذاری ثبت میراث ملی آماده کرده‌اند. همان زمان با طرح این بحث به آنها اعلام شد این رسم اهمیت و ارزش ثبت ملی را ندارد، اما آنها پافشاری کردند و از ما وقت خواستند تا فیلمی که به این منظور تهیه کردند را در کمیته تخصصی شورا به نمایش بگذارند و معتقد بودند می‌توانند اعضای شورا را به دلیل جنبه‌های مثبت این آیین متقاعد کنند.

نتیجه کار چه شد و نظر اعضای کمیته تخصصی چه بود؟

کارشناسان از ابتدای طرح این مساله، با ثبت ملی خون‌بس مخالف بودند و نشان دادن فیلم هم تاثیری در رای و نظر آنها نگذاشت و همان موقع همه اعضا، نظر مخالف خود را برای رد این پرونده اعلام کردند.

با این حال دوباره چند استان کشور از آماده کردن پرونده خون بس برای ثبت ملی آن خبر داده‌اند، نظر شما چیست؟

به هیچ‌وجه نمی‌توانند این پرونده را برای ثبت ملی مطرح کنند و حتی اگر این کار را بکنند مطمئنا بار دیگر و به طور قطع کمیته تخصصی ما، آن را رد خواهد کرد.

دلایل شما برای رد پرونده خون بس و عدم ثبت ملی آن چیست؟

به دلیل آنکه خون بس شامل مباحث ضدحقوق‌بشری است، نمی‌تواند در میراث معنوی، جایی داشته باشد. کنوانسیون ثبت میراث معنوی، متکی به حقوق‌ بشر و میراث‌های مورد افتخار بشر است. ارزش‌های برجسته و اهمیت خون بس چیست که ما آن را به ثبت ملی برسانیم. در خون بس حقوق یک سری انسان پایمال می‌شود. چه چیز آن برای ثبت ملی ارزش دارد؟

قوانین جهانی یونسکو در این‌باره چه می‌گوید؟

اتفاقا این رسم با روح کنوانسیون جهانی ثبت میراث معنوی که از سوی یونسکو تدوین شده همخوانی و تطابق ندارد. این درست که خون بس پیش از این در برخی نقاط کشور ما مرسوم بوده و در میان برخی اقوام رواج داشت، اما همه رسوم ما که پسندیده نیست. مثلا قبل از این در برخی نقاط کشور رسم بود دختران را بدون اینکه هیچ آگاهی از امر ازدواج و شناختی از شوهرشان داشته باشند عروس می‌کردند، این رسم در کشور ما بود. اما آیا رسمی پسندیده است؟ این رسوم مانند خون بس مردود است چون حقوق‌بشر و حقوق زنان در آن نادیده گرفته می‌شد.

اگر چهار استان متقاضی با پرونده پر و پیمانی برای ثبت ملی خون بس اقدام کنند باز هم شما آن را رد می‌کنید؟

چهار استان که سهل است حتی اگر ۳۲ استان هم این پرونده را مطرح کنند، امکان ندارد رای بیاورد و ثبت شود؛ چون آیینی که خلاف حقوق‌ بشر و شأن زنان است جایی در میان میراث معنوی – ملی کشور نخواهد داشت. میراث معنوی قرار است به روح آیین‌ها و رسوم مورد احترام انسانی بپردازد نه رسومی که در تضاد با حقوق‌ بشر هستند. علاوه بر این برخی افراد و اقوام نیز به این رسم اعتراض دارند. به همین خاطر نیز هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای ثبت این رسم به عنوان یک میراث معنوی – ملی وجود ندارد.

با این گفته‌های مدیر کل ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی کشور به نظر می‌رسد باید پرونده ماجرای ثبت ملی خون‌بس را فعلا مختومه بدانیم، فعالان حقوق زنان نیز می‌توانند امیدوار باشند مسوولان سازمان میراث فرهنگی در ارتباط با این مورد خاص، با آنها هم‌نظرند و امکان ثبت ملی آن تا اطلاع ثانوی مقدرو نخواهد بود.

به گزارش ايسنا بر اساس رسم خون‌بس هنگاهی که میان دو گروه از مردم یا عشایر در برخي مناطق ايران، درگیری ایجاد می‌شده و در این میان فردی از یک فبیله کشته می‌شد ریش سفیدان برای پایان دادن به اختلافها و جلوگیری از خون‌ریزی بیشتر، دختری از نزدیکان قاتل را به عقد یکی از نزدیکان مقتول در می‌آوردند. به این عمل در اصلاح خون‌بس می‌گویند.