سود و زیان‌های ترکیه از استقلال کردستان عراق

روزنامه القدس العربی در یادداشتی به بررسی دستاوردها و زیان‌هایی پرداخت که آنکارا در پرونده همه‌پرسی استقلال منطقه کردستان عراق با آن روبه‌رو شد.
به گزارش فارس، در این یادداشت آمده است که پس از شکست‌های پی‌در‌پی سیاسی، نظامی و اقتصادی که «مسعود بارزانی» رئیس منطقه کردستان عراق به دنبال پافشاری بر اجرای همه‌پرسی استقلال این منطقه از بغداد، متحمل شده‌است به نظر می رسد ترکیه در تحت کنترل درآوردن اوضاع در پرونده استقلال این منطقه از عراق موفقیت های قابل توجهی را کسب کرده است.
در تعریف شکست‌های مکرر بارزانی در پرونده استقلال کردستان عراق می‌توان تاکید داشت که در درجه اول ترکیه توانست با مشارکت دولت عراق و ایران طرح جدایی منطقه کردستان را ناکام گذاشته و این طرح را با شکست مواجه کند و چه بسا این طرح را سال‌های سال به عقب برگرداند.
اما از لحاظ نظامی، کردستان عراق تا به امروز بسیاری از مناطقی را که بر سر اداره آن با دولت مرکزی اختلاف داشت، از دست داده است، که مهمترین این مناطق شهر کرکوک است که اهمیت قابل توجهی از لحاظ سیاسی و اقتصادی برای منطقه کردستان عراق دارد، این در حالی است که بارزانی کنترل این مناطق را پس از سال ها درگیری های پر هزینه و خونین به دست گرفته بود، اما اکنون طی چند روز کنترل آن را به دولت مرکزی واگزار کرد.
از سوی دیگر، آنکارا تصور می کند که بارزانی پس از اصرار و لجبازی خود بر سر اجرای همه پرسی استقلال کردستان درس مهمی گرفته است در حالی که ترکیه طی مراحل مختلف درخصوص اجرای همه پرسی به وی هشدار داده بود و هم اکنون بارزانی جایگاه سیاسی پیشین خود را در بین کردهای عراق از دست داده و چنین برداشت می شود که بارزانی با ماجراجویی غیر حساب شده خود کردهای عراق را با ضرر و زیان‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی بسیاری مواجه کرده است.
با توجه به آنکه صادرات نفت منطقه کردستان عراق از طریق مرزهای ترکیه و بندر جیهان در این کشور به شکل کامل متوقف نشده، اما صادرات نفت این منطقه از طریق مرز ترکیه از 550هزار بشکه نفت در روز به 250 هزار بشکه کاهش پیدا کرده است و این بدان معنی است که منطقه کردستان عراق 60 درصد از درآمد نفتی خود را که 90 درصد هزینه های این منطقه را تامین می کرد از دست داده است.
اما مسئله‌ای که ممکن است خطرناک‌تر از کاهش صادرات نفت منطقه کردستان عراق از طریق مرزهای ترکیه برای اقتصاد این منطقه به حساب آید، توافقی است که میان دولت عراق و ترکیه جهت ایجاد یک خط انتقال جدید جهت صادرات نفت کرکوک و مناطق دیگر عراق به جای خطوط انتقال نفت منطقه کردستان، است و بر اساس آنچه «جبار اللعیبی» وزیر نفت عراق، اخیرا اعلام کرده است، خط لوله انتقال نفت که از موصل می‌گذرد و داعش به آن آسیب رسانده بود در حال بازسازی است و درگیری‌هایی میان ارتش عراق و نیروهای پیشمرگه برای به کنترل درآوردن مناطق مرزی این کشور، با ترکیه که لوله‌های انتقال نفت از آن عبور می‌کند صورت گرفته است. این به معنای آن است که مسئولان منطقه کردستان عراق با ناکامی زیادی در اقتصاد این منطقه مواجه شده و وارد بحران اقتصادی گسترده‌ای خواهند شد.
تحریم‌های اقتصادی ترکیه علیه منطقه کردسان عراق از جمله توقف پرواز‌ها از ترکیه به این منطقه، سخت‌گیری در گذرگاههای مرزی، کاهش صادرات نفت و همچنین زیان‌هایی که شرکت‌های ترکیه‌ای مقیم منطقه کردستان عراق به این منطقه وارد کرده اند در مقایسه با حجم زیان‌های احتمالی در صورت اعمال یک دفعه تهدیدات پیشین آنکارا علیه منطقه کردستان، بسیار محدود خواهد بود.
اما تحولات اخیر نشان‌دهنده آن است که آنکارا به جای عملی کردن این تهدیدات به گزینه کمک به بغداد در تحت کنترل درآوردن شریان‌های اقتصادی عراق در مقابل ادامه همکاری با ترکیه، روی آورده است. به نظر می‌رسد توافق‌های صورت گرفته میان بغداد و آنکارا درخصوص صادرات نفت عراق از طریق ترکیه و تداوم فعالیت گذرگاه های مرزی تحت اشراف بغداد از راهکارههای میانه روانه ترکیه برای کاهش هزینه های حل این بحران اقتصادی است.
از سوی دیگر ترکیه به نزدیکی بی سابقه با بغداد و تهران در این زمینه فکر می کند چرا که پیش از این نیز ترکیه به ایران پیشنهاد انجام عملیات نظامی مشترک ضد شبه نظامیان پ.ک.ک در شمال عراق را ارائه کرده بود و همچنین «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق نیز در سفر اخیر خود به آنکارا تاکید کرده بود که بغداد اجازه نمی‌دهد که هیچ گروهی در مرزهای عراق، تهدیدی برای ترکیه محسوب شود.
این در حالی است که برخی تحلیلگران تُرکیه معتقدند این موفقیت‌ها به خودی خود خالی از ضرر و زیان نیست، زیان هایی که ممکن است در میان مدت و دراز مدت گریبان ترکیه را بگیرد از جمله آن می توان به مسئله گسترش نفوذ ایران در کرکوک و شمال عراق به طور کلی و یا امکان تفویض قدرت در منطقه کردستان عراق به مسئولان کردی که موضع تندی نسبت به ترکیه دارند باشد چنانکه با از دست رفتن جایگاه بارزانی، شخصیت های سیاسی کرد دیگری روی کار آیند که موضع تندی در خصوص نپذیرفتن همکاری با ترکیه در جنگ علیه حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) داشتته باشند و یا شاید از آن حمایت کنند، امری که ترکیه را با مشکلات زیادی در جنگ علیه این گروه مواجه می کند.