پرانتزها تنها 40 روز برای بسته شدن زمان دارند

محمد جواد ظریف و تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان ساعت ۲ بامداد امروز راهی وین شدند و این در حالی است که حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان شب گذشته در گفتگوی تلویزیونی خود با مردم گفته است به شرایطی رسیدیم که دیگر به گذشته و به یکسال قبل برنگردیم، اما اینکه چطور پیشرفت می‌کنیم و در این که در ۴۰ روز باقیمانده این موضوع تمام می‌شود و به توافق نهایی می رسیم و یا بخشی می‌ماند و احتمالاً تمدید می‌شود؛ مباحثی است که مطرح است.

روحانی گفت: اراده ما بر این است و فکر می‌کنیم در همین ۴۰ روز باقیمانده مسایل قابل حل و فصل نهایی است و می‌تواند حل و تمام شود اما بر فرض اگر مسایلی پیش بیاید دو طرف با راه حل هایی می توانند به تفاهم برسند.

ابراز امیدواری رئیس جمهور برای حصول توافق در ۴۰ روز آینده که زمان باقی مانده از مهلت تعیین شده تا ۲۴ نوامبر برای دست یابی به توافق جامع است؛ در حالی صورت گرفت که در طول چند هفته گذشته از پایان هفتمین دور مذاکرات ایران و ۱+۵ در نیویورک، اظهارات متفاوتی درباره امکان حصول توافق مطرح شده است.

در پایان مذاکرات ۱۰ روزه ایران و کشورهای ۱+۵ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک که به دلیل حضور سران کشورها در نشست مجمع عمومی امیدواری های زیادی برای کاهش موارد اختلافی بین دو طرف و تصمیم گیری های سیاسی وجود داشت، اما اخبار حاکی از آن بود که پس از ۴۳ جلسه ای که در سطوح مختلف معاونان و کارشناسان به صورت دو جانبه و چند جانبه در نیویورک برگزار شد، اختلافات همچنان به قوت خود باقی است.

حسن روحانی، رئیس جمهور کشورمان در نشست خبری در پایان سفر خود به نیویورک گفت: هر توافقی که در آن مسئله ادامه غنی سازی در خاک ایران محفوظ نباشد از نظر ما قابل قبول نخواهد بود.

رییس جمهور ادامه داد: تحریم ها بطور کامل باید برداشته شود و در هر توافقی که مسئله پایان تحریم به صراحت و قاطعانه بیان نشده باشد آن توافقنامه از دیدگاه مردم ایران قابل قبول نخواهد بود. ایران همانند گذشته همه فعالیتش تحت نظر آژانس و در چارچوب مقررات بین المللی خواهد بود.

روحانی با تاکید بر اینکه به فکر یک معامله و مصالحه برد-برد هستیم، گفت: مصالحه ای که احترام دو طرف در آن حفظ شده باشد و به نفع دو طرف باشد و مصالحه ای که از یک سمت حقوق مردم ایران ملحوظ شده باشد و از طرف دیگر شفافیت لازم برای اعتماد کشورهایی که احتمالا نگرانی دارند تامین شده باشد.

وی افزود: این همان معامله برد-بردی است که ما در پی آن هستیم.‌ زمان باقی مانده برای توافق کوتاه است و پیشرفت هایی که در روزهای گذشته ما مشاهده کرده ایم بسیار بسیار کند بوده است. باید حرکت سریع تر باشد و با توجه به واقعیت ها بتوانیم این توافق را به نتیجه برسانیم.

رییس جمهور تصریح کرد: این توافق نه فقط به نفع ایران و ۱+۵ بلکه به نفع ثبات و امنیت کل منطقه خواهد بود. توافق هسته ای آغازی برای راه طولانی همکاری و مشارکت است و ملت ایران بسیار علاقه‌مند است که اعتماد و اطمینان لازم را کسب کند و این توافق می تواند پایه خوبی برای اعتماد دو طرف باشد و فضا را برای مشارکت و همکاری فراهم کند.

مذاکرات ایران و ۱+۵ در نیویورک نیز ۵ مهر ماه با آخرین دیداری که بین ایران، آمریکا و کاترین اشتون برگزار شد، در حالی پایان یافت که سید عباس عراقچی، عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته ای با وجود آن که مذاکرات را مفید و سازنده خواند اما بیان کرد که ادامه زیاده خواهی های طرف مقابل همچنان مانع رسیدن به راه حل در موارد اختلافی بوده است.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در اظهار نظرهایی که پس از پایان مذاکرات نیویورک داشت، با وجود آنکه همواره امکان حصول توافق تا ۳ آذر (پایان مدت زمان تعیین شده) را امری قابل حصول عنوان کرد اما بر این نکته تأکید داشت که طرف مقابل باید دست از زیاده خواهی ها بردارد و تصمیم سیاسی جدی در این باره بگیرد.

البته اظهار نظرهای خوش بینانه تری نیز از سوی برخی تحلیلگران داخلی و حتی از سوی وزیر امور خارجه روسیه نیز مطرح شد که پیشرفت در حصول توافق در نیویورک را تا ۹۰ و ۹۵ درصد عنوان کردند، اظهار نظری که از سوی منابع نزدیک به تیم مذاکره کننده هسته ای رد شده و گفته می شود که ایران و ۱+۵ حتی در نگارش متن توافق جامع که پرانتزهایش همچنان پابرجاست در خوش بینانه ترین حالت تا ۷۰ درصد پیشرفت داشته اند.

تأسیسات فردو، رآکتور آب سنگین اراک، ظرفیت و میزان غنی سازی ایران، لغو تحریم ها و بازه زمانی اجرای توافق جامع از مواردی است که به نظر می رسد اصلی ترین اختلافات میان طرفین باشد.

مواردی که همواره در مذاکرات رسانه ای درباره آن ها نکاتی مطرح می شود. راه حل هایی که رسانه های غربی و آمریکایی در حین مذاکرات به ویژه در زمان مذاکرات نیویورک به عنوان راه حل های پیشنهادی طرف مقابل مطرح کردند که البته هیچ گاه به صورت رسمی از سوی طرفین تأیید نشد. پیشنهاداتی که قطعا گاهی اوقات تنها به منظور فضاسازی های رسانه ای مطرح شده است.

آنچه مسلم است و در اظهارات مقامات ایرانی نیز همواره مورد تأکید قرار گرفته این است که ایران در مورد غنی سازی خود به هیچ توافقی که حق ایران را به رسمیت نشناسد تن نخواهد داد و از سوی دیگر نیز خواهان لغو همه تحریم ها (یک جانبه و شورای امنیت) است.

البته به نظر می رسد که در مورد حق غنی سازی ایران همان طور که در توافق ژنو نیز مورد تأکید قرار گرفته است، طرفین اختلاف نظر جدی نداشته باشند و نکته اصلی درباره تعداد سانتریفیوژهای ایران است که طرح اعدادی بین ۱۵۰۰ تا ۹۴۰۰ سانتریفیوژ از سوی دو طرف، حاکی از حد بالایی از اختلاف است و راه حل هایی همچون حفظ ۹۴۰۰ سانتریفیوژ از سوی ایران با کاهش تولید و یا تلفیق سانتریفیوژهای IR۱ , R۲ و کاهش تعداد سانتریفیوژها بر این اساس نتوانسته است اختلاف را کاهش دهد.

از سوی دیگر لغو یک جانبه تحریم ها نیز مسئله ای جدی است، ظاهرا طرف مقابل با پیشنهاد اجرای طرح گام به گام تعلیق و سپس لغو آنها در فاصله زمانی چندین ساله و نیز طرح تعلیق تحریم های یک جانبه و موکول کردن تعلیق تحریم های شورای امنیت به آینده، به دنبال موكول كردن لغو تحريم ها به آينده اي دور از دسترس است، که قطعا چنین روندی از سوی ایران به هیچ وجه قابل پذیرش نخواهد بود.

تغییر کاربری فردو و باز طراحی کارخانه آب سنگین اراک البته به نظر می رسد از مواردی است که طرفین توانسته اند تا حدودی درباره آن به یکدیگر نزدیک شوند اما نکته اصلی مورد تأکید که از سوی اعضای تیم مذاکره کننده ایران نیز بارها اعلام شده است اینکه حصول هر گونه تفاهمی بدون حصول تفاهم در همه موارد ممکن نیست.

به هر حال از آنجا که در طول چند دوره اخیر از مذاکرات به ویژه از مذاکرات وین ۶ و تمدید توافق ژنو برای ۴ ماه تا مذاکرات نیویورک و دیدارهای فواصل این دو مذاکره بیشترین زمان گفتگوها به مذاکرات بین ایران و آمریکا اختصاص داشته است و به نظر می رسد تصمیم گیری های آمریکا برای سایر اعضای ۱+۵ نیز قابل قبول باشد لذا قطعا مذاکرات چند روز آینده در وین سرنوشت ساز خواهد بود.

قرار است در طول مذاکرات امروز و فردا (که احتمال تمدید آن تا روز جمعه وجود دارد) وزیران و معاونان ایران و آمریکا گفتگوهای فشرده ای داشته باشند. جان کری نیز در پی سفر خود به فرانسه و مصر فردا راهی وین خواهد شد تا با محمد جواد ظریف گفتگو کند، گفتگویی با حضور کاترین اشتون. جان کری شب گذشته نیز با همتای فرانسوی خود در خصوص این مذاکرات گفتگو کرده است.

ایران و آمریکا در حالی از امروز پشت میز مذاکره می نشینند که جمعه گذشته جان ساکی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: ما معتقدیم که هنوز زمان کافی برای حل مسائل و دستیابی به توافق جامع وجود دارد. توافقی که به جامعه بین‌المللی ضمانت دهد ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد رفت.

همزمان با این اظهارات سید عباس عراقچی نیز با بیان اینکه هنوز از رسیدن به توافق ناامید نشده ایم، تأکید کرد: در صورتی که تغییر مواضع در طرف مقابل صورت نگیرد احتمالا" تا تاریخ سوم آذرماه به توافق نمی‌رسیم.

معاون وزیر خارجه ضمن تأکید بر اینکه احتمال همه چیز و حتی تمدید وقت مذاکرات ایران و ۱+۵ وجود دارد، اظهار کرد: در مذاکرات پیش رو در وین درباره موضوعات کلیدی مانند تحریم و چگونگی رفع آن و هم‌چنین غنی‌سازی بحث می‌شود و امیدواریم مسیر جدیدی در این راه باز شود.

وین در حالی از امروز بار دیگر مذاکرات هسته ای ایران را میزبانی می کند که اختلافات این بار بسیار پررنگ تر از گذشته فاصله بین حصول و عدم حصول توافق را نشانه رفته است و به نظر می رسد در صورت تغییر نیافتن مواضع در طرف مقابل و مشهود شدن این روند در همین دور از گفتگوها احتمال عدم حصول توافق قوت بیشتری پیدا کند.