الهه کولایی: تفاهمنامه 70 میلیارد یورویی ایران و روسیه به نفع روس ها است

سرانجام زمزمه های توافق میان ایران و روسیه محقق شد. در یازدهمین جلسه کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه ۷۰ میلیارد یورو پروژه اقتصادی بین ایران و روسیه امضا شد؛ قراردادی که گرچه به گفته مقامات دو کشور، کلی است اما قرار است فقط در حد حرف باقی نمانده و برای اجرای آن گام‌های عملی برداشته شود.

به گزارش فریادگر؛ پس از تحریم نفتی ایران و روسیه توسط آمریکا و کشورهای غربی، کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی دو کشور در این مورد هم عقیده بودند که در این شرایط دو کشور ایران و روسیه که دارای منابع عظیم نفت و گاز هستند می توانند با یکدیگر همکاری مشترک تجاری و اقتصادی را شروع کنند که در نهایت می تواند منجر به توسعه اقتصادی دو کشور در این شرایط تحریم تحمیلی شود.

پس از گذشت ماه‌ها گمانه زنی در خصوص همکاری مشترک ایران و روسیه در زمینه تجاری و اقتصادی،بالاخره در چند روز پیش با حضور الکساندر نواک وزیر انرژی در راستای یازدهمین نشست مشترک همکاری های اقتصادی، تفاهم نامه کمیسیون همکاری های اقتصادی و تجاری ایران و روسیه بین وزرای نفت ایران و انرژی روسیه به امضا رسید.

پس از تحریم روسیه توسط آمریکا و اروپا به دلیل مناقشات اکراین، دو ماه قبل یک تیم اقتصادی با حضور وزیر نفت ایران در این کشور حاضر و مقدمات همکاری های دوجانبه با مسئولان اقتصادی این کشور انجام شد که شب گذشته پس از مذاکرات چندین ساعته، این صحبتها منجر به امضای تفاهم نامه اقتصادی بین ایران و روسیه شد.

در همین راستا دکتر الهه کولایی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ایران و روسیه در گفت و گو با تابناک به بررسی تفاهنامه اخیر میان ایران و روسیه پردا خته است.

خانم دکتر کولایی به عنوان اولین سئوال، به نظر شما چه عواملی باعث شده است ر این مقطع زمانی احساس شود ورابط ایران و روسیه کسترش بیشتری پیدا کرده است؟

درمتن احیای سیاست خاومیانه ای روسیه، ایران همیشه از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. به ویژه در دروه دوم ریاست جمهوری پوتین و نیز در دوره سوم ریاست جمهوری وی با تشدید تقابل و پی گیری سیاست رویارویی از سوی پوتین در برابر امریکا اهمیت روابط با ایران برای روسیه بیشتر شده است. ولی توجه به این نکته بسیار ضروری است که در تنظیم روابط ایران و روسیه همیشه روس ها در موضع برنده قرار داشته اند.

تفاهنامه ی اخیری که میان روسیه و ایران به امضا رسیده است را چگونه ارزیابی می کنید. ایا این قرارداد را هم در همان چارچوب بازی برد- باخت روس ها تحلیل می نمایید؟

تفاهمنامه ای که از سوی روسای کمیسیون اقتصادی مشترک ایران و روسیه به امضا رسید؛ نشان دهنده عزم جدی دو کشور برای توسعه روابط است. روابط ایران و روسیه در دوهه گذشته بر حوزه های غیر اقتصادی تمرکز داشته است. در حالی که با توجه به تحول در روابط خارجی روسیه و تمایل جمهوری اسلامی به وجه اقتصادی رابطه با روسیه، همکاری های اقتصادی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. به ویژه برای روسیه که در معرض تحریم های فزاینده امریکا و غرب قرار دارد، بازار هفتاد میلیونی ایران که درآمد نفتی و گاز را هم می تواند داشته باشد؛ بسیار جذاب است. در واقع روسیه در همان مسیری گام برمی دارد که پیش از چین گام برداشته است. هر دو کشور از غیبت رقبای غربی خود سود فراوانی برده اند. اینک روسیه با امضا این تفاهنامه می کوشد از مزایای گوناگون اقتصادی که در این روابط اقتصادی تجارری با ایران در حوزه های مختلف وجود دارد بهره مند شود.

تحلیل شما از مفاد این تفاهنامه چیست؟

در سال های گذشته این نکته همواره مورد گلایه روس ها بوده که در ایران فقط به وجه نظامی و امنیتی روابط با روسیه توجه می شود و جنبه های اقتصادی از توجه لازم برخوردار نمی شود. در شرایط موجود به نظر می رسد بسیار برای روسیه مطلوب باشد که بتواند در غیبت رقبای خود از بازارهای پرمنفعت ایران بهره مند شود. نکته مهمتر آنکه ایران و روسیه در حوزه انرژی و به ویژه انتقال انرژی کاملا جنبه رقابتی را تجربه می کنند. گسترش این همکاری ها می تواند، به نوعی روسیه را در تضمین عدم بهره مندی این جنبه رقابتی نیز به هدف خود نزدیک تر گرداند در طول سال های گذشته نیز شاهد بوده ایم که روس ها همیشه سعی کرده اند، تا ایران از این جنبه های رقابتی که در ارتباط با آسیای مرکزی و قفقاز و چه در ارتباط با اروپا بهره مند نشود. بنابراین در شرایط فعلی این تفاهم نامه می تواند زمینه را برای تامین منافع روسیه بیشتر فراهم آورد. ضمن اینکه باید توجه به این واقعیت نیز داشت که روسیه و ایران در مسیر استفاده از ظرفیت های اقتصادی خود نیاز مند تلاش بیشتری است و در واقع هر دو کشور باید از این مزایا بهره بگیرند.

آیا ایران بازنده یا برنده این توافق است؟

ایران از چنان وزن ژئوپولتیکی برخوردار است که می تواند در شرایط تشدید رقابت بازیگران دیگر، خود به منافع بیشتری دست یابد و چنانچه موازنه ژئوپولتیک در این منطقه حساس از جهان بیشتر مورد توجه قرار دهد؛ بدون شک این تفاهنامه می تواند برای ایران فضای بهره مندی از این منافع ژئوپولتیکی نیز فراهم و مهیاتر سازد. به هر حال ایران و روسیه دو کشور همسایه هستند که باید بتوانند از ظرفیت های تامین منافع مشترک خود استفاده کنند اما نکته مهم در ارتباط با ایران رویکرد بین المللی آن است که اگر مذاکرات کنونی با کشورهای بزرگ جهانی به ویژه تغییر در رابطه با آمریکا پیامدهای عملی و اجرایی در برداشته باشد بدون شک این تفاهم نامه بهتر خواهد توانست منافع ایران را تامین نماید.

همانطور که شما اشاره کردید این تفاهنامه کلی است و حجم این رابطه به ۷۰ میلیارد یورو می رسد؛ آیا این همان قرارداد تهاتر نفتی است؟

این تفاهنامه نشان دهنده نیاز دو کشور در شرایط اعمال فشار بین المللی برای توسعه روابط است. در واقع حجم بالای این مبادلات پیش بینی شده در این تفاهم نامه نشان می دهد سیاست غرب در تشدید فشار از یک سو بر روسیه و از سوی دیگر بر ایران زمینه ساز نزدیکی فزاینده روابط دو کشور شده است. بنابراین فضای بین المللی به نوعی این توسعه روابط را الزامی ساخته است ولی از سوی دیگر باید در نظر داشت که امضای این نوع تفاهم نامه ها همانگونه که می تواند مسیر توسعه روابط را هموار ساز به همان ترتیب می تواند زمینه را برای چانه زنی و در واقع تلاش برای بهره گیری از مزایای توسعه روابط با شرکای تجاری دیگر نیز راه را باز کند.

اگر مذاکرات هسته ای در ۳ آذر به نتیجه برسد و تحریم ها کاهش پیدا نماید. به نظر شما در شرایط کاهش تحریم های ایران، این تفاهنامه می تواند منافع ایران راتامین نماید؟

اجرایی کردن مفاد این تفاهنامه در شرایط توافق با قدرت های جهانی بدون شک ما را در شرایط مناسب تری در مسیر اجرایی کردن قرار خواهد داد وجمهوری اسلامی ایران در تنظیم مفاد اجرایی این تفاهمنامه از موقعیت بهتری برخوردار خواهد بود. چنانچه روند تیرگی روابط روسیه با غرب ادامه پیدا کند در شرایط بهبود روابط ایران با قدرت های جهانی و حل و فصل مسائل هسته ای این تفاهنامه می تواند زمینه را برای شکل گیری همکاری های مشابه با طرف های غربی هموار سازد. در واقع به ایران توان چانه زنی بالاتری در تنظیم رابطه با کشورهای غربی می تواند بدهد چرا که یک موافقت کلی و اجرایی کردن آن موکول است به تعیین خطوط اجرایی دقیق و کاملا عملیاتی که بسته به شرایطی که کشور در آن قرار خواهد گرفت. این تفاهمنامه می تواند منافع ما را به درستی تامین کند یا نکند؛ بسته به نتایج مذاکراتی که در پیش روست دارد. اگر این مذاکرات به نتایج موفقیت آمیزی منتهی شود و به حل و فصل مسائل هسته ای جمهوری اسلامی پایان پیدا کند در اجرایی ساختن این تفاهم نامه؛ ایران می تواند با موقعیت بهتری رفتار کند. و لی اگر موفقیتی در پی این مذاکرات وجود نداشته باشد بدون شک ما بار دیگر شاهد برنده شدن روسیه در تنظیم رابطه با جمهوری اسلامی ایران در پرتو مشکلات و مسائل مبتلا به در عرصه روابط خارجی کشور خواهیم بود.

اگر فرض کنیم که در آیند رابطه روسیه با غرب بهبود پیدا نماید؛ آیا می تواند تاثیری در وابط ایران داشته باشد. به عنوان مثال اتفاقات در مورد نیروگاه بوشهر و موشک های اس ۳۰۰ دوباره اتفاق بیفتد و روس ها به تعهداتشان عمل نکنند؟

فکر می کنم در واقع صرف این تفاهنامه موجب نگرانی نخواهد بود. آنچه که اهمیت دارد تلاش برای استفاده از یک رویکرد متعادل در سیاست خارجی ایران در قبال قدرت های منطقه ای و بین المللی است. توسعه روابط با روسیه جز در پرتو رابطه متوازن با کشورهای غربی برای ما نفع چندانی در بر نخواهد داشت و در واقع این بازی است که روس ها برنده ان به حساب خواهند آمد. کما این که پیش از آن چینی ها این برد را رد تنظیم روابط خود با ایران تجربه کرده اند. اما اگر بتوان در رابطه متوازن با غرب رابطه با روسیه را دنبال کنیم همانند آنچه که در دهه ۴۰ و ۵۰ قبل از انقلاب اسلامی شکل گرفت می توان امیدوار بود که تفاهمنامه به ایجاد فرصت جدید برای بهره مندی های فزاینده روسیه در تنظیم روابط با ایران تبدیل نشود.


منبع: تابناک