هیچکاک، سی و سه سال پس از مرگ

«سر آلفرد جوزف هیچکاک»، فیلم‌ساز صاحب‌نام و تاثیر‌گذار انگلیسی و پیشگام تکنیک‌های بدیع در ژانرهای تریلر روانی و تعلیق متولد سیزدهم اوت ۱۸۹۹ در لندن بود که روز ۲۹ آوریل ۱۹۸۰ در سن ۸۱ سالگی درگذشت.

«هیچکاک» پس از یک دوره‌ موفق فیلم‌سازی در زادگاهش انگلستان که هم فیلم‌های صامت و هم فیلم‌های صدادار را شامل می‌شد، به هالیوود پیوست و در سال ۱۹۵۶ با حفظ ملیت انگلیسی، شهروندی آمریکا را پذیرفت.

او طی شش دهه فعالیت سینمایی، که از عصر فیلم‌های صامت تا فیلم‌های همراه با دیالوگ‌ و فیلم‌های رنگی را شامل می‌شد، بیش از ۵۰ فیلم بلند را کارگردانی کرد. از او هنوز به‌عنوان یکی از برترین کارگردانان تاریخ سینما یاد می‌شود. وی شهرت خود را به‌واسطه‌ تبحر مثال‌زدنی‌اش در به‌کارگیری عناصر دلهر، ترس و تعلیق به‌دست آورد، چنان‌که از او به‌عنوان «استاد تعلیق» نام برده می‌شود.

این کارگردان برجسته اولین فیلم خود را در سال ۱۹۲۲ در انگلیس با نام «شماره ۱۳» آغاز کرد که البته نیمه‌تمام ماند. وی از سال ۱۹۳۹ عمدتا در آمریکا آثار خود را تولید و عرضه می‌کرد. در سال ۱۹۲۵ «مایکل بالکون» از شرکت فیلم‌سازی«گینزبورو پیکچرز» این فرصت را به «هیچکاک‌» جوان داد تا اولین فیلم بلند خود را باعنوان «باغ تفرجگاه» در آلمان بسازد.

«هیچکاک» اولین تجربه‌ ساخت فیلم‌های دلهره‌آور را با فیلم «مستاجر» به‌دست آورد. اکران این فیلم در انگلستان در سال ۱۹۲۷ با موفقیت چشمگیر و استقبال بی‌نظیری از سوی مردم و منتقدین همراه شد. همچون دیگر فیلم‌های نخستین «هیچکاک»، این فیلم نیز از تکنیک‌های اکسپرسیونیست تاثیر پذیرفته بود که او آنها را مستقیما در آلمان فراگرفته بود.

در سال ۱۹۲۹ «هیچکاک» تصمیم گرفت دهمین فیلم خود را با نام «حق‌السکوت» بسازد و درحالی که هنوز در مرحله تولید بود، استودیوی سازنده آن تصمیم گرفت تا آن را به اولین فیلم همراه با دیالوگ سینمای انگلیس بدل سازد.

پس از ساخت فیلم‌هایی چون «مردی که زیاد می‌دانست» (۱۹۳۴) و «۳۹ پله» (۱۹۳۵)، هیچکاک روند موفقیت‌های خود را با ساخت فیلم «خانم ناپدید می‌شود» ادامه داد. «عقاب کوهستان»(۱۹۲۶)، «حلقه»(۱۹۲۷)، «همسر دهقان» (۱۹۲۸)، «قتل»(۱۹۳۰)، «ماری» (۱۹۳۱)، «غریب و غنی» (۱۹۳۱) و «مامور مخفی» (۱۹۳۶) دیگر ساخته‌های هیچکاک در این سال‌ها بودند.

وی در اوج موفقیت و شهرت به هالیوود پیوست و اولین فیلم آمریکایی‌اش را در سال ۱۹۴۰ با نام «ربکا» ساخت؛ هرچند داستان این فیلم در انگلیس و اقتباس از رمانی نوشته‌ نویسنده‌ انگلیسی «دافنه دو موریر» اتفاق می‌افتد.

«خبرنگار خارجی» دومین فیلم آمریکایی «هیچکاک» بود که در قالب ژانر تریلر، داستان آن در اروپا اتفاق می‌افتاد که البته توانست در سال ۱۹۴۰ نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم شود. این فیلم در اولین سال وقوع جنگ اول جهانی ساخته شد و الهام گرفته از رویدادهای در حال تغییر در اروپا بود.

فیلم‌های هیچکاک در دهه‌ی ۴۰ بسیار متنوع بودند؛ از اثر کمدی رمانتیک «آقا و خانم اسمیت»(۱۹۴۱) تا درام دادگاهی «پرونده‌ بهشت» (۱۹۴۷) و اثر تاریک «سایه یک شک» (۱۹۴۳).

در سال ۱۹۴۱ «هیچکاک» برای اولین‌بار در سمت تهیه‌کننده و کارگردان فیلم، «سوءظن» را ساخت. این فیلم جایزه‌ اسکار بهترین بازیگر زن و جایزه‌ انجمن منتقدان فیلم نیویورک را برای «خوان فونتاین»، بازیگر آن به‌همراه آورد.

او یک سال بعد فیلم «خرابکار» را برای کمپانی «یونیورسال» ساخت و در سال ۱۹۴۴ فیلم «قایق نجات» را براساس رمانی از «جان اشتاین بک» برای کمپانی «روباه قرن بیستم» ساخت. این فیلم از آنجایی‌که سکانس‌هایش تنها در یک قایق گرفته شده‌اند، محدودترین فیلم این کارگردان محسوب می‌شود.

این کارگردان انگلیسی پس از آن برای دیدار از زادگاهش به انگلستان بازگشت و در این حین دو فیلم کوتاه فرانسوی‌زبان برای وزارت اطلاعات انگلیس ساخت. پس از بازگشت به آمریکا، وی دو فیلم «طلسم‌شده» (۱۹۴۵) و «بدنام»(۱۹۴۶) را ساخت که در این فیلم «اینگمار برگمن»، فیلم‌ساز افسانه‌ای سینمای جهان نقش‌آفرینی داشت. «بدنام» به فروش چشم‌گیری دست یافت و یکی از موفق‌ترین آثار سینمایی «هیچکاک» نام گرفت.

اولین فیلم رنگی «هیچکاک» در سال ۱۹۴۸ بانام «طناب» به‌روی پرده سینماها رفت که با نقش‌آفرینی «جیمز استوارت» همراه بود. در سال ۱۹۵۰، هیچکاک فیلم «وحشت در صحنه» را برای کمپانی «برادران وارنر» ساخت. پس از آن بود که فیلم پرفروش «غریبه‌ها در قطار» (۱۹۵۱) را با استفاده از ترکیبی از المن‌های فیلم‌هایش در آمریکا و انگلیس ساخت. سپس در فیلم «ام را نشانه قتل بگیر» (۱۹۵۴) از تکنیک فیلم‌برداری سه‌بعدی برای اولین‌بار استفاده کرد.

فیلم‌های «پنجره‌ عقبی» (۱۹۵۴) و «برای گرفتن دزد» (۱۹۵۵) از دیگر فیلم‌های موفق «هیچکاک» در دهه‌ ۵۰ بودند. «مرد عوضی» (۱۹۵۷) آخرین فیلم «هیچکاک» برای کمپانی «برادران وارنر» بود. این فیلم سیاه و سفید، تنها نقش‌آفرینی «هنری فوندا» را به‌همراه داشت.

فیلم «سرگیجه» محصول سال ۱۹۵۸ با نقش‌آفرینی دوباره‌ی «جیمز استوارت» اگرچه در گیشه چندان موفقیتی به‌دست نیاورد، اما بسیاری آن را یکی از شاهکارهای «هیچکاک» می‌دانند که در جشنواره‌ فیلم سن‌سباستین اسپانیا، جایزه‌ صدف نقره‌ای را به‌دست آورد.

پس از «سرگیجه»، هیچکاک سه فیلم موفق دیگر ساخت که هریک اعتباری کلان به کارنامه‌ سینمایی این کارگردان صاحب‌سبک افزودند. «شمال از شمال‌غربی» (۱۹۵۹)، «روانی» (۱۹۶۰) و «پرندگان» (۱۹۶۳) سه اثر ماندگار سال‌های پایانی فیلم‌سازی او بودند.

با آغاز دوران پیری و نشانه‌های بیماری در «هیچکاک»، جدیت او در ساخت فیلم کمرنگ شد و در دو دهه‌ پایانی عمر، او تنها چند فیلم تریلر جاسوسی از جمله «پرده‌ی پاره» (۱۹۶۶) با نقش‌آفرینی «پل نیومن» و فیلم «توپاز» (۱۹۶۹) را ساخت.

پس از بازگشت به انگلیس، او آخرین فیلم موفق خود با نام «جنون» را در سال (۱۹۷۲) به نمایش درآورد. «توطئه خانوادگی» نیز آخرین فیلم ساخته‌ «هیچکاک» بود که در سال (۱۹۷۶) ساخته شد.

«آلفرد هیچکاک» در سال ۱۹۸۰ از سوی ملکه الیزابت دوم به دریافت لقب "سر" نائل آمد؛ هرچند مرگ فرصت آن را به او نداد تا رسما آن را دریافت کند و چهارماه پس از اعلام آن، در روز ۲۹ آوریل ۱۹۸۰ در سن ۸۰ سالگی براثر نارسایی کلیوی در لس‌آنجلس درگذشت.

«هیچکاک» طی ۶۰ سال فعالیت سینمایی، به‌واسطه‌ ساخت آثار برجسته موفق به کسب جوایز متعددی شد که شاید مهم‌ترین آنها جایزه‌ی یادبود آکادمی اسکار در سال ۱۹۶۷ باشد.

او پنج‌بار در سال‌های ۱۹۶۰ برای فیلم «روانی»، سال ۱۹۴۰ برای «ربکا»، سال ۱۹۴۴ برای «قایق نجات»، سال ۱۹۴۵ برای «طلسم‌شده» و سال ۱۹۵۴ برای «پنجره عقبی» نامزد جایزه‌ اسکار بهترین کارگردانی شد. وی همچنین نامزد اسکار بهترین تهیه‌کننده برای فیلم «سوء‌ظن» در سال ۱۹۴۱ شده بود. فیلم‌های «ربکا»، «خبرنگار خارجی» و «طلسم‌شده» نامزد اسکار بهترین فیلم نیز بودند. شانزده فیلم ساخته‌ او نامزدی اسکار را به‌دست آوردند که او خودش برای شش فیلم نامزد اسکار شد. در سال ۲۰۰۸، چهار فیلم «سرگیجه»، «پنجره‌ عقبی»، «شمال از شمال‌غربی» و «ام را نشانه قتل بگیر» از سوی انجمن فیلم آمریکا در فهرست ۱۰ اثر برتر سینمای جنایی جهان قرار گرفتند.