مذاکرات ایران و ۱+۵ آغاز شد

ایسنا: در سال‌های گذشته غرب با دنبال کردن سیاست اعمال تحریم‌های بین‌المللی و یک جانبه علیه ایران بر این اعتقاد بوده است که ایران نباید برنامه هسته‌یی داشته باشد، اما این سیاست نتیجه مدنظر آنها را محقق نساخته و آنها را با وجود اصرار بر پیگیری سیاست "هویج و چماق" به رویکردی منطقی در چارچوب احترام متقابل و اعتمادسازی همراه با لوازم کشاند؛ مذاکرات آلماتی ۱ گویای این مطلب است.
مروری بر مذاکرات یک سال گذشته ایران و ۱+۵
تغییر در رویکرد غرب نسبت به مساله هسته‌یی ایران از مذاکرات استانبول ۲ در فروردین (آوریل) سال ۹۱ آغاز شد. تا پیش از آن، ۱+۵ بر اجرای کامل قطعنامه‌های شورای امنیت درباره ایران تاکید داشتند، اما با تعامل و همراهی ایران در استانبول ۲ روند جدیدی مبتنی بر اقدام "گام به گام" در چارچوب "همکاری متقابل" پیش گرفته شد.
هر چند در این رویکرد جدید نیز باز هم مساله شناسایی حقوق هسته‌یی ایران از جمله غنی‌سازی اورانیوم از سوی ۱+۵ نادیده گرفته شده بود، با این حال ایران از رویکرد تازه طرف مقابل استقبال کرد و در مقابل پذیرفت که کماکان درباره موضوع هسته‌یی‌اش حاضر به مذاکره است.
پس از مذاکرات استانبول ۲، دو طرف برای توافق بر سر گام نخست به بغداد آمدند. اما در همان گام نخست با اختلاف نظر رو به رو شدند، چرا که ۱+۵ در پیشنهادی بر توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی، تعطیلی سایت فردو، انتقال مواد هسته‌یی (اورانیوم با غنای ۲۰ درصد) به خارج از ایران تاکید کرد. آنها در ازای اجرای این اقدامات از سوی ایران اعلام کردند که تحریم‌های جدیدی در شورای امنیت سازمان ملل درباره ایران تصویب نخواهند کرد! امری که در حدود سه سال است، متوقف شده است. این رویکرد پنجره‌های امیدی که در استانبول گشوده شده بود را بست و دو طرف با اختلاف نظر میز مذاکره را ترک کردند.
مسکو ایستگاه سوم دور تازه مذاکرات سیاسی ایران و ۱+۵ در سال گذشته (شمسی) بود. این بار این ایران بود که پیشنهادش را به عنوان گام نخست همکاری به ۱+۵ ارایه کرد، اما ۱+۵ در لحظه از پذیرش آن سرباز زد.
ایران در پیشنهادش بر فتوای رهبر انقلاب درباره حرام بودن سلاح هسته‌یی و دستیابی به آن در مقابل شناسایی حقوق هسته‌یی ایران به ویژه غنی‌سازی، همکاری‌های فراتر از چارچوب NPT در مقابل لغو تمامی تحریم‌های یک‌جانبه‌، تعلیق غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد در مقابل لغو قطعنامه‌های‌ شورای امنیت و همکاری متقابل در موضوع‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله تحولات بحرین و سوریه، هسته‌یی و غیرهسته‌یی از جمله تروریسم‌ هسته‌یی، ایمنی هسته‌یی تاکید کرد.
به گزارش ایسنا،‌ ادامه مذاکرات ایران و۱+۵ برای هشت ماه به دلایل مختلف از جمله تاکید دو طرف بر مواضع‌شان و حل نشدن اختلاف نظر‌ها در سه دور مذاکرات استانبول، بغداد و مسکو، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ۲۰۱۲، بحران‌ مالی اروپا و آ‌مریکا و غیره با تاخیر مواجه شد.
پس از انتخاب باراک اوباما به عنوان رییس‌جمهور آمریکا، ۱+۵ از بسته پیشنهادی به روز شده‌ای در رسانه‌هایش سخن به میان آورد اما این پیشنهادها حتی بر روی کاغذ پاسخ‌گوی منافع و حقوق ملی و بین المللی‌اش نبود. درباره تغییر رویکرد ۱+۵ در آلماتی ۱ می‌توان به دلایل مختلفی اشاره کرد. روی کار آمدن مجدد دموکرات‌ها، ‌انتخاب وزیران خارجه و دفاع در دولت دوم اوباما که رویکرد ضد اسراییلی و مخالفت با جنگ دارند و از سوی تلاش اوباما برای تحقق این شعار که موضوع هسته‌یی ایران را حل و فصل خواهد کرد از این جمله است. از سویی اجرای تحریم‌های یک جانبه علیه ایران نتیجه‌ای غرب به دنبال آن بود در بر نداشت و این امر آن‌ها را بیش‌تر به مماشات واداشت.
اما در نهایت ۱+۵ در پیشنهاد به روزشده‌ یک صفحه‌ای پس از هشت ماه تاخیر خواسته‌هایش را این طور مطرح کرد: نیازی به توقف فعالیت و سایت غنی‌سازی فردو نیست و کاهش فعالیت‌ها در این سایت کفایت می‌کند، غنی‌سازی تا غنای ۲۰ درصد تا حد لازم انجام گیرد و مازاد اورانیوم ۲۰ درصد تولید شده یا به ۳.۵ درصد تبدیل شود یا به پودر و نیازی به انتقال‌ آن به کشوری ثالث نیست.
ایران از این که ۱+۵ با رویکردی منطقی‌تر بر سر میز مذاکره حاضر شده است، استقبال کرد. به طور کلی ۱+۵ در آلماتی ۱ پیشنهادی را مطرح کرده بود که طرف مقابل حاضر به بررسی آن بود امری که در مذاکرات قبلی محقق نشده بود، اما آرامش حاکم بر فضای مذاکرات آلماتی ۱ به این معنا نبود که توافق میان دو طرف قطعی است.
ارزیابی مثبت دو طرف از نشست کارشناسی
کارشناسان فنی و حقوقی دو طرف ۲۸ اسفند ۱۳۹۱ در استانبول با هدف تبادل بررسی‌های انجام داده گفت‌وگو کردند. ۱+۵ به توضیحات بیش‌تری درباره آن‌چه در آلماتی ۱ ارایه کرده بود، پرداخت. ایران نیز دیدگاه‌هایش درباره متوازن‌سازی گام‌هایی که دو طرف باید بردارند را بیان کرد، چرا که معتقد است آن گام‌هایی که باید ایران بردارد متوازن با گام‌هایی که ۱+۵ در مقابل باید داشته باشد نیست.
بر اساس این گزارش، به نظر می‌آید ارزیابی دو طرف از نشست کارشناسی مثبت بوده است و هوا پشت درهای بسته مذاکرات آفتابی است.
امروز جمعه ۱۶ فروردین گفت‌وگوهای فنی در استانبول با نشست دیگری در سطح سیاسی بار دیگر در شهر آلماتی در هتل ریکسوس دنبال می‌شود.
ایران بر این نظر است، اگر طرف مقابل گام کوچک بردارد، ما هم گام کوچک بر می‌داریم. ایرانی‌ها می‌گویند که باید بخش قابل توجهی از تحریم‌های یک‌جانبه برای اعتمادسازی در مدت زمان شش ماهه که قرار است همکاری صورت گیرد در ازای گام‌هایی که ایران بر می‌دارد، لغو شود.
مقامات ایرانی معتقدند، چنان‌چه بر سر این مساله در آلماتی ۲ توافق صورت گیرد، مسیر حل و فصل موضوع هسته‌یی روال منطقی خود را از سوی ۱+۵ پیدا کرده است و می‌توان به آینده امیدوار بود.
سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد ایران یک روز پیش از مذاکرات آلماتی ۲ اظهار کرد که " نکته مثبت مذاکرات آلماتی ۱ این بود که دیدیم آن‌ها (۱+۵) از این موضع (سرسختانه و منفی) خود دارند فاصله می‌گیرند. به همین خاطر است که می‌گوییم مبادا آن موضع دچار اشتباه محاسباتی شود و ابراز امیدواری کرد، در آلماتی ۲ آنها فاصله بیش‌تری از مواضع غلط گذشته پیدا کنند. در عین حال ایران نیز با رویکرد مثبت و باز به آلماتی آمده است.
علی باقری معاون سعید جلیلی و عضو تیم مذاکره کننده یک روز پیش از مذاکرات آلماتی ۲ از پیشنهادهای مشخص و راهگشای ایران در مذاکرات خبر داد.
با این وجود هم‌چنان مسیر مذاکرات هسته‌یی میان ایران و ۱+۵ متزلزل و ناهموار است. بعید نیست که رویکرد جدید ۱+۵ تحت تاثیر لابی صهیونیست، فشار جمهوری‌خواهان تندرو در آمریکا و اختلافات موجود میان ۱+۵ بار دیگر به بن بست نرسد. از این رو اراده سیاسی ۱+۵ به ویژه آمریکا در این امر حایز اهمیت است.
تاکنون ایران توانسته است با وجود تحریم‌های شدید اقتصادی به ویژه تحریم‌های یک‌جانبه که سال گذشته به اجرا درآمد، به سختی مقاومت کند. ایران بر این نظر است که توانسته بنای عظیمی که با تحریم‌های بین‌المللی و یک جانبه علیه‌اش در هشت سال گذشته به لحاظ اقتصادی، سیاسی و رسانه‌ای ساخته و پرداخته شده است را بشکند و اگر بتواند از بار روانی تحریم‌ها و فشار اقتصادی بکاهد و ایران و دیگر کشورهای دنیا در مسیر لغو تحریم‌ها قرار بگیرند این بنا بیش‌تر و بیش‌تر فرو خواهد ریخت.
شناسایی حق غنی سازی ایران؛ آغاز یا سرانجام داستان!
هر چند تاکنون ۱+۵ از پذیرش سیاسی حق غنی سازی ایران خودداری کرده است اما کشیده شدن مناقشه ایران و ۱+۵ از غنی‌سازی ۳.۵ درصد به ۲۰ درصد، به لحاظ دیپلماتیک برای ایران یک نقطه عطف محسوب می‌شود.
مروری بر مذاکرات سیاسی ایران و ۱+۵ در یک سال گذشته نشان می‌دهد که دو طرف بر سر چگونگی و "آغاز" حل وفصل دیپلماتیک مساله هسته‌یی بیش‌ از "سرانجام" آن چالش و اختلاف‌نظر دارند و در این باره نیز هنوز چشم‌انداز روشن و محکمی دیده نمی‌شود.
۵+۱ بر سر این‌که ایران در نهایت و پایان کار می‌تواند برنامه هسته‌یی‌ خود را داشته باشد، حق غنی‌سازی اورانیوم برایش به رسمیت شناخته شود و تحریم‌های بین‌المللی و یک جانبه لغو شود در حالی که ایران بتواند اعتماد ۱+۵ را جلب کند، تاکید دارد. این در حالی است که ایران بر شناسایی حق غنی‌سازی، لغو تحریم‌های یک جانبه در گام نخست و در آغاز کار تاکید دارد. این اختلاف نظر تاکنون مذاکرات سیاسی دو طرف را با بن بست مواجه کرده است. برای اولین بار ۱+۵ از درخواست تعلیق غنی‌سازی و تعطیلی فردو و انتقال مواد هسته‌یی به کشور ثالث که در قطعنامه‌های شورای امنیت به آنها اشاره شده است عقب نشینی کرد، اما مساله شناسایی حق ایران در غنی‌سازی و گام‌های بعدی که احتمالا آنها از ایران درخواست خواهند کرد آینده‌ای مبهم را پیش رو می‌گذارد!