برداشت‌هایی از سفر لاوروف به تهران

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه کهنه‌کار روسیه، در سفری یک‌روزه وارد تهران شد تا با عباس عراقچی، همتای ایرانی خود، دیدار کند. این سفر که از سوی وزارت خارجه روسیه به‌عنوان بخشی از "تقویت روابط دوجانبه" توصیف شده، در حالی انجام می‌شود که مسکو همزمان درگیر مذاکرات حساس با ایالات متحده بر سر بحران اوکراین در ریاض است. زمان‌بندی این سفر و گمانه‌زنی‌ها درباره محتوای گفت‌وگوها، پرسش‌هایی را درباره اهداف گسترده‌تر کرملین در منطقه و جهان مطرح کرده است.

در سفر لاوروف به ایران چه گذشت؟

به گزارش خبرگزاری دولتی تاس، لاوروف به دعوت رسمی عباس عراقچی به تهران سفر کرده است. وزارت خارجه روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این دیدار بر "هماهنگی مواضع در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی" متمرکز خواهد بود. روزنامه کومرسانت، یکی از منابع معتبر خبری روسیه، نوشت که لاوروف در این سفر به دنبال "تعمیق همکاری‌های استراتژیک میان مسکو و تهران" است، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند تجارت، انرژی و امنیت منطقه‌ای. آر تی، بازوی رسانه‌ای کرملین، نیز این سفر را نشانه‌ای از "استقلال دیپلماتیک روسیه در برابر فشارهای غرب" توصیف کرد و بر روابط گرم میان دو کشور تأکید داشت.

در همین حال، روزنامه ایزوستیا گزارش داد که موضوع سوریه، پس از سقوط بشار اسد، یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوها خواهد بود. تهران و مسکو، که هر دو متحدان دیرینه دمشق بودند، اکنون با چالش بازتعریف نقش خود در خاورمیانه روبه‌رو هستند. این رسانه همچنین به احتمال بحث درباره "تحولات اخیر در روابط ایران و آمریکا" اشاره کرد، اما جزئیات بیشتری ارائه نداد.

هدف لاوروف از سفر به ایران همزمان با مذاکرات ریاض

سفر لاوروف به تهران تنها چند روز پس از مذاکرات پر سر و صدای روسیه و آمریکا در ریاض انجام شد؛ مذاکراتی که به گفته رسانه های غربی، نشانه‌هایی از آمادگی مسکو برای پایان دادن به جنگ اوکراین را به نمایش گذاشت. حضور لاوروف در تهران در این مقطع زمانی، گمانه‌زنی‌هایی را درباره ارتباط احتمالی این سفر با دیپلماسی گسترده‌تر روسیه برانگیخته است.

در همین راستا نیویورک تایمز گزارش داده: "سفر لاوروف به تهران می‌تواند تلاشی برای ارسال پیام به واشنگتن باشد؛ پیامی مبنی بر اینکه روسیه همچنان بازیگری کلیدی در خاورمیانه است. " این روزنامه آمریکایی افزود که مسکو ممکن است بخواهد از روابط نزدیک خود با ایران به‌عنوان اهرمی در مذاکرات با دولت دونالد ترامپ استفاده کند. در مقابل، گاردین بریتانیا در مقاله‌ای در ۲۴ فوریه هشدار داد که "هرگونه تلاش روسیه برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا می‌تواند به تشدید تنش‌ها با اروپا منجر شود"، جایی که نگرانی‌ها درباره نفوذ مسکو رو به افزایش است.

در همین حال، وزگلیاد، روزنامه ملی‌گرای روس، دیدگاه متفاوتی ارائه داد و نوشته: "لاوروف با سفر به تهران، به غرب نشان می‌دهد که روسیه تنها به اوکراین محدود نیست و می‌تواند همزمان در چندین جبهه دیپلماتیک عمل کند. " این تحلیل با اظهارات اخیر ولادیمیر پوتین هم‌راستاست که گفته بود روسیه "آماده همکاری با همه طرف‌ها برای ایجاد جهانی متعادل‌تر" است.

گمانه‌زنی‌ها درباره محتوای مذاکرات لاوروف با ایران

محتوای دقیق گفت‌وگوهای لاوروف و عراقچی هنوز به‌صورت عمومی اعلام نشده، اما تحلیلگران و رسانه‌ها گمانه‌زنی‌های متعددی را مطرح کرده‌اند.

واشنگتن پست در مقاله‌ای که روز ۲۲ فوریه منتشر شد، پیشنهاد کرد که "روسیه ممکن است به دنبال درک مواضع ایران درباره دولت جدید آمریکا باشد تا از آن در مذاکرات آتی با ترامپ بهره ببرد. " این روزنامه به نقل از یک مقام سابق وزارت خارجه آمریکا افزود: "مسکو می‌داند که حل مناقشه ایران و آمریکا می‌تواند به کاهش فشارها بر خود او نیز کمک کند. "

روزنامه اعتماد نیز در مطلبی که روز گذشته منتشر شد، به نقل از عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک و عضو هیات علمی دانشگاه، نوشت: "سفر لاوروف قطعاً با تحولات در ایالات متحده بی‌ارتباط نیست. " او معتقد بود که روسیه ممکن است بخواهد "نقش میانجی را ایفا کند تا جایگاه خود را در نظم جدید جهانی تثبیت کند. " در مقابل، ایرنا احتمال انتقال پیام از آمریکا را رد کرد، اما گفت که لاوروف ممکن است "برآوردی از رویکرد دولت ترامپ درباره ایران" ارائه دهد.

لوموند فرانسه نیز در تحلیلی در ۲۳ فوریه تاکید کرد: "سفر لاوروف می‌تواند به معنای تلاش مسکو برای هماهنگ کردن مواضع تهران و آنکارا باشد"، به‌ویژه پس از دیدار اخیر او با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه. این روزنامه افزود که چنین هماهنگی‌ای می‌تواند به نفع منافع روسیه در خاورمیانه و فراتر از آن باشد.

منافع روسیه در میانجی‌گری میان ایران و آمریکا

اما چرا روسیه باید به میانجی‌گری میان ایران و آمریکا علاقه‌مند باشد؟ پاسخ در منافع استراتژیک مسکو نهفته است. وال استریت ژورنال در تحلیلی که روز ۲۴ فوریه منتشر شد، نوشت: "روسیه با کاهش تنش میان ایران و آمریکا می‌تواند از انزوای دیپلماتیک خود بکاهد و فشار تحریم‌های غرب را کم‌رنگ‌تر کند. " این روزنامه افزود که بازگشت احتمالی ایران به بازار جهانی نفت، با میانجی‌گری روسیه، می‌تواند به مسکو در مدیریت رقابت‌های انرژی کمک کند.

پولیتیکو نیز در گزارشی در ۲۳ فوریه به نقل از یک تحلیلگر امور روسیه نوشت: "پوتین می‌خواهد نشان دهد که بدون او، هیچ معادله جهانی حل نمی‌شود. " این دیدگاه با تحلیل FAZ آلمان هم‌راستاست که معتقد است "روسیه با ایفای نقش میانجی، به دنبال احیای جایگاه خود به‌عنوان یک ابرقدرت است. "

در داخل روسیه نیز روزنامه ایزوستیا در مقاله‌ای که روز گذشته منتشر شد، تأکید کرد که "میانجی‌گری میان ایران و آمریکا می‌تواند به مسکو اجازه دهد تا روابط اقتصادی خود با هر دو طرف را تقویت کند. " این روزنامه به همکاری‌های نظامی و تجاری رو به رشد میان تهران و مسکو اشاره کرد و افزود که کاهش تنش‌ها می‌تواند این روابط را پایدارتر کند.

اهمیت حل منازعه ایران و آمریکا و منافع مشترک پوتین و ترامپ

تحلیل‌ها نشان می‌دهد که حل مناقشه میان ایران و آمریکا نه‌تنها برای منطقه خاورمیانه، بلکه برای نظم جهانی اهمیت دارد. روزنامه ال پائیس اسپانیا در مقاله‌ای در ۲۲ فوریه نوشت: "تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن می‌تواند به ثبات بازارهای انرژی و کاهش درگیری‌های نیابتی در منطقه منجر شود"، امری که به نفع همه بازیگران جهانی، از جمله روسیه و آمریکا، است.

چه آنکه برای ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، منافع مشترکی در این موضوع وجود دارد. ناظران سیاسی معتقدند "ترامپ به دنبال معامله‌ای بزرگ در خاورمیانه است"، در حالی که پوتین می‌خواهد "نقش روسیه را به‌عنوان یک میانجی غیرقابل‌چشم‌پوشی" تثبیت کند. هر دو رهبر همچنین از کاهش تنش‌هایی که می‌تواند به اقتصاد جهانی آسیب بزند، سود می‌برند؛ با وعده‌های اقتصادی خود و پوتین با نیاز به کاهش فشارهای تحریمی.

روزنامه روسی کومرسانت در تحلیلی که امروز منتشر شد، نتیجه‌گیری کرد: "سفر لاوروف به تهران نشان‌دهنده عزم روسیه برای ایفای نقشی محوری در دیپلماسی جهانی است. " اما آیا این تلاش‌ها به نتیجه خواهد رسید؟ پاسخ به این پرسش به تحولات روزهای آینده و واکنش‌های تهران و واشنگتن بستگی دارد. آنچه مسلم است، این است که مسکو بار دیگر خود را در مرکز بازی بزرگ قرار داده است.