قبر مختار کجاست؟ | رازهای اماکن ناشناخته عراق

مختار ثقفی، یکی از شخصیت‌های مشهور و جنجالی زمان خود بود که در این عصر، از پخش سریال پرطرفدار مختار، بیشتر شناخته شد. کیسان یکی از القاب او به معنای زیرک و باهوش است که طبق روایات، حضرت علی (ع) در کودکی مختار، او را کیّس لقب داد. قیام مختار برای خون‌خواهی امام حسین (ع)، یکی از اتفاقات مهم تاریخی است که باعث شده، علاقه‌مندان زیادی به تحقیق و مشاهده زندگی و قیام مختار روی بیاورند. در این مطلب، بیشتر درباره مختار خواهیم گفت؛ در این بین، از متداول‌ترین سوالات، اطلاع از سرنوشت مختار و محل قبر اوست. پس همراه ما باشید تا اطلاعات جامعی در اختیار شما قرار دهیم و بیشتر با اماکن ناشناخته عراق آشنا شوید؛ جاهایی که احتمالاً در برنامه تور هوایی یا تور زمینی کربلا ، کمتر به آن پرداخته می‌شود!

قبر مختار کجاست؟

مقبره مختار در مسجد کوفه در عراق واقع شده است و در شمال‌شرقی قبر او، بارگاه مطهر مسلم بن عقیل قرار گرفته است. سیدمحمدمهدی بحرم‌العلوم در قرن ۱۸ میلادی سنگ قبر وی را در مسجد کوفه پیدا کرد و سال‌های بعد، به‌دستور شیخ عبدالحسین تهرانی، مرقد وی را بازسازی کرده و برای او، یک ضریح بنا کردند. اگر با کاروان زیارتی کربلا به عراق مشرف شوید، یکی از برنامه‌های زیارت دوره شما، بازدید از مسجد کوفه و قبر این شخصیت‌ مهم تاریخی خواهد بود.

از کودکی تا زمان امام حسین (ع)

مختار بن ابوعبید ثقفی، در سال اول هجری در طائف متولد شد. پدرش از صحابه پیامبر بود که در یکی از جنگ‌های قادسیه به‌همراه دیگر پسرش، کشته شد. مدتی در مدینه زندگی کرد و پس از خلافت امیرالمومنین علی (ع)، پست‌های کوچکی در حکومت وی داشت. در زمانی‌ که امام حسن (ع) در مدائن حضور داشت، به عمویش که والی مدائن بود، پیشنهاد داد که امام مجتبی (ع) تسلیم معاویه شوند تا حمایت سیاسی معاویه را کسب کنند. همچنین او در زمان معاویه، به بصره رفته و مردم را به سوی امام حسین (ع) دعوت کرد. در این میان، ابن زیاد به‌عنوان والی بصره، او را به طائف تبعید کرد.

با حضور مسلم بن عقیل در کوفه برای همراه کردن مردم با امام حسین (ع)، مختار با او همکاری کرد و در خانه‌اش اسکان داد. البته با اطلاع پیدا کردن ابن زیاد از مکان مسلم، او به خانه هانی بن عروه تغییر مکان داد. در زمان قیام مسلم و شهادتش، مختار در خارج از کوفه بود زمانی که به کوفه رسید، مسلم و هانی شهید شده بودند.

حضور نیافتن مختار در واقعه کربلا

عبیدالله بن زیاد پس از شهادت مسلم، قصد داشت مختار را نیز بکشد؛ اما با وساطت عمرو بن حریث، به‌جای کشتنش، او را به زندان انداختند. زندانی بودن مختار تا پس از واقعه کربلا طول کشید و به‌همین خاطر، در آن میدان حضور نداشت. پس از این واقعه، مختار با وساطت شوهر خواهر خود، عبدالله بن عمر، آزاد شد.

همراه نشدن مختار با قیام توابین

پس از واقعه عاشورا، گروهی از افراد برای جبران کوتاهی‌شان در همراهی با امام حسین (ع)، به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی، قیام کردند که این حرکتشان به قیام توابین مشهور شد. اما مختار در قیام آنها شرکت نکرد؛ چراکه سلیمان را ناآشنا به تکنیک‌های جنگی می‌دانست و قیام آنها را بی‌فایده می‌خواند. از این رو، ۴هزار نفر از ۱۶هزار نفری که با سلیمان بیعت بسته بودند، در قیام توابین شرکت نکردند.

پس از آنکه توابین شکست خوردند، مختار که در زندان حضور داشت، به بازماندگان توابین، نامه‌ای نوشت و از آنها دلجویی کرد. سران توابین قصد کردند تا مختار را از زندان بیرون آورند، اما مختار آنها را از این کار، صرف‌نظر کرد و سرانجام با وساطت عبدالله بن عمر، از زندان بیرون آمد.

قیام مختار

مختار در سال ۶۶ هجری قمری، برای انتقام‌گیری از قاتلان امام حسین (ع)، قیام کرده و شیعیان کوفه را با خود همراه کرد. او توانست تعدادی از عاملان اصلی واقعه عاشورا و شهادت امام حسین (ع)، ازجمله شمر بن ذی‌الجوشن، عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد را به قتل برساند. یکی از شعار‌های معروف او در این قیام، یالثارات‌الحسین به‌معنای «ای خونخواهان حسین» بود.

ارتباط مختار با امام سجاد (ع)

طبق روایاتی، مختار ۲۰هزار دینار برای امام سجاد (ع)، فرستاد و او با آن مقدار پول، خانه عقیل، برادر حضرت علی (ع) و پدر مسلم، و همچنین دیگر افراد بنی‌هاشم را بازسازی کرد. البته بار دیگر مختار ۴۰هزار دینار برای امام فرستاد، اما ایشان نپذیرفتند.

پس از آنکه مختار توانست عبیدالله بن زیاد را شکست دهد، سر او را نزد امام چهارم فرستاد. در این حال، امام سجاد (ع)، سجده شکر به‌جای آورد و این موقعیت باعث شد تا خاندان بنی‌هاشم، لباس‌های عزایشان را از تن بیرون آورند. همچنین طبق روایاتی، برخی از عالمان شیعی، قیام مختار را با اجازه امام سجاد (ع) می‌دانند.

سرنوشت مختار ثقفی

مختار ۱۸ ماه فرمانروایی بخش‌های زیادی از عراق و قسمت‌هایی از ایران را برعهده داشت. مصعب بن زبیر در نبرد‌های مذار و حروراِ، توانست بر سپاهیان مختار پیروز شود و حدود ۴ ماه، کاخ مختار را در محاصره گرفته بود. پس از آن، مختار با ۱۹ نفر از یاران خود، از کاخ خارج شدند و به نبرد با سپاهیان مصعب پرداختند و درنهایت کشته شدند. حدود ۶هزار نفر از سپاهیان مختار که تسلیم شده و در کاخ مانده بودند، همگی اعدام شدند. تنها یکی از همسران مختار، کار‌های وی را محکوم کرد و بخشیده شد. سرنوشت مختار درنهایت چنین شد که مصعب، دست‌های او را قطع کرده و از دیواره مسجد آویزان کرد. گرچه بسیاری از نقل‌قول‌ها حاکی از آن است که مختار در مسجد کوفه دفن شده است، اما برخی‌ها معتقدند که مصعب، جسد مختار را سوزانده است.

دروغگو یا پاک‌نیت؟

روایت‌های مختلفی درخصوص حسن نیت و پاکی عمل مختار وجود دارد. برطبق روایتی از امام سجاد (ع)، ایشان دعای خیر برای مختار کرده‌اند و امام صادق(ع) نیز، در مواجه با پسر مختار، رحمت بر پدرش فرستاده است؛ بر همین اساس، یکی از علمای شیعه، این مرحمت را دلیل بر صحت عقاید مختار دانسته است.

روایات دیگری نقل است که مختار را کذاب خوانده و حتی مختار را از اهل جهنم دانسته که از شفاعت امام حسین (ع) برخوردار خواهد شد. البته این روایات، سند ضعیفی داشته؛ بنابراین احادیثی که به تمجید از مختار پرداخته‌‌اند، ترجیح داده شده است.

برطبق یکی از دیدگاه‌ها، مختار خون‌خواه امام حسین (ع) بوده و قیام وی، برای کسب قدرت و ریاست‌طلبی نبوده است. برعکس همین دیدگاه، برخی‌ها معتقد هستند مختار برای کسب قدرت، از اهل‌بیت استفاده ابزاری کرده است. در این میان، عده‌ای از قضاوت درباره مختار خودداری کرده‌اند. یعنی برطبق نظر آنها، نباید از مختار به بدی یاد کرد.

نظر علامه مجلسی نیز چنین است که ایمان مختار کامل نبوده و اقداماتی بدون اجازه معصوم انجام داده است؛ ولی با این حال، به‌خاطر کار‌های نیکش، عاقبت به خیر شده است.

آشنایی با دیگر اماکن پر رمز ‌و راز عراق

در محل دفن مختار ثقفی، یعنی مسجد کوفه، راز‌ها و اسرار بسیاری نهفته است. جایی‌که محل قضاوت، تدریس علوم قرآنی، خطبه‌خوانی و نماز حضرت علی (ع) در دوران حکومت ایشان بوده است و در زمان حضور امام زمان (عج) نیز، به محل اقامه نماز آن حضرت تبدیل خواهد شد. علاوه بر مسلم و هانی و مختار، قبر ۳۷۰ پیامبر و ۶۰۰ وصی نیز در این مسجد قرار دارد.

اقامتگاه حضرت خضر و حضرت نوح، محل به‌زمین‌نشستن کشتی نوح، محل سجده فرشتگان، محل نماز پیامبران، قصری از قصر‌های بهشت و محشور شدن ۷۰هزار نفر از این مسجد، ازجمله اسراری است که به مسجد اعظم کوفه، نسبت داده شده است. برطبق روایات، خواندن یک رکعت نماز در این مسجد، با یک حج واجب برابری کرده و خواندن یک رکعت نماز نافله در مسجد کوفه، برابر با یک حج عمره است.

کمی آن طرف، مسجد سهله قرار دارد. مکانی‌که به امام زمان (عج) منسوب شده است و دو تن از علمای شیعه آن حضرت را در این مسجد ملاقات کرده‌اند. همچنین سنگ سبزرنگی در این مسجد قرار گرفته است که صورت هر پیامبری بر آن نقش بسته است و زیر آن گِلی است که پیامبران از آن، آفریده شده‌اند.

سخن آخر

در بخش‌های قبل اطلاعاتی درباره زندگی مختار، در اختیار شما قرار دادیم. کسی‌که دیدگاه‌ها درباره او مختلف است؛ با این حال توانست با اعدام عوامل اصلی واقعه عاشورا و کشته شدن امام حسین (ع)، خون‌خواهی کند. مرقد او پس از کاوش‌ها در مسجد کوفه، پیدا شد؛ مسجدی‌ که خود، اسرار و فضیلت‌های بسیاری دارد. در کنار این مکان، مسجد سهله، مسجد حنانه، قبرستان وادی‌السلام و مرقد حضرت آدم از دیگر مکان‌های زیارتی در عراق هستند که به‌لحاظ تاریخی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند؛ البته در کنار این مکان‌های مذهبی، طاق کسری، قلعه الاخیضر، ارگ اربیل نیز در عراق واقع شده است که قدمت و ارزش تاریخی بسیار بالایی دارند. شما می‌توانید با رزرو کاروان‌های زیارتی کربلا از سامانه رسم زیارت، از این مکان‌های تاریخی و زیارتی دیدن کنید.