لایحه ای که کسی کردن نمی گیرد

لایحه عفاف و حجاب در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ و بعد از انتقادات جدی به مشی سلبی گشت ارشاد و روش های پیش گرفته شده در موضوع حجاب، در قوه قضاییه تدوین شد و بعد از اضافه شدن چند ماده به تصویب دولت رسید و به مجلس فرستاده شد. این لایحه در اتفاقی عجیب محرمانه و پشت درهای بسته کمیسیون ویژه بررسی شد و بعد از تغییرات بسیار زیاد، راهی شورای نگهبان شد اما هنوز نتوانسته مُهر تایید این شورا را بگیرد و در رفت و آمد بین این دو نهاد برای رفع ایرادات است.

در چنین شرایطی که حرف و حدیث ها بر سر این لایحه همچنان وجود دارد، یکباره «طرح نور» با محوریت بازگشت ون های گشت ارشاد و حجاب بانان به خیابان ها از سوی دولت رئیسی کلید خورد. «طرح نور» به گفته دبیر ستاد امر به معروف با دستور رئیسی و با محوریت وزیر کشور اجرایی شده است. اخیرا نیز احمد وحیدی وزیر کشور با تأکید بر این نکته که طرح‌های اجراشده در حوزه حجاب در چارچوب قانون صورت می‌پذیرد، گفته «فرماندهی انتظامی در جهت عمل به مطالبه عمومی جامعه و در راستای ایجاد سلامت اجتماعی و فرهنگی و آرامش و امنیت اخلاقی در مقام ضابط قانونی دستگاه قضائی به وظایف محوله خود پرداخته است و همراهی اکثر قریب به اتفاق شهروندان را به همراه داشته است».

او در واقع با این اظهارات خود، حمایت دولت از بازگشت ون های گشت ارشاد به خیابان ها را علنی می کند.
بازگشت دوباره گشت ارشاد به خیابان ها و فیلم های منتشر شده از برخوردهای خشن علیه زنان نه تنها واکنش های چهره های سیاسی و فعالان مجازی را به همراه داشت، بلکه مهدی فضائلی عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب نیز با انتشار توئیتی خبر از تذکر رهبر انقلاب به مسئولان درباره نحوه برخوردها داده بود. هرچند او نیز از سوی حامیان گشت ارشاد با حملات تندی روبرو شد اما سردار جعفری روز گذشته صحت تذکر رهبری را تایید کرد.

تذکرات اصولگرایان فراموش شد؟

به قبل از اعتراضات سال ۱۴۰۱ که بازگردیم، این قسم کلیپ ها در فضای رسانه ای و مجازی کم نبود، همان روزها بود که سیاسیون و جامعه شناسان و چهره های شاخص نسبت به این روش های تند و سلبی هشدار می دادند و خواستار اصلاح مسیرهای تجربه شده و ناکام در موضوع حجاب بودند. آنگونه که محسن پیرهادی، نماینده تهران در مجلس در نامه‌ای سرگشاده به سردار حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی از سبک برخورد برخی ماموران گشت ارشاد با زنان انتقاد کرده و نوشته بود: «بعضا سبک مواجهه ماموران گشت ارشاد با زنان کم حجاب در سطح شهر شایسته عنوان نیروی انتظامی که بنا بر هویت ذاتی اش قراراست حافظ و مامن شهروندان ورای دین و ملیت شان باشد نیست.».
اعتراضات به گشت ارشاد بعد از فوت مهسا امینی و اتفاقات رخ داده در آن ماجرا شدت بیشتری گرفت و اینبار فقط اصلاح طلبان و اعتدالیون پای کار نبودند، بلکه بسیاری از اصولگرایان نیز منتقد رویکرد گشت ارشاد و برخوردهای سلبی بودند.
همین اعتراضات نیز در نهایت کار را به تدوین یک لایحه در قوه قضاییه، تکمیل آن در دولت و روانه کردنش به مجلس رساند. گرچه این لایحه در نهایت با تغییرات زیاد و افزایش ماده ها خود تبدیل به حاشیه ای دیگر شده و کار به جایی رسیده که گویا نه قوه قضاییه نه دولت و نه حتی بخش اکثریتی از مجلس حاضر نیستند آن را گردن بگیرند اما نکته آنجا عجیب تر می شود که طرح نور بدون انتظار برای نهایی شدن این لایحه دوباره با استفاده از ون های گشت ارشاد و با دستور رئیسی کلید خورده است.
در این میان پربیراه نیست مروری بر اظهارات اصولگرایانی داشته باشیم که ضمن دفاع از اصل حجاب، روش ها و رویکرد در پیش گرفته شده برای اجرای این اصل شرعی را درست نمی دانند و خواستار اصلاح مسیر رفته بودند. برخی از این افراد همچنان بر انتقاد خود باقی هستند اما برخی چون نقدعلی و غضنفرآبادی نمایندگان مجلس که از حامیان لایحه عفاف و حجاب نیز هستند از این تصمیم دولت حمایت می کنند.
** در جدول زیر اظهارات برخی سیاسیون اصولگرا درباره گشت ارشاد که مربوط به سال ۱۴۰۱ و بعد از فوت مهسا امینی است، را می خوانید؛

ردیف	اسامی/ سمت	اظهارات
۱	محمدباقر قالیباف/ رئیس مجلس	*ساختارها و شیوه اجرای گشت امنیت اخلاقی باید به گونه ای اصلاح شود تا این قبیل اتفاقات (فوت مهسا امینی) دوباره تکرار نشود. اینجانب در حدود اختیارات خود این مساله را پیگیری خواهم کرد.
۲	فاطمه قاسمپور/ عضو کمیسیون اجتماعی مجلس	*در ماه‌های اخیر مواردی از برخورد گشت ارشاد رسانه‌ای شده و هر بار نیز نیروی انتظامی توضیحاتی داده است. این اتفاقات حتی اگر به خاطر اشتباه موردی رخ داده باشد، نشان‌دهنده ضرورت بازبینی فرآیندهاست. مساله حجاب و مصوبات ۴۲۷ و ۸۲۰ بر اهمیت فرهنگ‌سازی در این زمینه تأکید دارد که کمتر مورد توجه مجریان است.
۳	علیرضا عباسی/ نماینده کرج در مجلس	‏*اگر در سال‌های گذشته ارگان‌هایی مانند وزارتخانه‌های فرهنگ‌وارشاداسلامی، آموزش‌وپرورش، علوم، کشور، ورزش‌وجوانان و سازمان‌هایی مانند صداوسیما و تبلیغات و... به وظایف خود در رابطه با عفاف‌وحجاب به درستی عمل می‌کردند و دچار ترک‌فعل‌های فاحش نمی‌شدند و همچنین مدعیان کنونی نیز با ‏این ترک‌فعل‌ها همراهی و یا به نشانه رضایت، سکوت نمی‌کردند، نیازی به ورود پلیس نبود! *در حالیکه پلیس به جرم انجام وظیفه و یا نادر موارد اشتباه عملکردی از سوی دشمن به صورت هدفمند و برخی دوستان از روی ناآگاهی، ناجوانمردانه مورد هجمه قرار می‌گیرد، سوالاتی ایجاد می‌شود که ‏آیا فعالان سیاسی، فرهنگی‌اجتماعی و رسانه‌ای، نهادهای مرتبط را به دلیل عدم انجام وظیفه و ترک‌فعل‌های صورت گرفته مورد انتقاد و مطالبه قرار داده‌اند؟ و آیامی‌دانند مطالبه توام ایجابی و سلبی در زمینه عفاف‌وحجاب می تواند به سلامت اخلاقی جامعه کمک و از موج سواری معاندین جلوگیری نمایند! ‏*به عنوان‌ نماینده ‌مردم از دستگاه‌های متولی، عمل به وظایف قانونی را مطالبه نموده و میخواهیم در صورت داشتن فعالیت‌های‌مثبت در زمینه عفاف‌وحجاب اقدامات تبیینی و آموزشی خود را بصورت شفاف به مردم گزارش دهند. *موضوع رعایت حجاب باید بصورت ریشه ای و فرهنگ مبنا حل و فصل گردد .
۴	محمدرضا مبلغی/ عضو فراکسیون روحانیت مجلس	* لازم است در شیوه‌های امر به معروف و نهی از منکر تجدیدنظر شود و بازسازی صورت گیرد به گونه‌ای که خود شیوه‌ها، شیوه‌هایی «معروف» باشند، چه آنکه با «غیر معروف» نمی‌توان امر به معروف را که واجب مهمی است اقامه کرد. فاقد الشیء لا یعطیه. *افزون بر ضرورت بازسازی شیوه‌های اقامه معروف، تطبیق آن نیز باید به دست کسانی صورت گیرد که از اهلیت و آگاهی کافی برای رعایت همه چارچوب‌های امر معروف و نهی از منکر برخوردار باشند. *باید نسبت به بسیاری از افراد که امر به معروف می‌کنند «امر به معروف» کرد تا معروف را به درستی انجام دهند.
۵	محمدصالح جوکار/رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور	* در پاسخ به سوالی مبنی بر این که این نخستین بار نیست که گشت ارشاد دست به اقدامات اینچنینی می‌زند و در گذشته نیز شاهد رفتارهای بودیم که باعث جریحه‌دار شدن احساس عمومی و افکار عمومی شده است آیا بهتر نیست در این رابطه اقدامات دیگری همچون اقدامات فرهنگی صورت گیرد، گفت: در این رابطه اقدامات و فعالیت‌های ایجابی اهمیت دارد و دستگاه‌ها و نهادهایی که با موضوع حجاب و عفاف مرتبط هستند مسئولیت دارند و باید اقدامات خودشان را انجام دهند.
۶	سید علی خان محمدی/ سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور	*ستاد امر به معروف با فعالیت گشت های ارشاد در سطح شهر ، به شکل کنونی مخالف است. مسئولیت اماکن و نظارت روی مغازه ها ، نظارت بر روی حمل و نقل عمومی همه مشخص است. الان خانمی که سوار ماشین می شود چه اعتقادی به حجاب داشته باشد یا نداشته باشد، راننده تذکر می دهد و می گوید من جریمه می شوم لطفا رعایت کنید. همین امر می تواند در اماکن هم ایجاد شود. *در بحث فرهنگ سازی نوع نگاه به مقوله عفاف و حجاب را باید تغییر دهیم و قوانین را به روز کنیم، بارها اعلام کرده ایم هم به رئیس جمهور و هم به ریاست مجلس، که خلاء قانونی داریم و مجلس شورای اسلامی به جای صدور بیانیه، خلاء قانونی در این حوزه را مرتفع کند. آیا تاکنون یک وزیر به دلیل مسائل فرهنگی استیضاح شده است؟ چرا باید در کف جامعه مردم را با هم درگیر کنیم، این بخاطر عدم اجرای قانون است. در شیراز همسر و فرزند شهید مورد ضرب و شتم قرار می گیرند، اینجا هم برای این دختر خانم (مهسا امینی) این اتفاق رخ داد. ادعا داریم با طرح جامع مبارزه با فساد، مسئله حجاب در کشور ساماندهی می شود.
۷	شهریار حیدری/ عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی مجلس	* مجلس با تصویب قوانین می‌تواند موضوع گشت ارشاد را تعریف کند؛ زیرا در حال‌حاضر تمام سازوکار در اختیار دولت است که می‌تواند این موضوع را متوقف و یا اجرایی کند، بالاخره مجلس هم نگاهش این است آنچه که به مصلحت نظام و مردم است اتفاق بیفتد. * شکلی از قانونی در دولت و مجلس گذشته اتفاق افتاده است و در دولت جدید اجرا می‌شود که به نظر من نیازمند یک بازنگری جدی هستیم به هر صورت آنچه که اتفاق می‌افتد اتفاق مناسب و مبارکی نیست و این امر به اعتماد ملی آسیب می‌رساند. *عمل ارشاد، اهل و متخصص می‌خواهد. ناجا متخصص ارشاد نیست چراکه نه فرصت و تخصصش را دارد و نه امکانش را. به همین دلیل وقتی به ارشاد ورود می‌کند، منجر به تنش می‌شود.
۸	محمدعلی نقدعلی/ دبیر کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس	*در خصوص اصلاح قوانین و مقرراتی نظیر روند مربوط به حجاب، عفاف و گشت ارشاد، راه‌های کوتاه‌تری وجود دارد تا بدون آنکه حساسیت‌های خاصی ایجاد یا اسبابی برای بازی دشمنان فراهم شود، بسیاری از قوانین و احکام قانونی و شرعی شکل اجرایی به خود بگیرند؛ به نظر می‌رسد تغییر رویه‌هایی هم که در کلام رئیس جمهوری بود ناظر بر روش‌های اجرای قانون است.
۹	آیت الله مرتضی مقتدایی/ عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم	*مسئولین گشت ارشاد باید متوجه باشند اجازه ای که به اینها داده شده تا تذکر بدهند به کسی که مثلا حجاب را رعایت نمی کند، نظرشان فقط برای خدا باشد و نظر غیر خدایی نداشته باشند؛ و با ادب، احترام، موعظه و نصیحت با مخاطبان خود صحبت کنند. *عملکرد گشت ارشاد خیلی موفق نبوده است. باید به خود این گروه تذکراتی داده شود که رفتارشان با مردم خشن و تند نباشد و بلکه با رعایت برادری، خواهری و مادری برخورد خوب داشته باشند؛ که وقتی با طرف صحبت می کنند در قلب او تأثیر بگذارد و فکر کند یک دوست، پدر یا برادر دارد با او حرف می زند.
۱۰	محمدمهاجری/ فعال اصولگرا	*ابراهیم رئیسی اگر واقعا گشت ارشاد را قبول ندارد با صراحت و شجاعت آن را منحل کند و اگر جز این است تصمیم شفاف خود را بیان کند.
۱۱	آیت الله ایازی/ استاد حوزه علمیه قم	*بخشی از علما، مراجع و روحانیون اعتراض کردند و گفتند این نوع گشت ارشاد چه شیوه‌ای است که شما می‌خواهید با این مسأله حجاب برخورد کنید؟! یعنی نشان می‌دهد کاری که به اسم دین و ارشاد می‌شود، از سوی بخشی از روحانیون مورد قبول و پذیرش قرار نگرفته است؛ اجبار کردن و الزام کردن را قبول ندارند و می‌گویند این روش دین‌دار کردن جامعه نیست. * برخی کارهایی که به نام دین صورت می‌گیرد از نظر بخشی از اندیشمندان و محققین دینی قابل قبول نیستند.
۱۲	بیژن عبدالکریمی/استاد دانشگاه	*برخورد پلیسی، نظامی و امنیتی با یک مساله فرهنگی - اقتصادی است که بی‌تردید ما را به سمت سوریه شدن و تجزیه شدن پیش می‌برد. * گشت ارشاد شکست خورده است. فقط مسئولان رودربایستی دارند که این شکست را بپذیرند و اعلام کنند. * گشت ارشاد در چشم‌انداز آینده معنا و مفهومی نخواهد داشت.
۱۳	علیرضا بیگی/ نماینده اصولگرا	*گشت ارشادهایی را در خیابان‌ها راه می‌اندازند که دختری را از برادرش یا مادرش جدا کنند و صحنه‌های عجیب و غریبی به وجود می‌آید که این‌ها خلاف قانون است و اصلاً چنین چیزی به نیروی انتظامی سپرده نشده است. به همین منظور بنده اصرار داشتم وزیر کشور باید در صحن علنی مجلس حاضر شود و به دلیل ضعف نظارت خود که سبب چنین برداشتی از جانب نیروی انتظامی شده است، عذرخواهی کند. * شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد که چنین ماموریتی را به نیروی انتظامی واگذار نکرده بودیم یا چنین انتظاری را از نیروی انتظامی نداشته‌ایم. این یک علامت سوال ایجاد می‌کند که گشت ارشاد یک ایده شخصی بوده یا مبتنی بر ماموریتی بوده است که نهادهای رسمی نظام داده بودند. فعلا که شورای عالی انقلاب فرهنگی که نقطه‌ای بود که نیروی انتظامی از آن به عنوان پشتوانه ماموریت خود عمل می‌کرد، اعلام کرد چنین ماموریتی به نیروی انتظامی ندادیم. دستگاه قضایی هم گفته است که ارتباطی به آن ندارد.در واقع الان کسی مسئولیت این موضوع را برعهده نمی‌گیرد.
۱۴	سید مرتضی حسینی/ نماینده میانه در مجلس	* گشت ارشاد جزو اصول دین و قانون اساسی نیست که قابل نقد و بازنگری نباشد، آن اندازه که دشمنان نظام از وجود گشت ارشاد بهره برداری کردند، دلسوزان انقلاب بهره ای از آن نبردند. حضرت امام (ره) ۴۰ سال قبل در فرمان ۸ ماده ای خود فرمودند «احدی حق ندارد با مردم رفتار غیراسلامی داشته باشد.
۱۵	موسی غضنفرآبادی/ رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس	* پیشنهاد رئیس جمهوری درباره اصلاح روندهایی نظیر گشت ارشاد در جامعه محل بحث است؛ یکی از شیوه‌ها اجرای گشت ارشاد است، اما ممکن است شیوه‌های دیگری نیز وجود داشته باشد؛ مثلاً برای کسانی‌که در ملأ عام کارهایی انجام می‌دهند و هنجارشکنی می‌کنند باید رویکردمان از اقدام فیزیکی به سمت چهره نگاری تغییر کند؛ در این صورت به فرد خاطی اعلام و او نیز از برخی از حقوق اجتماعی محروم می‌شود.
۱۶	علیرضا سلیمی نمین/ فعال اصولگرا	* نوع مواجهه پلیس امنیت اخلاقی به گونه ای بوده که نتیجه عکس داده است. * در دوران هیجانات هرچه به طرف نهادهای مدنی برویم، طبیعتا جواب بهتری دریافت می کنیم.
۱۷	سعیدرضا عاملی/ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی	* بخش عظیم مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی مربوط به نهادهای تعلیم و تربیت است، صداوسیما، آموزش و پرورش، وزارت ارشاد و حوزه های علمیه است. باید شناخت جامعه را تقویت کنیم. نیروی انتظامی هم تذکر غیرحضوری را دارد، می تواند تذکر بدهد. ضرورتی ندارد که کلاس ارشادی برای کسانی که رعایت نمی کنند داشته باشد. گاهی اوقات چون دستگاه ها کوتاهی می کنند بار می آید روی دوش نیروی انتظامی و نیروی انتظامی مجبور می شود ورود پیدا کند.
۱۸	علیرضا پاک فطرت/ نماینده شیراز در مجلس	*فوت خانم ‎مهسا امینی، یکی از عواملی است که مردم به بهانه‌ی آن به خیابان‌ها آمدند. ‌دستگیری و به زور سوارکردن افراد در وَن‌ها با کلمه‌ی ارشاد در تضاد است و متاسفانه مأموران ‎گشت ارشاد برای جلوگیری از منکر،خودشان با بغل کردن ‎بانوان و به زور انداختن آنها داخل خودروهای وَن‌ مرتکب گناه می‌شوند *دولت اصلا نباید به سیستم گشت ارشاد ورود پیدا کند و اساسا گشت ارشاد نباید بودجه بگیرد. این امر به معروف است و امر به معروف بایستی خودجوش باشد، خود مردم در میدان باشند، با زبان نرم و ملایم انجام شود و ۹۰ درصدش باید سیستم تشویقی باشد و ۱۰ درصد هم سیستم برخورد قانونی. برخورد قانونی هم منظور برخورد فیزیکی نیست چراکه این اصلا توهین به مردم است.
۱۹	زهره سادات لاجوردی/ نماینده تهران در مجلس	* اگر در قوانین ما در موضوع حجاب، نواقصی وجود دارد، باید این نواقص برطرف شود. از طرفی باید یک‌سری محرومیت‌های اجتماعی برای کسانی که مخالفت با قانون دارند، در نظر بگیرند، مثل خیلی از کشورهای دیگر، زیرا موضوع جدیدی نیست و شاید تنها این تنبیه، به سمتی برود که این محرومیت اجتماعی رقم بخورد و برخورد قضایی نباشد، یعنی به جای اینکه جرم باشد، تخلفی منظور شود که برای آن، محرومیت اجتماعی لحاظ شود و نیازی به برخورد قهری هم نباشد. البته در این رابطه نمی‌شود قطعی صحبت کرد، چون قانون خلاء دارد.
۲۰	مهدی ذاکریان/ استاد دانشگاه	*در مساله مرحومه مهسا امینی مسئولان گشت ارشاد و پلیس و دولت هیچ توضیح یا عذرخواهی قابل قبولی ارایه نکردند و همین موجب اعتراض‌های فراوان شد. گشت ارشاد از مدت‌ها قبل مورد انتقاد دانشگاهیان مستقل، مردم و افکار عمومی بود.
۲۱	سیدعلی خان محمدی/سخنگوی ستاد امر به معروف و نهی از منکر	*بحث عفاف و حجاب در کشور یک مطالبه مردمی و عمومی است و به صورت کلی دارد تصمیماتی در ارتباط با عفاف و حجاب گرفته می شود و ان شاء الله در یک چهارچوب نوین تر، با استفاده از تکنولوژی هایی که در این زمینه هست و با فضایی که یک طرفه نباشد، انجام شود. اما گشت های امنیت اخلاقی و اجتماعی که برقرار بوده با دستور دادستانی و مرجع قضایی توسط فراجا انجام می شده و الآن مأموریتش تمام شده است.
۲۲	جلال رشیدی کوچی/ نماینده مردشت در مجلس	* اینکه دادستان کل کشور دستور دادند که گشت ارشاد جمع شود، یک اقدام قابل تحسین اما دیرهنگام است. ای کاش قبل از اینکه این اتفاقات بیافتد و در عمل مشاهده کنیم که برخی رفتارها و تصمیم‌ها چه قدر می‌تواند به جامعه و امنیت کشور و اعتماد مردم نسبت به نظام آسیب زند، در زمان و هنگام خودش تصمیم گرفته شود. آنچه دو سه هفته قبل درخصوص طرح جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی شنیده‌ام این است که گشت ارشاد در آنجا محلی از اعراب نداشته و تصمیم بر اقدامات ایجابی است.
۲۳	حسین جلالی/ نماینده رفسنجان	*ما در خصوص عفاف و حجاب خلاء قانونی نداریم و هیچ‌گونه تغییری در این قانون ایجاد نشده، ممکن است روش اجرای آن تغییر کند زمانی با گشت ارشاد، زمانی توسط پلیس امنیت اخلاقی و گاهی ممکن است با ارشاد، مباحث معرفتی و شناختی اجرا شود و دست مجری قانون است. اینکه گفته می‌شود حساب افراد مسدود می‌شود هیچ طرحی بر مسدودشدن حساب‌ها نیست و کسی هم چنین موردی را پیشنهاد نداده است. * در قانون جدید عفاف و حجاب، اصلا هیچ‌گونه مواجهه فیزیکی وجود ندارد و تقابلی صورت نمی‌گیرد. تذکر شفاهی هم داده نمی‌شود. هیچ برخورد و دستگیری هم صورت نمی‌گیرد. این کار از طریق مدیریت هوشمند انجام می‌شود.
۲۴	اردشیر مطهری/ نماینده گرمسار	* گشت ارشاد جمع نشده، شاید تاکتیکش عوض شده است و نیاز باشد با تدبیر و هنر دیگر، کار پیگیری شود.
۲۵	محمدحسین صفارهرندی/ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام	*گشت ارشاد، موضوع نظام نیست. چون وسیله ای بوده است و سردار اشتری می گفت فقط هشت دستگاه ون برای این کار درنظر گرفته بودند تا نیروی انتظامی فقط در صحنه حضور داشته باشد و از زمانی تشخیص دادند که گشت ارشاد وسیله خوبی نیست و جنجال ایجاد می کند. در دنیای کنونی که فضای مجازی هم وجود دارد، گشت ارشاد در دستور کار نیست و باید به دنبال تدابیر جدیدی بود.