جدال ایران و اعراب بر سر آرش

به گزارش مردم سالاری آنلاین،اگرچه کشورهای عربی به آن «الدوره» می‌گویند، اما در ایران نامش را از آرش کمانگیر به یادگار گرفته اند، همان شخصیت اسطوره‌ای که مرزهای ایران را با کمانش مشخص کرد و به قیمت جانش بهای آن را پرداخت؛ اما هرگز حتی ذره‌ای از حق ایران و ایرانی فروگذار نکرد.حالا این نام شده است حکایت یک میدان نفتی میان سه کشور در خلیج همیشه فارس که البته ۴۰ درصد آن در آب‌های ایران واقع شده است با این حال، اما ماجرا به این سادگی‌ها نیست که بخواهند حق ایران و ایرانی را بدهند این داستان سر درازی دارد.

میدانی که حاصل اکتشاف یک فرد ژاپنی بود

ابتدا در سال ۱۳۴۶ توسط یک فرد ژاپنی کشف شد؛ میدانی که ذخیره گاز طبیعی آن ۲۰ تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت خامش نزدیک به ۳۱۰ میلیون بشکه برآورد می‌شود آن هم با سهم ۴۰ درصدی ایران.

در سال ۲۰۱۹ عربستان و کویت تفاهم نامه‌ای بر سر مالکیت این میدان و استخراج گاز از آن امضا کردند که مورد انتقاد وزارت خارجه کشورمان قرار گرفت و سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در این زمینه گفت: «هرگونه بهره‌برداری از این میدان باید با هماهنگی هر سه کشور انجام شود.»

در ادامه نیز جواد اوجی، وزیر نفت در واکنش به این اتفاق گفت: «مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری تکمیل شده و به زودی با نصب پایه، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد.»

خجسته مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره این میدان گفته بود: «هم اکنون میدان نفتی مشترک تعیین تکلیف نشده‌ای بین ایران و عربستان وجود ندارد، از سوی دیگر با توجه به احیای روابط بین دو کشور کارهای مقدماتی برای انجام همکاری دوجانبه آغاز شده است. آمادگی کامل برای آغاز حفاری در میدان مشترک نفتی آرش وجود دارد و منابع قابل‌توجهی را برای اجرای طرح توسعه این میدان در هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران مصوب کرده‌ایم و با آماده شدن شرایط، حفاری را در میدان آرش آغاز می‌کنیم.»

وزیر نفت کویت: میدان الدوره، ثروت طبیعی کویت و عربستان است

صحبت‌هایی که با واکنش مقامات کویتی همراه شد و سعدالبراک، وزیر نفت کویت در این باره گفت: ما به طور قاطع فعالیت‌های ایران را در اطراف میدان گازی فراساحلی الدوره، رد می‌کنیم. میدان الدوره، ثروت طبیعی کویت و عربستان است و هیچ طرف دیگری تا زمان دیگری که ترسیم مرزهای دریایی تعیین تکلیف نشده، در آن حقوقی ندارد. کویت و عربستان کاملا بر سر اینکه ایران یک طرف مذاکره باشد توافق دارند.

پس از این اظهارات، وزارت خارجه مجدد واکنش نشان داد و ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «در چارچوب گفتگوهای دوجانبه با مقامات دولت کویت در حال پیگیری این موضوع هستیم. این موضوع به همراه تحدید حدود دریایی، از موضوعات مورد مذاکره ایران و کویت بوده است. موضوعات مربوط به حدود دریایی و بهره‌برداری از منابع هیدروکربنی مشترک، با مدنظر قرار دادن منافع مشترک و اصل حسن همجواری با همه همسایگان از جمله کویت، همواره مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است.»

همچنین جواد اوجی وزیر نفت کشورمان نیز بیان کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره از حل و فصل دوستانه مسائل مرزی و دریایی با همسایگان پشتیبانی می‌کند. با این حال چنانچه تمایلی به تفاهم و همکاری وجود نداشته باشد ایران تامین حقوق و منافع و بره‌برداری و اکتشاف از منابع یاد شده را در برنامه قرار می‌دهد و هرگونه تضییع حقوق خود را برنمی‌تابد.»

حاکمیت ملی مساله‌ای نیست که به سادگی بتوان از آن عبور کرد

با این حال، اما گویا این ماجرا قصد تمام شدن نداشت. اخیرا سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در پایان چهل و چهارمین نشست خود در دوحه قطر ادعاهای واهی خود علیه جمهوری اسلامی ایران درخصوص پرونده میدان گازی آرش را تکرار کردند. شرکت کنندگان در پایان این نشست در بیانیه‌ای مدعی شدند که مالکیت میدان گازی مشترک آرش (الدوره) متعلق به عربستان و کویت است و تنها این دو کشور حق بهره برداری از منابع آن را دارند.

موضوعی که مجددا باعث واکنش سخنگوی وزارت خارجه شد و وی در این باره گفت: جمهوری اسلامی ایران، براساس مذاکرات دوجانبه خود با دولت کویت و سوابق مذاکراتی، همواره بر همکاری دوستانه و سازنده در حوزه انرژی از جمله در منطقه آرش تاکید کرده است. بدون تردید، رفتارهای مبتنی بر توجه به منافع و مصالح مشترک، می‌تواند زمینه‌های مناسب همکاری‌های منطقه‌ای را فراهم کند.

کنعانی با اشاره به سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تقویت مناسبات با همسایگان در چارچوب حسن همجواری، احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، بر اراده کشورمان برای نیل به منطقه‌ای باثبات، امن و شکوفا در چارچوب همکاری با همسایگان و نفی مداخلات خارجی تاکید کرد.

اما سوال اینجاست که این مناقشه تا کجا قرار است ادامه داشته باشد و آیا چاره ای برای آن وجود دارد؟

امور وقتی که در کانال سیاست قرار می‌گیرند تبدیل به غده‌های تنش آفرینی می‌شوند

احمد دستمالچیان، در این باره معتقد است: مسائل جغرافیایی و حاکمیتی یکی از مهمترین مسائل هر کشوری است که بر اساس منافع ملی نمی‌توان در این زمینه کوتاه آمد. چاه نفتی آرش در مثلث عراق، کویت و ایران است که بخش مهمی از آن در آب‌های سرزمینی ایران قرار گرفته است؛ لذا اینکه کشورهای حوزه خلیج فارس هر زمانی درباره مسائل حاکمیتی ایران صحبت می‌کنند کمال بی اخلاقی و بر خلاف عرف همسایگی است.

وی ادامه داد: روزی درباره تنب کوچک و تنب بزرگ و این بار این را در دست گرفته اند. اگر اقدامات بخواهد ادامه یابد ایران نسبت به این امور می‌تواند واکنش خاص خود را نشان دهد؛ زیرا حاکمیت ملی مساله‌ای نیست که به سادگی بتوان از آن عبور کرد. جمهوری اسلامی ایران به عنوان برادر بزرگتر همواره تلاش کرده تا کشورهای منطقه در کمال آرامش باشند و از همین رو نیز خویشتنداری می‌کنند. کشورهای همسایه نیز باید از این نوع تشنج آفرینی‌ها دست بکشند. از قدیم بین کویت و ایران بر سر مقدار برداشت از مخازن این میدان نفتی اختلافات جزئی وجود داشته است که می‌شود با نشست کارشناسی به دور از تشنج و هیاهو آن‌ها را حل کرد، اما متاسفانه همه امور وقتی که در کانال سیاست قرار می‌گیرند تبدیل به غده‌های تنش آفرینی می‌شوند.

کشورهای عربی نباید فراموش کنند که سکوی نفتی مبارک چگونه به ایران برگشت داده شد

علیرضا تقوی نیا کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز در این باره گفته است: کشورهای عربی نباید فراموش کنند که سکوی نفتی مبارک چگونه به ایران برگشت داده شد و اگر الان هم لازم باشد ایران از قدرت سخت خود برای حراست از منابع متعلق به ملت ایران استفاده خواهد کرد. این میدان هنوز مورد استخراج و بهره برداری قرار نگرفته وصرفا در مرحله اکتشاف است و هنوز لرزه نگاری نشده است که بتوان گفت که چه کشوری در آن سهم دارد. باید محدوده میدان مشخص شود و هنوز مشخص نشده نباید کشورهای عربی درباره مالکیت و محدوده آن تکلیف معین کنند.

سهم ایران میدان «آرش»

تقوی نیا درباره اقدام مناسب ایران نیز گفت: معتقدم ترکیبی از اقدامات دیپلماتیک و عینی باید در دستور کار قرار بگیرد و سایر کشورها باید تفهیم شوند که جمهوری اسلامی ایران قدرت مسلم خلیج فارس است و اگر کشورها بخواهند نسبت به احقاق حق حقوق ملت ایران کمترین اجحافی را انجام دهند ممکن است اقدامات ایران فراتر از بیانیه‌های دیپلماتیک باشد و وارد حوزه سخت شود.

آیا پای دادگاه های بین المللی به ماجرای آرش باز خواهد شد؟

پیروز مجتهدزاده کارشناس جغرافیای سیاسی در این باره گفته است: گمان می‌کنم تصمیم در این خصوص و در این منطقه حتی برای دادگاه بین‌الملل هم بسیار دشوار خواهد بود. مگر آنکه طرف‌های مورد اختلاف با یکدیگر همکاری‌های مشترکی را با دادگاه داشته باشند و بپذیرند هر چه دادگاه حکم دهد قبول کنند، در این صورت بهتر است خودشان مسائل فی‌مابین را حل کنند و این کار را خود انجام دهند. لازم است طرف‌ها یک کمیسیون فنی از طرف نمایندگان و کارشناسان ذی ربط تشکیل دهند و به این کمیسیون اختیارات کامل بدهند و از خودگذشتگی‌های لازم را در اختیار آن‌ها بگذارند.

وی ادامه داد: در صورتی که مذاکرات فنی صورت بگیرد و شاید اگر از بخش مرکزی میدان گازی آرش هر کدام از ۳ کشور ۱۰ کیلومتر از حدود مورد انتظار خود عقب نشینی کنند، بشود به یک توافق رسید. البته این کار به یک از خود گذشتگی، مساوی و عادلانه از سوی هر ۳ کشور موکول می‌شود و چنانچه نمایندگان طرفین تعامل و این گذشت‌ها را در نظر بگیرند، من فکر می‌کنم بدون دادگاه هم می‌توانند مسئله را حل بکنند، هر چند حل این مشکل هم به این سادگی‌ها نیست.در پایان باید گفت که ماجرای میدان نفتی آرش «آرشی» را می‌طلبد که در عرصه دیپلماسی به هر قیمتی که شده از حقوقه حقه ملت ایران فروگذار نکند.