افشای جزئیات جدیدی از توافق تهران و واشنگتن

به گزارش مردم سالاری آنلاین، خبرگزاری رویترز، بنا بر منابع آگاه ایرانی خود مدعی شده که با انتقال 6 میلیارد دلار از وجوه آزاد شده ایرانی در روزهای آینده به بانک‌های قطر، سکانسی به دقت از پیش طراحی شده آغاز می‌شود که طی آن پنج زندانی دوتابعیتی ایران را ترک می‌کنند و در مقابل تعداد مشابهی از زندانیان ایرانی که در آمریکا در زندان نگهداری می‌شوند، به خانه باز می‌گردند.

اولین گام

در اولین گام، در 10 اگوست، ایران زندانی دوتابعیتی را از زندان اوین به حبس خانگی منتقل کرد و آن‌ها به نفر پنجمی که قبلاً در حصر خانگی به سر می‌برد، پیوستند. در اواخر همان روز، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، این اقدام را اولین گام از روندی خواند که منجر به بازگشت آنها به خانه می شود.

شاتل دیپلماسی به سبک دوحه

در مرکز مذاکراتی که دو طرف یکدیگر را «شیطان بزرگ» و «حامی تروریسم» می‌خواند، کشور کوچک اما بسیار ثروتمند قطر قرار دارد. یک منبع آگاه در مورد مذاکرات گفت که دوحه حداقل هشت دور از مذاکراتی را میزبانی کرده که طی آن مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی در هتل‌های جداگانه نشسته بودند و از طریق دیپلماسی شاتل صحبت می‌کردند. جلسات اولیه عمدتاً بر موضوع هسته‌ای و جلسات بعدی بر آزادی زندانیان متمرکز بود.

به گفته سه منبع، دوحه یک ترتیب مالی را اجرا خواهد کرد که براساس آن، هزینه‌های بانکی از طریق آن پرداخت و بر نحوه آن نظارت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که پولی برای اقلام تحت تحریم‌های ایالات متحده خرج نمی‌شود. زندانیان نیز برای مبادله به قطر منتقل خواهند شد.

یک دیپلمات ارشد به رویترز گفته: «ایران ابتدا خواستار دسترسی مستقیم به منابع مالی بود، اما در نهایت با دسترسی از طریق قطر موافقت کرد. ایران غذا و دارو خواهد خرید و قطر مستقیماً پرداخت خواهد کرد.»

خودداری از ارائه جزئیات

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته که ایالات متحده زمان دقیق آزادی زندانیان را اعلام نمی‌کند. این وزارتخانه همچنین از بحث در مورد جزئیات آن‌چه که سخنگوی آن «مذاکره در حال انجام و بسیار حساس» نامید خودداری کرد. دولت ایالات متحده هم‌چنین در مورد زمان انتقال وجوه اظهار نظری نکرده است. با این حال، پارک جین، وزیر امور خارجه کره جنوبی در 5 سپتامبر گفت که تلاش‌ها برای انتقال وجوه ایران در حال انجام است. این سخنگو افزود: «روابط ایران و آمریکا رابطه‌ای همراه با اعتماد نیست. ما ایران را براساس اقداماتش قضاوت می‌کنیم نه چیز دیگری». او تائید کرد که: «واشنگتن با انتقال وجوه ایران از کره جنوبی به حساب‌های محدود شده توسط مؤسسات مالی در قطر موافقت کرد، اما هیچ پولی مستقیماً به ایران نمی‌‌رود».

وزارت امور خارجه قطر به درخواست رویترز برای اظهارنظر درباره جزئیات مذاکرات، نقش قطر در مذاکرات یا شرایط توافق نهایی پاسخی نداد. وزارت امور خارجه ایران و نمایندگی آن در سازمان ملل هم به سوالات رویترز پاسخ نداده‌اند.

لحظه نادر در روابط دشمنان دیرینه

گزارش منابع رویترز از این مذاکره نشان می‌دهد که چگونه این توافق مناقشه اصلی ایالات متحده و ایران بر سر برنامه هسته‌ای تهران را دور زد، و در یک لحظه نادر از همکاری بین دو دشمن دیرینه به ثمر رسید.

روابط بین ایالات متحده و ایران از زمان خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای به نقطه جوش رسیده است. دستیابی به یک توافق هسته‌ای دیگر از آن زمان تاکنون حاصل نشده، و در شرایطی که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا  برای انتخابات 2024 ایالات متحده آماده می‌شود، افق روشنی برای آن تصور نمی‌شود.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم‌چنین به رویترز گفت که هیچ تغییری در رویکرد کلی واشنگتن در قبال ایران ایجاد نشده است و «هم‌چنان بر بازدارندگی، فشار و دیپلماسی متمرکز است». او افزود:« پس از انتقال وجوه، آنها در حساب های محدود در قطر نگهداری می شوند و ایالات متحده بر نحوه و زمان استفاده از این وجوه نظارت خواهد داشت».

زمانی که همه چیز دوباره جدی شد

یکی از منابع رویترز گفته که از مارس 2022 تاکنون حداقل هشت دور گفتگو برگزار شده و میانجی‌گری به رهبری قطر در ژوئن 2023 شتاب بیش‌تری گرفت که دورهای قبلی عمدتاً به موضوع هسته‌ای و دورهای بعدی به زندانیان اختصاص داشت.  او گفت: «همه آن‌ها متوجه شدند که (مذاکرات) هسته‌ای در بن‌بست قرار دارد و تمرکز خود را به زندانیان معطوف کردند. توافق بر سر زندانیان ساده‌تر است و می‌تواند اعتماد ایجاد کند.از این زمان همه چیز دوباره جدی شد».

انتقال زندانیان به قطر

منابع رویترز تائید کرده‌اند که به محض این‌که این پول از طریق سوئیس از کره جنوبی به قطر برسد، مقامات قطری به تهران و واشنگتن اعلام خواهند کرد تا بر اجرای سندی که در اواخر جولای یا اوایل آگوست به امضای دو طرف و قطر رسیده  ادامه دهند.

این منبع در مورد گفتگوها گفت که انتظار می رود اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، انتقال به بانک‌های قطر در روزهای آینده به پایان برسد. رویترز نتوانست بانک‌های درگیر در این روند را شناسایی کند. این منبع به رویترز گفت: زندانیان دوتابعیتی از تهران به قطر و زندانیان ایرانی از آمریکا به قطر خواهند رفت و سپس به ایران منتقل خواهند شد.

پیچیده ترین بخش مذاکرات

به گفته منبع آگاه، پیچیده‌ترین بخش مذاکرات، تنظیم مکانیزمی برای تضمین شفافیت در انتقال پول و اجرای تحریم‌های آمریکا بود. ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران – درآمد حاصل از فروش نفت – به بهانه تحریم‌های نفتی و مالی ایالات متحده علیه ایران مسدود شده بود. 

موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفت شامل این بود که چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که ایران این پول را فقط برای کالاهای بشردوستانه هزینه می‌کند و تضمین‌هایی از قطر برای نظارت بر این روند تضمین می‌کند.

عملیات نجات

یک منبع آگاه ایرانی درباره این مذاکرات گفت: «برای نجات مذاکرات از شکست، قطر متعهد شد که هزینه‌های بانکی انتقال وجوه از سئول به سوئیس و متعاقباً به بانک‌های قطری را پوشش دهد و در عین حال مسئولیت نظارت بر هزینه‌ها را نیز بر عهده بگیرد».

به گفته منابع رویترز، روسای بانک مرکزی ایران و قطر در 14 ژوئن در دوحه برای بحث در مورد انتقال وجوه ملاقات کردند. اما بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی قطر از اظهار نظر خودداری کردند.

یکی از مقامات ایرانی گفت که این مذاکرات توسط رابرت مالی نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران -که اکنون به دلایل امنیتی در مرخصی بدون حقوق است- و توسط آبرام پیلی، معاون او و علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، رهبری می‌شد. 

یکی از دیپلمات‌های ارشد ایرانی به رویترز گفت: «مهدی صفری، معاون اقتصادی وزیر امور خارجه ایران در دو نشست در قطر برای مذاکره درباره انتقال وجوه به هیئت ایرانی پیوست. محمد الخلیفی، محمد الخلیفی وزیر مشاور در وزارت امور خارجه قطر هم میانجی این مذاکرات بود./اکوایران