نباید درباره منابع طبیعی کشور سیاه‌نمایی کنیم

به گزارش مردم سالاری آنلاین، روز گذشته خبری به نقل از عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در برخی رسانه‌ها منتشر شد، مبنی بر این که این مقام مسئول مدعی شده است که «می‌توان آب شرب ۲ میلیارد نفر را در ایران تامین کرد.» مقایسه این خبر با اظهاراتی که پیش از این برخی مسئولان و کارشناسان حوزه آب کشور درباره کم‌آبی ایران داشتند و اعتراضاتی که در سال‌های اخیر در برخی استان‌ها نسبت به مشکلات ناشی از کمبود آب شرب صورت گرفته بود، باعث ایجاد ابهاماتی در افکار عمومی شده است که اگر ایران دارای منابع آبی کافی برای تامین آب ۲ میلیارد نفر است، پس چرا در برخی نقاط کشور با مشکل کمبود آب شرب مواجه هستیم؟ 

بررسی متن کامل اظهارات رئیس سازمان منابع طبیعی در «دومین همایش نت و بهینه‌سازی اماکن و تاسیسات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» که در استان البرز برگزار شد، نشان می‌دهد که رویکرد اصلی این سخنان نوبخت، انتقاد از عدم حکمرانی صحیح آب بوده و او تاکید داشته است که با مدیریت بهینه مصارف و سیاست‌گذاری درست در تولید و مصرف آب، می‌توان ضمن حل معضل کمبود آب شرب در برخی نقاط کشور، آب مورد نیاز برای حوزه‌های محیط‌زیست، صنعت و کشاورزی را نیز به اندازه کافی تامین کرد و حتی در شرایط خشکسالی، احتمال بروز تنش‌های آبی در مناطق مختلف ایران را کاهش داد؛ بنابراین به گفته او، نباید به بهانه قرار گرفتن کشورمان در اقلیم خشک یا نیمه‌خشک جهان، دائما بر طبل کم‌آبی کشورمان بکوبیم. 

نوبخت در جلسه روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت گفته است که «ایران پنچمین کشور جهان در دارا بودن منابع طبیعی است، اما الان کشور ما در عدم استفاده از منابع طبیعی خود از رتبه‌های اول جهان است، علی‌رغم دارا بودن این سرمایه‌های خدادادی در واقع نیاز به تغییر نگاه و حکمرانی داریم. در موضوع آب اگر دقت کنیم با توجه به آمارهای وزارت نیرو که میزان متوسط مصرف آب شرب هر ایرانی را اعلام کرده است و همچنین میزان آبی که بعد از بارش‌ها در کشور می‌ماند و مرکز پژوهش های مجلس آن را نیز اعلام کرده است، اگر آب صنعت و کشاورزی و مابقی مصارف را در نظر نگیریم و فرض را بر این بگذاریم که آب موجود در کشور فقط صرف آب شرب شود، با میزان آبی که از بارش‌ها در کشور می‌ماند، می‌توان آب شرب ۲ میلیارد نفر را تامین کرد.» 

معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان منابع طبیعی همچنین توضیح داده است که «۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم جهان در ایران وجود دارد، به همین دلیل، اگر دور تا دور کشور را دیوار هم بکشند و با جای دیگری ارتباط نداشته باشیم، بازهم می‌توانیم با همین توانایی سرزمینی در دارا بودن منابع طبیعی امور کشور را پیش ببریم، اما تعداد محدودی از افراد مشخص به طرق مختلف به بهانه خشکی و نیمه‌خشکی پایه‌های امنیتی زیستی مملکت را نشانه گرفته‌اند. با جرأت و ادله‌های کارشناسی می‌گوییم که کور خوانده‌اند، ما همچنان زنده‌ایم و آرمان‌های این مرز و بوم را دوست داریم و بی‌ریا و صادقانه برای کشور خدمت خواهیم کرد و ‌می‌توانیم ایران را به نتیجه برسانیم.» 

چگونه می‌توان آب شرب بیش از ۲ میلیارد نفر را در ایران تامین کرد؟ 

در همین راستا، یوسف مرادی، مدیرکل دفتر ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با ایلنا درباره اظهارات اخیر رئیس این سازمان پیرامون تامین آب شرب ۲ میلیارد نفر در ایران توضیح داد: براساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس و وزارت نیرو، در ایران سالانه به اندازه ۴۰۰ میلیارد متر مکعب باران می‌بارد که از این میزان حدود ۲۷۰ میلیارد متر مکعب آن تبخیر می‌شود و فقط ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب حاصل از باران در کشور باقی می‌ماند. همچنین آمارهای دفتر مدیریت مصرف و ارتقای بهره‌وری آب و آبفای وزارت نیرو از این حکایت دارد که سرانه مصرف آب هر ایرانی در طول روز ۱۵۰ لیتر است. براین اساس اگر جمعیت کشور را ۸۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، می‌توان گفت مصرف آب شرب خانگی ایرانیان برای آشامیدن، استحمام، مصارف بهداشتی و ... در طول یک سال، حدود ۴ میلیارد و ۶۵۰ میلیون متر مکعب است.

این مقام مسئول در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: حال اگر فرض کنیم کشورمان همیشه در شرایط خشکسالی قرار داشته باشد و به جای ۱۳۰ میلیارد متر مکعب، ۱۱۰ میلیارد متر مکعب آب حاصل از باران در دسترس ما باشد، در آن صورت با فرض این که هیچ‌گونه آبی در بخش‌های صنعت، کشاورزی و ... مصرف نشود، در آن صورت میزان آب تولیدی ناشی از بارندگی‌های سالیانه در کشورمان می‌تواند آب شرب مورد نیاز بیش از ۲۳.۶ برابر جمعیت کشور در طول یک سال را تامین کند. در چنین شرایطی است که می‌توان گفت بدون در نظر گرفتن مصرف آب در بخش‌های صنعت، کشاورزی و ... حتی اگر منابع آب سالیانه حاصل از بارندگی را ۲۰ میلیارد مترمکعب کمتر از شرایط نرمال هم در نظر بگیریم، بازهم می‌توان آب شرب بیش از ۲ میلیارد و ۹ میلیون نفر را تامین کرد. 

وی در ادامه تاکید کرد: منظور از بیان این ارقام این نیست که جمعیت کشورمان را به ۲ میلیارد نفر برسانیم یا صنعت و کشاورزی را تعطیل کنیم، بلکه مقصود این است که وجود معضل کمبود آب شرب در برخی مناطق کشور، ناشی از مشکلات موجود در حوزه حکمرانی آب است، نه وجود ورشکستگی آب در کشور. بنابراین اگر سیاست گذاری های مربوط به منابع و مصارف آبی را اصلاح کنیم، حتما هیچ مشکلی در تامین آب شرب کشور وجود نخواهد داشت و ما می توانیم حقابه های محیط زیستی و آب کافی مورد نیاز برای صنعت و کشاورزی را نیز تامین کنیم. 

۹۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود 

مرادی با بیان این که ۹۰ درصد منابع آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، عنوان کرد: برآوردها نشان می‌دهد که میزان مصرف آب در بخش کشاورزی کشورمان بیش از دو برابر استانداردهای جهانی است و افزون بر ۹۰ میلیارد متر مکعب از منابع آبی تیر هم سالیانه در این حوزه مصرف می شود. این در حالی است که میزان مصرف آب در بخش شرب خانگی در کشورمان سالانه تنها ۵ میلیارد متر مکعب است، در چنین شرایطی با وجود این که صرفه‌جویی در مصرف آب شرب نیز ضروری است و به نوبه خود در مدیریت مصارف آبی کشور تاثیر می‌گذارد، اما تمرکز ما برای صرفه‌جویی در مصرف آب باید در بخش کشاورزی باشد. 

مدیرکل دفتر ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی ادامه داد: منظور از صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی، این نیست که میزان تولید محصولات زراعی و باغی در کشورمان را کاهش دهیم، بلکه باید مانند سایر نقاط جهان، روش‌های آبیاری محصولات، آبرسانی به بخش کشاورزی و الگوی کشت را در نقاط مختلف کشور اصلاح کنیم؛ در‌ آن صورت، ما هیچ مشکلی برای تامین آب مورد نیاز حوزه کشاورزی و تولید محصولات غذایی ضروری برای کشور نخواهیم داشت و حتی می‌توانیم بسیاری از محصولات کشاورزی را نیز صادر و برای کشور درآمدزایی کنیم. 

وی با بیان این که ایران هفتمین کشور جهان از نظر پایین بودن میزان تراکم جمعیت است، اظهار داشت: تراکم جمعیت ایران ۴.۹ نفر در هر کیلومتر مربع است، این در حالی است که تراکم جمعیت انگلستان حدود ۲ هزار و ۲۰۰ نفر در هر کیلومتر مربع است. در چنین شرایطی با توجه به منابع آبی موجود در کشورمان، اگر ما اصول حکمرانی صحیح آب را رعایت کنیم، قاعدتا نباید در تولید غذای مورد نیاز برای ۸۵ میلیون نفر و حتی بیشتر دچار مشکل شویم. 

از نظر عدم استفاده از منابع طبیعی در رتبه یک جهان هستیم 

مرادی در بخش دیگری از صحبت های خود به ظرفیت‌های غنی منابع طبیعی ایران اشاره کرد و ضمن مقایسه آن با ظرفیت‌های طبیعی سرزمین عربستان گفت: در کشور عربستان سعودی حتی یک رودخانه وجود ندارد، مساحت این کشور نیز ۳۰ درصد از ایران بزرگتر و جمعیت آن هم ۳۰ میلیون نفر یعنی حدود یک سوم جمعیت ایران است، اما در شرایط کنونی، دولت عربستان آب شرب ۱۵ میلیون نفر از جمعیت خود را از طریق شیرین‌سازی آب دریا و آب مورد نیاز برای ۱۵ میلیون نفر دیگر را از طریق چاه‌های عمیق تامین می‌کند. این در حالی است که در ایران صدها رودخانه و منابع مختلف آب شیرین وجود دارد و حتما قدرت منابع سرزمینی کشور ما به قدری است که در تامین آب شرب ۸۵ میلیون نفر هیچ مشکلی نداشته باشیم.

مدیرکل دفتر ترویج و مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی ادامه داد: ایران پنجمین کشور جهان از نظر میزان برخورداری از منابع طبیعی است، اما آن‌طور که رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب فرموده‌اند، ایران از نظر عدم استفاده از منابع طبیعی رتبه یک جهان را دارد. این یعنی کشورمان از لحاظ برخورداری از منابع طبیعی غنی است، اما از این منابع به‌درستی استفاده نمی‌کنیم و اگر بتوانیم این روند را اصلاح کنیم، حتی اگر دور کشورمان را هم دیوار بکشیم، تا همیشه می‌توانیم نیازهای مردم را تامین کنیم. البته منظور این نیست که بخواهیم دور ایران را دیوار بکشیم و با هیچ کشوری ارتباط نداشته باشیم، بلکه مقصود از بیان این جمله این است که ما باید برای استفاده از آب و منابع طبیعی خودمان برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشیم تا بتوانیم نیازمندی‌های مردم‌مان را برطرف کنیم. 

این مقام مسئول در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور تاکید کرد: در حال حاضر کشور برزیل با دارا بودن ۴۰ میلیون هکتار مرتع، گوشت بسیاری از کشورهای مسلمان را تامین می‌کند، ولی در ایران با وجود این که ۸۰ میلیون هکتار مرتع داریم، بعضا در تامین گوشت مردم خودمان به مشکل می‌خوریم. البته در حال حاضر سالانه ۴۵۰ هزار تن از گوشت مورد نیاز ایرانیان با حداقل هزینه در مراتع کشورمان تولید می‌شود و میزان تولید علوفه در مراتع ایران نیز هر سال ۱۰.۵ میلیون تن است. در چنین شرایطی حتما اگر برنامه‌ریزی بهتری داشته باشیم، می‌توانیم با اتکا به سرمایه‌های خدادادی کشورمان، گوشت و سایر نیازهای اساسی مردم را در داخل کشور تامین کنیم. 

وی در پایان تصریح کرد: وقتی ایران از سرمایه‌های خدادادی کم‌نظیری برخوردار است، خود ما نباید درباره آب و منابع طبیعی کشورمان سیاه‌نمایی کنیم و طوری جلوه دهیم که تا چند سال دیگر همه منابع آبی ایران تمام خواهد شد. صحبت‌های اخیر رئیس محترم سازمان منابع طبیعی نیز ناظر بر همین مساله است که اگر ما این را بپذیریم که هیچ منابعی نداریم، در آن صورت نمی‌توانیم برای اصلاح شیوه حکمرانی آب و منابع طبیعی کشور برنامه‌ریزی کنیم. ما معتقدیم که نباید خود را در یک بن‌بست بدانیم، بلکه باید با در نظر گرفتن سرمایه‌های خدادادی ایران، برای رفع نیازهای گوناگون کشور برنامه‌ریزی کنیم.