آیا عامل مرموز مسمومیت دانش‌آموزان، MASS HYSTERIA است؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین، وزیر کشور و وزیر آموزش و پرورش می‌گویند مسمومیت دختران مدرسه‌ای در روز‌های اخیر می‌تواند حاصل از یک بیماری ترس جمعی باشد. البته ارگان رسانه‌ای دولت هم ضمن احتمال این مورد نوشته بود تعدادی از بچه‌ها برای تعطیل کردن مدارس، از سر شیطنت از بمب‌های بد بو استفاده کردند و یک فعال توییتری در اصفهان ادعا کرده مسمومیت بچه‌ها بر اثر استفاده یک محصل از گاز فلفل بوده که ضارب دستگیر شده است! البته روزنامه فرهیختگان ضمن پرداختن به تمام ادعا‌ها گفته احتمال بیوتروریسم توسط گروه‌های خارج نشین جدی است. با احتمال کم، این هم در قم گفته می‌شود که شاید کار گروه‌های تندروی مذهبی باشد. یک عده ماجرا را از اساس شایعه می‌دانند و گروهی هم اعتقاد به بیماری ترس جمعی دارند که این آخری از همه محتمل‌تر است.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، بیماری ترس جمعی را که بحثش این روز‌ها مطرح شده، کیانوش جهانپور، پزشک و سخنگوی پیشین وزارت بهداشت با تاکید بر ماجرای افغانستان طرح کرده و گفته است اطلاعات درباره آن اتفاق به درستی در رسانه‌ها منتقل نمی‌شود. او می‌گوید آنچه در افغانستان رخ داد اصلا پشت پرده تروریستی نداشته است: «ببینید درباره همین اتفاق مسمومیت‌ها در قم، شما ببینید چه حجمی از شایعات و اضطراب و اخبار غلط حتی از سوی مقامات و مراجع و رسانه‌های رسمی دارد به جامعه پمپاژ می‌شود. مثلا درباره طالبان و اینکه گفته شده طالبان در سال‌های گذشته مسمومیت دختران دبیرستانی را در افغانستان دامن می‌زده است. درحالی که اگر به مراجع رسمی رجوع کنید، در همان سال‌ها از ۲۰۰۹ که برای اولین بار این اتفاق در افغانستان شد تا سال ۲۰۱۷، سازمان جهانی بهداشت و کلی پژوهش علمی و دانشگاهی بار‌ها اتفاق افتاد، اما هیچ شواهدی دال بر مسمومیت با مواد مسمومیت زا که توسط گروه‌های تندروی تروریستی یا مذهبی مثل طالبان انجام گرفته باشد، بدست نیامد.
ولی متاسفانه این اخبار به صورت ناقص در کشور ما منتشر می‌شود و القای وحشت و هراس جمعی می‌کند. سلامت روانی و اجتماعی را به خطر می‌اندازد و می‌تواند در بخشی از جامعه که احتمال تاثیرپذیری بیشتری دارد، منجر به بروز رفتار‌های اختلالی و ترس جمعی شود. بینید در این سال‌ها بار‌ها در افغانستان گزارش مسمومیت در افغانستان شده بود که دختران دبیرستانی دچار این مشکلات شدند. حتی مواردی از ابتلای معلم‌ها هم دچار این حالات شده بودند. خب با توجه به جنس ماجرا هم اولین متهم، طالبان و گروه‌های هم فکر آن‌ها بودند. از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ برایش موضوع مهم بود، اما هیچ دستاویز علمی درباره اقدام تروریستی پیدا نکردند و اگر به اطلاعات مراجعه کنید، می‌بینید که در نتایجش مدام از واژه اختلال هراس جمعی استفاده شده است. پیامد‌های منفی این گونه اخلالات می‌تواند ایجاد کند.»

او درباره MASS HYSTERIA حرف می‌زند که فهرست بزرگی از نمونه هایش در جهان به وقوع پیوسته. از یزد و کرمان خودمان تا مکزیکوسیتی و پرتغال. نوعی از ترس جمعی که در پژوهش‌های مختلف علمی ثبت شده است. اگرچه در مورد افغانستان روزنامه ۸ صبح کابل نوشته: «هیچ وقت پژوهش‌های علمی نتیجه‌ای درباره شناخته شدن عامل و ماده مرموز مسمومیت زا پیدا نشد وهمیشه این پرسش بی پاسخ ماند که چرا فقط این اتفاق برای دختران رخ داده است؟»
هیستری جمعی چیست؟

طبق گزارش وب سایت healthline، هیستری جمعی (Mass hysteria) اصطلاحی است علمی که به توصیف شرایطی می‌پردازد که در آن به سرعت احساس ترس و وحشت در یک جامعه انسانی گسترش می‌یابد. البته تعریف اصلی این پدیده کمی پیچیده‌تر است.

متخصصان عموما هیستری جمعی را نوعی اختلال تبدیلی یا وضعیت سلامت روانی می‌دانند که شامل برخی علائم فیزیکی ناشی از تنش‌های ذهنی یا عاطفی است.

از نظر جامعه شناسی، این اتفاق بیشتر در رفتار‌های جمعی و یا اقدامات خودجوش در گروه بزرگی از مردم که بریکدیگر تاثیر گذارند رخ می‌دهد.

اکثر متخصصان هیستری جمعی را در دو گروه متفاوت طبقه بندی می‌کنند:

• هیستری اضطراب جمعی: این دسته در بین افرادی که متعلق به یک گروه یا جامعه مشخص هستند و معمولا یک جامعه منزوی هستند رخ می‌دهد و شامل تنش‌های ناگهانی و دیگر علائم اضطرابی ات که به سرعت گسترش یافته و به سرعت هم برطرف می‌شود.
علائم این نوع هیستری عبارتند از: درد قفسه سینه، سرگیجه، سردرد و غش کردن
• هیستری حرکتی جمعی: این پدیده بیشتر در بین افرادی که استرس و تنش‌های طولانی را تجربه می‌کنند، پدیدار می‌شود و شامل علائم حرکتی نامنظم است که به تدریج از یک فرد به دیگری منتقل شد و برای هفته‌ها باقی می‌ماند.
علائم این نوع هیستری عبارتند از: لرزش و تکان‌های بدن؛ فلج بخشی از بدن، خنده یا گریه بی وقفه، حالت‌های خلسه مانند و تغییر الگو‌های گفتاری

هیستری جمعی عموما به صورت کلامی و بصری گسترش می‌یابد و مردمی که چیزی را درباره علائم فردی می‌بینند یا می‌شنوند، سریعا آن علائم را در خودشان حس می‌کنند.

به عنوان مثال تصور کنید که اخبار خبرگزاری‌ها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی درباره بیوتروریسم یا پخش شدن یک ماده مضر در جامعه گزارش‌های متعددی را منتشر کنند.

این گزارش‌های مکرر، باعث ایجاد نگرانی و اصطراب گسترده‌ای در بین افرادی که اخبار را دنبال می‌کنند می‌شود؛ حتی اگر هیچ مدرکی درباره وجود خطری جدی در دست نباشد، این حس اضطراب و وحشت ایجاد می‌شود.

به تدریج شما حس می‌کنید که دچار علائم ناشی از این تهدید شده اید؛ به ویژه اگر بشنوید که دیگران هم دارای این علائم هستند. علائم در هیستری جمعی خیلی واقعی هستند؛ حتی اگر هیچ تهدید واقعی برای افراد وجود نداشته باشد و به همین دلیل هم هست که کارشناسان آن را نوعی اختلال تبدیلی می‌دانند.
پزشکان متخصص چه می‌گویند؟

تقریبا اکثر پزشکان متخصص به قرینه گفته‌های وزیر بهداشت و تایید وجود عامل مسمومیت، با ایده ترس جمعی مخالفند. آن‌ها مستند به گزارش‌های رسمی چنین ادعایی را با قدرت رد می‌کنند، دکتر امیر صدری در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: «ببینید در زمانی از احتمال ترس جمعی حرف می‌زنیم که عامل مسمومیت تایید نشده باشد. در حال حاضر مراجع رسمی تایید کردند که مسمومیت رخ داده است و احتمالات دیگر اصلا قابل بررسی نیستند. در همان ترس جمعی هم معمولا ابتدا نمونه‌هایی وجود دارد که به بقیه افراد تسری پیدا می‌کند، اما الان ما با موارد مشخص از عوامل مسمومیت روبرو هستیم که دیگر ناشی از ترس نیست.» دکتر محمود تولایی استاد دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این پرسش خبرآنلاین می‌گوید: «متاسفانه روی عامل اصلی این مسمومیت هنوز یک نظر قاطع اعلام نشده است، اما اینکه مسمومیت رخ داده، تایید شده است و به این راحتی نمی‌توان درباره اش نظر دقیق داشت، برای همین باید به مراجع رسمی و اطلاعات وزارت بهداشت استناد کرد.»

دکتر نادر توکلی استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص طب اورژانس هم برخلاف کیانوش جهانپور می‌گوید: «در این زمینه وزیر بهداشت صحبت کردند و من دیگر نمی‌توانم اظهار نظری کنم.»

دکتر محمدرضا هاشمیان استاد دانشگاه شهید بهشتی و فوق تخصص آی سی یو می‌گوید: «وقتی شخص وزیر بهداشت موضوعی را صراحتا اعلام کرده، دیگر همه چیز مشخص است. این یک مسمومیت با عامل گاز است که منتشر کننده اش مشخص نیست. مسمومیت هم می‌تواند خطرناک باشد و نباید از آن سرسری گذشت. البته بعد روانی اجتماعی مسئله را باید افراد دیگری با تمام دقت بررسی کنند و برایش راهکاری داشته باشند، اما از نظر پزشکی، همین مسمومیت‌ها را هم نباید ساده پنداشت.»

او در پاسخ به احتمال اینکه این بیماری ناشی از ترس جمعی باشد هم می‌گوید: «در طول دوران کرونا هم از این تئوری‌ها زیاد مطرح شد که مبنای علمی نداشتند. به طور مشخص وزارت بهداشت اعلام کرده این اتفاق حاصل یک نوع مسمومیت است، پس باید با دقت با آن برخورد شود.»