علت سنگ کلیه چیست؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین، سنگ کلیه از اتصال مواد معدنی، اسید‌ها و نمک‌ها در داخل کلیه به‌وجود می‌آید. این سنگ‌ها در کلیه قرار دارند و می‌توانند گاهی اوقات موجب انسداد دستگاه ادراری شوند و درد و فشار زیادی در هنگام ادرار ایجاد کنند. سنگ کلیه زمانی بروز می‌کند که ادرارتان محتوی مقادیر زیاد موادی باشد که خاصیت متبلور شدن دارند. اگر در این زمان سطح موادی که توانایی شکستن بلور‌ها را دارند، خیلی کم باشد و بدن‌تان نتواند مواد معدنی را دفع کند، محیط برای تشکیل سنگ کلیه فراهم می‌شود. این نوشته را بخوانید تا ببینید که علت تشکیل سنگ کلیه دقیقا چیست تا بتوانید از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنید.

در حدود ۸۰درصد سنگ‌های کلیه، سنگ‌های کلسیمی هستند. کلسیمی که به‌طور طبیعی در بدن وجود دارد، با سایر ترکیبات مانند اگزالات، فسفات و کربنات ترکیب می‌شود و سنگ سختی به وجود می‌آورد. در بیشتر موارد کلسیم به اگزالات متصل می‌شود. اگزالات به‌طور طبیعی در برخی از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد.

درحالی‌که سنگ کلسیم شیوع بیشتری دارد، در برخی مواقع سایر نمک‌های اسیدی مانند اسید اوریک موجب تشکیل سنگ کلیه می‌شوند. علاوه بر سنگ کلسیم، سایر سنگ‌های کلیه عبارتند از: سنگ استروویت، سنگ اسید اوریک و سنگ سیستین. نوع سنگ کلیه تا حد زیادی به مسائل وراثتی بستگی دارد.

مهم‌ترین دلایل تشکیل سنگ کلیه عبارتند از:

• رژیم غذایی سرشار از اگزالات و فاقد مواد مغذی؛
  مصرف مکمل‌های کلسیم مصنوعی که بعضی اوقات نمی‌توانند به‌خوبی جذب شوند؛
  کم‌آبی بدن؛
  عوامل ژنتیکی. اگر کسی در خانواده‌تان مشکل سنگ کلیه داشته باشد، احتمال اینکه شما هم دچار سنگ کلیه شوید، افزایش می‌یابد؛
  عدم تعادل pH بدن. به این معنا که بدن‌تان بیش از حد اسیدی شود؛
  عدم تعادل الکترولیت‌ها؛
  چاقی؛
  برخی از داروها؛
  کمبود مواد معدنی و مواد مغذی؛
  عفونت‌ها؛
  بی‌تحرکی؛
  اختلالات تیروئید. این اختلالات می‌توانند موجب شوند تیروئید مقدار زیادی هورمون پاراتیروئید تولید کند. نتیجه‌ی آن افزایش سطح کلسیم است.

سنگ کلیه می‌تواند باعث انسداد در دستگاه ادراری شود و درد شدیدی ایجاد کند. در برخی افراد سنگ استروویت (این سنگ زاویه‌دار و از سنگ کلسیمی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر است) بر اثر عفونت‌های مزمن دستگاه ادراری ایجاد می‌شود. این پدیده در زنان بیشتر از مردان شیوع دارد.

افزایش آمونیاک موجود در ادرار، موجب تشکیل سنگ کلیه می‌شود. سنگ‌های اسید اوریک محصول جانبی متابولیسم پروتئین‌ها هستند و در افرادی مشاهده می‌شود که مصرف پروتئین‌شان بسیار بالاست. همچنین این سنگ‌ها در کسانی که دوره‌ی پس از شیمی‌درمانی را می‌گذرانند نیز مشاهده می‌شود. در برخی موارد و به‌طور نادر این سنگ‌ها در اثر عوامل ژنتیکی نیز تشکیل می‌شوند.

برخی اوقات با فروکش کردن درد، فرد تصور می‌کند سنگ کلیه از بدنش دفع و مشکل سنگ کلیه‌اش حل شده است، درحالی‌که از بین رفتن درد، همیشه نشانه‌ی درمان سنگ کلیه نیست. در برخی موارد با از بین رفتن درد مشکل انسداد به‌طور واقعی حل نمی‌شود و رفته‌رفته کلیه از کار می‌افتد. اگر این مشکل توسط پزشک درمان نشود، می‌تواند در مدت زمان کوتاهی عملکرد کلیه را تضعیف کند. همچنین باقی ماندن طولانی‌مدت سنگ کلیه می‌تواند موجب اختلالات کلیوی شود.
 

پیشگیری از سنگ کلیه
پیشگیری از سنگ کلیه، با توجه به علت تشکیل سنگ کلیه و سابقه‌ی پزشکی فرد، نیازمند تغییر در سبک زندگی و تغییر در رژیم غذایی یا داروهای مصرفی است. اگر سنگی را دفع کرده باشید، می‌توان با بررسی آن در آزمایشگاه، نوع دقیق سنگ را تعیین کرد و اقدامات پیشگیری خاصی را در نظر گرفت.

• در طول روز آب بنوشید: برای افرادی که سابقه‌ی سنگ کلیه دارند، پزشکان مصرف حدود ۲.۵ لیتر آب در روز را توصیه می‌کنند. گاهی اندازه گیری میزان ادرار برای اطمینان از مصرف کافی آب لازم است. اگر ساکن مناطق دارای آب و هوای گرم و خشک هستید و یا دائم ورزش می‌کنید، نیاز به نوشیدن آب بیش‌تری دارید. ادرار روشن و شفاف نشان دهنده‌ی نوشیدن آب کافی است.
  محدودیت مصرف اگزالات: به افرادی که دارای سنگ کلیه از جنس اگزالات کلسیم هستند، توصیه می‌شود که مصرف غذاهای حاوی اگزالات مانند اسفناج، بامیه، ریواس، لوبیای سوئیسی، چغندر، جوانه‌ی گندم، بادام زمینی، آجیل، چای، شکلات و محصولات سویا را محدود کنند. همچنین نوشیدن آب لیمو یا لیموناد در جلوگیری از این جنس سنگ کلیه مفید می‌باشد.
  مصرف کلسیم: به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهید، اما در مصرف مکمل‌های کلسیم احتیاط کنید. اگرچه کلسیم موجود در مواد غذایی تاثیری در تشکیل سنگ کلیه ندارد، اما می‌تواند تشکیل آن در برخی افراد را افزایش دهد. مشاور تغذیه در این زمینه به شما کمک خواهد کرد.

مدیریت و درمان سنگ کلیه
به یاد داشته باشید که همواره پیشگیری بهتر از درمان است، در وهله‌ی اول از عواملی که باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند دوری کنید. نوشیدن آب بسیار مفید است، زیرا کمبود مایعات و کم آبی بدن از عوامل خطر اصلی تشکیل سنگ کلیه است. عوامل مختلفی در توانایی عبور سنگ از مجاری ادراری وجود دارد. این موارد شامل اندازه‌ی جثه‌ی فرد، دفع قبلی سنگ، بزرگی پروستات، بارداری و اندازه‌ی سنگ است.

درمان سنگ‌های کلیوی کوچک با حداقل علائم: بیش‌تر سنگ‌های کوچک کلیوی به درمان تهاجمی نیاز ندارند و سرانجام در طی ۴۸ ساعت و با مصرف مایعات فراوان از مجاری ادراری به صورت خود به خود دفع می‌شوند. نوشیدن روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب به طوری که ادرار شفاف و روشن باشد، توصیه می‌شود. یک سنگ ۴ میلیمتری دارای ۸۰ درصد احتمال دفع است در حالی که یک سنگ ۵ میلی متری ۲۰ درصد شانس دفع دارد. سنگ‌های بزرگ‌تر از ۹ میلی متر تا ۱۰ میلی متر به ندرت بدون درمان دفع می‌شوند.

تسکین درد: دفع خود به خودی سنگ کلیه می‌تواند دردناک باشد، برای تسکین درد از استامینوفن،  ناپروکسن سدیم، ایبوپروفن (Advil Motrin IB) و کتورولاک (Toradol) که داروی ضد التهاب تزریقی هستند استفاده می‌شود. در صورت وجود خطر خون‌ریزی یا اختلال عملکرد کلیه، از مصرف کتورولاک، آسپرین و دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) باید جلوگیری شود. در صورت وجود حالت تهوع و استفراغ، دارو‌های ضد درد داخل وریدی را می‌توان تجویز کرد.

دیگر داروها: برخی دارو‌ها با شل کردن عضلات مجرای ادرار به خروج سریع‌تر و با درد کم‌تر سنگ کلیه کمک می‌کنند. این دارو‌ها شامل مسدود کننده‌های کانال کلسیم مانند نیفدیپین (Adalat، Procardia، Afeditab، Nifediac) و مسدود کننده‌های آلفا مانند تامسولوسین (Flomax) هستند که در افرادی که سنگ کلیه به راحتی از مجرای ادراری عبور نمی‌کند تجویز می‌شوند.

درمان سنگ‌های کلیوی بزرگ: سنگ‌های کلیوی که خیلی بزرگ هستند یا خود به خود دفع نمی‌شوند و نمی‌توان آن‌ها را با اقدامات محافظه کارانه درمان کرد، زیرا باعث خون‌ریزی، آسیب به کلیه‌ها یا عفونت مکرر دستگاه ادراری می‌شوند، نیاز به درمان گسترده‌تری دارند. روش‌های درمانی این نوع سنگ‌ها شامل موارد زیر است:

لیتوتریپسی با امواج شوکی از خارج از بدن (ESWL) یا سنگ شکن: برای درمان سنگ‌های کلیوی که خود به خود دفع نمی‌شوند، اغلب از روشی به نام لیتوتریپسی استفاده می‌شود. در این روش از امواج قدرتمند و پرانرژی برای شکستن یک سنگ بزرگ به قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود، سپس این قطعات کوچک‌تر می‌توانند از طریق دستگاه ادراری از بدن خارج شوند. این عمل حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و باعث درد متوسط می‌​​شود بنابراین بیمار تحت بیهوشی سبک قرار می‌گیرد تا راحت باشد و احساس درد نکند. ESWL می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار، کبودی در پشت یا شکم، خون‌ریزی در اطراف کلیه و سایر اندام‌های مجاور و ناراحتی در هنگام عبور قطعات سنگ خرد شده در مجاری ادراری شود.

جراحی نفرولیتوتومی از طریق پوست: در مواردی که سایر روش‌های درمانی مانند ESWL موثر نیستند، برای از بین بردن سنگ کلیه می‌توان از این روش جراحی استفاده کرد، به این صورت که با ایجاد برش کوچکی در پوست قسمت پهلو، می‌توان به محل قرار گیری سنگ کلیه دسترسی پیدا کرد. طی عمل جراحی نفرولیتوتومی از طریق پوست، بیمار بیهوشی عمومی دریافت خواهد کرد و یک تا دو روز در بیمارستان بستری خواهد شد.

سنگ شکنی از طریق حالب (TUL):‌ می‌توان لوله‌ای نازک مجهز به دوربین را از طریق پیشابراه وارد مجرای ادراری کرد و به مثانه منتقل نمود. پس از تعیین محل سنگ، ابزار‌های ویژه‌ای سنگ را به دام انداخته و آن را به تکه‌های کوچک‌تری خرد می‌کند که می‌توانند از طریق ادرار خارج شوند. سپس لوله‌ی کوچکی (استنت) در مجرای ادرار قرار داده می‌شود تا تورم برطرف شود و به بهبودی کمک کند. در این عمل جراحی به بیهوشی عمومی یا موضعی نیاز است.

جراحی غده‌ی پاراتیروئید: غده‌ی پاراتیروئید در واقع از چهار غده‌ی بیضی شکل مجزا تشکیل شده است که در پشت تیروئید قرار دارد و وظیفه‌ی تنظیم کلسیم بدن را برعهده دارد. غده‌ی پاراتیروئید بیش فعال (هیپرپاراتیروئیدیسم)، در اثر تومور خوش خیم کوچک در یکی از غده‌های پاراتیروئید یا بیماری دیگری ایجاد می‌شود و این غده‌ها را به سمت تولید هورمون پاراتیروئید بیش‌تری سوق می‌دهد. هیپرپاراتیروئیدیسم سطح کلسیم را افزایش می‌دهد و در نتیجه احتمال تشکیل سنگ کلیه افزایش می‌یابد.

داروها: دارو‌ها می‌توانند میزان مواد معدنی و نمک موجود در ادرار را کنترل کنند و در درمان انواع خاص سنگ‌های کلیوی مفید باشند.

درمان دارویی سنگ‌های کلیوی: برای جلوگیری از شکل گیری سنگ‌های کلسیمی، پزشک یک داروی تیازیدی یا یک داروی حاوی فسفات را تجویز می‌کند.

درمان دارویی سنگ‌های اسیداوریکی: آلوپورینول (Zyloprim، Aloprim) با کاهش سطح اسید اوریک در خون و ادرار و حفظ قلیای ادرار در درمان سنگ‌های اسید اوریکی موثر است.

درمان دارویی سنگ‌های استروویتی: سنگ‌های استروویت در اثر عفونت‌های ادراری تشکیل می‌شوند به همین دلیل پیشگیری و درمان عفونت‌های ادراری در پیشگیری از تشکیل این نوع سنگ‌ها موثر است. استفاده‌ٰی طولانی مدت از آنتی بیوتیک با دوز کم به دستیابی به این هدف کمک می‌کند.

درمان دارویی سنگ‌های سیستینی: درمان سنگ‌های سیستینی می‌تواند مشکل باشد. مایعات بیش‌تری بنوشید تا ادرار بیش‌تری تولید کنید. اگر این امر به تنهائی کمک نکند، پزشک ممکن است دارویی برای کاهش میزان سیستین ادرار تجویز کند.

درمان‌های خانگی: هنگام دفع سنگ کلیه، نوشیدن مقدار زیادی مایعات از اهمیت بالایی برخوردار است. در حقیقت، مصرف مایعات مهم‌ترین معیار مراقبت در منزل است. ریحان، کرفس، سیب، انگور، انار، مکمل‌های ویتامین B۶ و مکمل‌های پیروکسیدین به عنوان درمان‌های موثر در کاهش خطر سنگ کلیه توصیه شده‌اند.