خطر هشت برابری ابتلا به دو زیرسویه امیکرون

روزنامه همشهری نوشت:
«کرونا در حال پیشروی است و در شرایطی که هر روز آمار بالاتری از ابتلا و بستری اعلام می‌شود، تنها نتیجه جلسه روز گذشته ستاد ملی مقابله با کرونا «تأکید» بر استفاده از ماسک در هواپیما، قطار، مترو، اتوبوس و همچنین مکان‌های زیارتی و هیات‌های مذهبی بود. در همین جلسه بر تزریق نوبت یادآور واکسن هم تأکید و اعلام شد که مراکز تزریق واکسن باید فعال‌تر شوند و مراقبت‌های بهداشتی مرزی هم با جدیت دنبال شود. عباس شیراوژن که نتایج این جلسات را در حساب کاربری‌اش در توییتر اعلام می‌کند، به این نکته هم اشاره کرد که ابتلا به کرونا در کشور با زیرسویه BA5 در حال افزایش است و نباید عادی‌انگاری شود. همه اینها در شرایطی است که میزان استفاده از ماسک همچنان پایین است و برنامه تلویزیونی پرمخاطبی که پیش از این، جشن پایان کرونا را با برداشتن ماسک‌ مهمانان حضوری‌اش بر پا کرد، با وجود ابتلای روزانه بالای پنج هزار نفر و دورقمی‌شدن فوتی‌های کرونا و همچنین انتقادهای فراوان، همچنان بر مواضع‌ خود ایستاده است؛ موضوعی که از سوی اپیدمیولوژیست‌ها و ویروس‌شناسان به‌ عنوان شاخصه‌های عادی‌انگاری شیوع کرونا شناخته می‌شود. روز گذشته رئیس‌جمهوری هم بر رعایت کامل دستورالعمل‌ها برای پیشگیری از شیوع سویه جدید کرونا تأکید کرد. به‌ گفته او لازم است استفاده از ماسک و همچنین تمام ضوابط بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی با توجه به نزدیکی ایام محرم با دقت بیشتر در هیات‌ها و مکان‌های مذهبی رعایت شود. او همچنین از وزارت بهداشت خواست تا تامین واکسن مورد نیاز و افزایش مراکز واکسیناسیون را در اولویت قرار دهد.
گزارش‌ها از افزایش درگیری شهرها با کرونا حکایت دارد. احسان مصطفوی، اپیدمیولوژیست و عضو هیأت علمی انستیتو پاستور، به همین موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید که تا خرداد زیرسویه BA2 ویروس غالب در کشور بود اما از اوایل تیر، زیرسویه BA5 جایگزین شد؛ سویه‌ای که سرایت‌پذیری بالا و نشانه‌های بالینی خفیف‌تر از ویژگی‌های آن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که درگیری ریوی در این زیرسویه کمتر است و نشانه‌های آن به‌صورت گلودرد، آبریزش بینی، بدن درد و اختلالات گوارشی است.
زیرسویه جدید، انتقال‌ و ایمنی‌گریزی بالایی دارد
علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی، به ماجرای زیرسویه‌های متعدد امیکرون و تفاوت آنها از هم اشاره می‌کند. او به همشهری می‌گوید: «سازمان بهداشت جهانی، سویه‌های کرونا که از نظر بیماری‌زایی نگران‌کننده هستند را نامگذاری می‌کند، پیش از این سویه‌های اصلی یعنی آلفا، بتا، گاما و دلتا بودند و بعد به امیکرون رسید اما امیکرون بر خلاف سویه‌های قبلی، زیرسویه‌های بیشتری داشت و از زمستان سال گذشته تاکنون همچنان با همین سویه، وضعیت شیوع ادامه ‌دارد.»
به‌ گفته او از آنجا که برای حروف لاتین محدودیت‌هایی وجود دارد و همچنین بیماری‌زایی زیرشاخه‌های امیکرون تغییر زیادی نکرده است، هم‌اکنون زیرسویه‌ غالب در ایران BA5 است. البته خود BA2 هم زیرشاخه‌هایی دارد و تحت عنوان BA275 از آن یاد می‌شود که در ۱۴-۱۵ کشور اروپایی و آمریکایی و حالا در چند کشور آسیایی هم دیده می‌شود. تغییرات این زیرسویه نسبت به BA4 و BA5 هم بیشتر است و ایمنی‌گریزی و انتقال بالایی هم دارد. باید منتظر ماند تا ویژگی‌های بیشتری از این زیرسویه مشخص شود.
او به تفاوت‌هایی که میان زیرسویه‌های امیکرون وجود دارد، اشاره می‌کند: «نامگذاری سویه‌ها بر اساس میزان نگرانی از واریانت، میزان بیماری‌زایی، ایمنی‌گریزی و انتقال‌پذیری آن انجام می‌شود. اگر در سویه جدید، این موارد شدت بسیار بالاتری نسبت به‌ سویه قبلی داشت، اسم جدیدی هم برایشان انتخاب می‌شد. قبلا زیرسویه‌های BA1 و BA2 شایع و در ایران هم میزان ابتلایش بالا بود و حالا BA5 شایع شده است. با اینکه تفاوت‌های موتاسیونی میان این زیرسویه‌ها زیاد است و حتی می‌توان برایشان اسامی متفاوتی هم اعلام کرد، اما فعلا سازمان بهداشت جهانی تصمیم جدیدی نگرفته است.»
ناجی درباره تغییراتی که در گذرپذیری سویه‌های کرونا ایجاد شده هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: «در سویه ووهان ضریب A (ضریب انتقال‌پذیری بیماری از یک نفر به افراد دیگر) ۳.۳ بود. یعنی هر یک نفر می‌توانست بیماری را به حدود سه نفر منتقل کند، در دلتا این ضریب به ۵.۵ و در امیکرون با زیرسویه‌ BA1 به ۹ و در BA2 به ۱۳.۶ رسید. اما در BA4 و BA5 این ضریب به ۱۸.۶ رسیده است. در کنار گذرپذیری بالا، ایمنی‌گریزی بالایی هم در سویه امیکرون و زیرسویه‌های آن دیده می‌شود که البته طبیعی است؛ به‌ طوری‌ که ویروس هم از ایمنی طبیعی و هم از ایمنی که با واکسن ایجاد شده، به‌ راحتی عبور می‌کند.»
این ویروس‌شناس تأکید می‌کند یکی از ویژگی‌های زیرسویه‌های جدید این است که افراد در مدت زمان کوتاهی می‌توانند به زیرسویه‌های مختلف مبتلا شوند؛ یعنی فرد ممکن است BA2 گرفته باشد و بعد از چهار تا شش هفته بعد، به BA4 یا BA5 مبتلا شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شانس ابتلا در این موارد ۲۵درصد است. با این همه ناجی به استناد بررسی‌های انجام‌شده این توضیح را می‌دهد که واکسن‌ها با وجود پایین‌رفتن میزان اثربخشی از ابتلا به نوع حاد بیماری جلوگیری می‌کنند و موارد مرگ را کاهش می‌دهند: «همین واکسن‌ها می‌توانند گردش ویروس را کم کنند و مطالعات هم نشان می‌دهد که بیش از ۷۵درصد این واکسن‌ها می‌توانند از ابتلا به بیماری شدید و مرگ کرونا خودداری کنند. همچنین کسانی که دوز بوستر تزریق نکرده باشند و مبتلا به BA1 یا BA2 شوند، با هشت برابر خطر ابتلا به عفونت مجدد با BA4 و BA5 قرار دارند اما اگر دوز بوستر زده باشند، این خطر به سه برابر می‌رسد.»
حالا رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌ پزشکی شهید بهشتی تأکید می‌کند که برای مدیریت شیوع، اولا باید ترکیب واکسن‌ها تغییر کند؛ چراکه این واکسن‌ها بر اساس سویه اولیه ساخته شده، دوم اینکه باید پروتکل‌های بهداشتی همچنان رعایت شود؛ چراکه منجر به کاهش میزان گردش ویروس در جامعه می‌شود و سوم اینکه داروهای ضد ویروس مانند فاویپیراویر و پکسلووید، دوباره وارد چرخه درمان شوند. این داروها می‌توانند جلوی شدت‌گرفتن بیماری را بگیرند. این ویروس‌شناس تأکید می‌کند که باید واکسن‌ها بر اساس سویه‌های جدید تغییر کنند: «همان شیوه‌ای که برای واکسن آنفلوآنزا در پیش گرفته شد باید برای واکسن کرونا هم در نظر گرفته شود. آنفلوآنزا هر سال در فصل سرد شیوع پیدا می‌کند. بر همین اساس یک شبکه گسترده آزمایشگاهی، هر سال تمام ویروس‌های آنفلوآنزا را رصد می‌کند و بر اساس آن واکسنی با ترکیب جدید و یکسان تولید می‌شود. هر سال این اتفاق می‌افتد. در ارتباط با کرونا هم باید از این روش استفاده شود؛ هر چند که کرونا مختص به فصل خاصی نیست و تغییرات بیشتری دارد. به همین دلیل لازم است به‌ طور مرتب پایش شود و مردم هر چند وقت یک‌ بار دوز بوستر را تزریق کنند. ممکن است هر شش ماه یکبار این اتفاق بیفتد.»
بر اساس اعلام ناجی، امیکرون و زیرشاخه‌هایش ادامه دارد تا زمانی که سویه عجیب‌تر با بیماری‌زایی بالاتری از کرونا ایجاد شود؛ آن زمان است که نامگذاری جدیدی برای سویه جدید از سوی سازمان بهداشت جهانی انجام می‌شود. بر اساس علم ویروس‌شناسی پنج تا هشت درصد امکان دارد ویروس جدیدی که ایجاد می‌شود، ایمنی‌گریزی، انتقال و بیماری‌زایی بسیار بالاتری پیدا کند.»