چماق و هویج آژانس برای مذاکرات وین

گروه سیاسی: سرانجام، شورای حکام بامداد روز پنجشنبه قطعنامه ارائه شده علیه ایران توسط آلمان، فرانسه، انگلیس و آمریکا را تصویب کرد. ۳۰ کشور (بریتانیا، فرانسه، آلمان، اتریش، جمهوری چک، فنلاند، ایرلند، لهستان، اسپانیا، سوئیس، اسلوونی،آمریکا، کانادا، مکزیک، برزیل، آرژانتین، کلمبیا، پرو، گواتمالا،مصر، سنگال، آفریقای جنوبی، بوروندی) رای موافق، ۲ کشور (چین و روسیه) رای مخالف و ۳ کشور (هند، لیبی و پاکستان) به این قطعنامه رای ممتنع دادند.
نکته اینجاست که در محتوای متن قطعنامه اشاره‌ای به احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، نشده و حتی نسبت به عدم همکاری ایران با آژانس زبان تهدید به‌کار برده نشده است؛ چراکه اعضای شورای حکام آگاه هستند که اولاً همکاری‌های ایران و آژانس برای حل و فصل مسائل ادعایی پادمانی تنها بر مبنای حسن نیت بوده و در ثانی ماهیت موضوع در ظرفیتی نیست که بتوان برای آن ابعاد امنیتی ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد متصور شد.
در این قطعنامه صرفاً از ایران خواسته شده تا «بدون تأخیر، پیشنهاد مدیرکل آژانس را برای تعامل بیشتر برای شفاف‌سازی و حل و فصل همه مسائل پادمان باقی‌مانده را بپذیرد.»
در همین پیوند، «اولی‌هاینونن» معاون پیشین مدیرکل بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معتقد است که در نتیجه قطعنامه شورای حکام اتفاق خاصی نخواهد افتاد و به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد منجر نمی‌شود. وی با بیان اینکه این قطعنامه معادله درباره سؤالات آژانس از ایران را تغییر نمی‌دهد، افزود که حتی نمی‌توان به آن یک سند ضد ایرانی اطلاق کرد.
به گزارش ایسنا، «محمدرضا غائبی» سرپرست نمایندگی دائم کشورمان نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین گفت: این قطعنامه زنگ خطری برای اعتبار و یکپارچگی آژانس در سیستم پادمانی و رژیم منع اشاعه است و همچنین نشان می دهد که همکاری صادقانه و گسترده با آژانس در زمینه پادمان‌ها در برابر اراده سیاسی و فشار برخی کشورها تضعیف می شود. وی افزود: این ضربه بزرگی به آژانس است که توسط یکی از مهم ترین ارگان‌های تصمیم گیر آن یعنی شورای حکام به آن وارد شد.
در میان ذوق اسرائیل از تصویب قطعنامه شورای حکام ، مرکز سنتکام پنجشنبه شب در حساب توییتری خود نوشت: ۲ فروند بمب افکن بی-۵۲ نیروی هوایی آمریکا بر فراز خلیج فارس پرواز کردند. جنگنده‌های اف-۱۶ ارتش اسرائیل این بمب افکن‌ها را در راه بازگشت اسکورت کردند. در پیام توییتری مرکز تروریستی سنتکام آمده است که پرواز این بمب افکن‌ها در روز چهارشنبه ۸ ژوئن (۱۸ خرداد) در حوزه فعالیت سنتکام انجام شده است.
واکنش تند وزارت امورخارجه
وزارت امور خارجه درپی تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس اعلام کرد: این قطعنامه براساس گزارش شتابزده و غیرمتوازن مدیرکل آژانس و مبتنی بر اطلاعات دروغین و ساختگی رژیم صهیونیستی صورت گرفته و نتیجه‌ای جز تضعیف روند همکاری و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با آژانس در برنخواهد داشت.
به گزارش ایرنا، وزارت امور خارجه بامداد پنجشنبه در پی تصویب قطعنامه ضدایرانی آمریکا و تروئیکای اروپایی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران تصویب قطعنامه ارائه شده از سوی آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در نشست امروز شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی را به عنوان اقدامی سیاسی، نادرست و غیرسازنده تقبیح می‌کند.
وزارت امور خارجه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران بر اساس بیانیه مشترک مورخ ۵ مارس ۲۰۲۲، حسن نیت خود را در تعامل با آژانس با ارائه اطلاعات فنی دقیق نشان داد و انتظار این بود که آژانس نیز با رویکردی مستقل، بی‌طرفانه و حرفه‌ای، اقدامی سازنده و واقع بینانه در جهت عادی سازی موضوعات پادمانی که به اذعان خود آژانس به هیچ‌وجه نگرانی عدم اشاعه ای نداشته، صورت دهد. ظاهرا برخی یادشان رفته که تمام موضوعات گذشته یکبار و برای همیشه در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ توسط شورای حکام بسته شد.
در بیانیه وزارت امور خارجه تصریح شده است:‌ جمهوری اسلامی ایران طی سالهای گذشته همواره با آژانس همکاری سازنده ای داشته و انجام بخش قابل توجهی از بازرسی‌های آژانس در سطح جهانی در ایران موید این نکته است به گونه ای که کشورمان در حال حاضر از شفاف‌ترین برنامه صلح آمیز هسته ای در میان کشورهای عضو آژانس برخوردار است.
«تصویب قطعنامه یادشده که بر اساس گزارش شتابزده و غیر متوازن مدیرکل آژانس و مبتنی بر اطلاعات دروغین و ساختگی رژیم صهیونیستی صورت گرفته است، نتیجه ای جز تضعیف روند همکاری و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با آژانس در بر نخواهد داشت.»
وزارت امور خارجه ادامه داد: همانگونه که قبلا نیز اعلام شده است جمهوری اسلامی ایران به دلیل رویکرد غیرسازنده آژانس و تصویب قطعنامه یادشده گام‌های عملی متقابلی را اتخاذ کرده که نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و غیرفعال سازی دوربین‌های فرا پادمانی از جمله آنها است.
به گزارش ایرنا، قطعنامه پیشنهادی آمریکا و تروئیکای اروپا علیه ایران، روز چهارشنبه به رغم مخالفت جدی چین و روسیه در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تصویب رسید.
نکوهش اروپا توسط نماینده مسکو
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین در توییتی از اقدام غرب مبنی بر تصویب قطعنامه ضدایرانی علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد کرد.
به گزارش ایسنا، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین روز جمعه در توییتی نوشت: آیا شما اخبار اخیر را دریافت کرده‌اید؟ حال درک می‌کنید که چرا روسیه روز گذشته به قطعنامه احمقانه غرب علیه ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رای منفی داد؟ متاسفانه همتایان غربی نشان‌ می‌دهند که درکی از وضعیتی که در آن قرار داریم ندارند.
پیشنهاد آمریکا به تهران
وزیر خارجه آمریکا در توییتی نوشت که اکثریت نمایندگان شورای حکام از ایران می‌خواهند همکاری معتبری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته باشد.
«آنتونی بلینکن» روز پنجشنبه در توییتر نوشت: اکثریت نمایندگان شورای حکام شفاف ساختند که ایران باید همکاری معتبری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته باشد و نگرانی‌ها را حل‌وفصل کند. در عین حال ایران باید از این فرصت برای بازگشت به پایبندی کامل به برجام استفاده کند.
همزمان با موضع‌گیری بلینکن ، «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز پنج‌شنبه در رشته توییتی نوشت: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این پیام غیرمبهم را به ایران فرستاد که باید به تعهدات پادمانی عدم اشاعه هسته‌ای عمل کند. این مسئله سیاسی نیست. به محض اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاعات معتبر فنی دریافت کند، شورا دیگر لزومی برای پیشبرد اقدامش درخصوص این مسائل نخواهد داشت.
وی در توییت دیگری افزود: شورا درخصوص تعهدات پادمانی ایران صحبت کرده که از مسئله برجام جدا است. ما آماده بازگشت فوری و متقابل به پایبندی کامل هستیم. ایران تنها باید تصمیم بگیرد که آیا از خواسته‌های بی‌ارتباط می‌گذرد و توافقی که از ماه مارس در دسترس بوده را می‌پذیرد یا نه.
مالی در ادامه توییت کرد: ایران یک راه برای خروج از بحران هسته‌ای که خودش ایجاد کرده دارد. ایران باید با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل‌وفصل مشکلات پادمانی برجسته همکاری کند و بازگشت به برجام را بپذیرد؛ در این صورت به نگرانی‌های فوری عدم اشاعه هسته‌ای بین‌المللی رسیدگی خواهد کرد و به رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا دست خواهد یافت. تصمیم در اختیار آن‌هاست.
درخواست تروئیکای اروپا از ایران
سه کشور اروپایی فرانسه، آلمان و انگلیس در بیانیه‌ای مشترک از ایران خواستند تا از فرصت باقی‌مانده برای به نتیجه رساندن توافق هسته‌ای استفاده کند.
در ادعاهای تروئیکای اروپا در این بیانیه آمده است که ما دولت‌های فرانسه، آلمان و انگلیس به همراه دیگر مشارکت‌کنندگان در برجام و ایالات متحده از آوریل ۲۰۲۱ با حسن نیت و به طور گسترده به مذاکره با ایران پرداختیم تا برجام را احیا کنیم! از مارس ۲۰۲۲ توافق قابل دوامی بر روی میز است که ایران را به تعهدات برجامی و آمریکا را به توافق بازمی‌گرداند. ما متاسفیم که ایران از این فرصت دیپلماتیک برای نهایی کردن توافق استفاده نکرده است. ما از ایران می‌خواهیم تا حال این کار را انجام دهد. ما آماده به نتیجه رساندن توافق هستیم.
در ادامه این بیانیه نوشته شده است: علی‌رغم این مسئله، ایران درحال نصب سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتر است و تصمیم خود مبنی بر پایان دادن به تمامی تدابیر شفافیت مرتبط با برجام را به اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسانده است. این توانایی آژانس اتمی مبنی بر احیای تداوم جریان اطلاعات درخصوص قطعات کلیدی برنامه هسته‌ای ایران ازجمله بر سر تولید سانتریفیوژها را به خطر می‌اندازد.
سه کشور اروپایی در انتهای این بیانیه نوشتند: ما این گام‌ها را محکوم می‌کنیم. ایران در پاسخ به نگرانی‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی - در قطع‌نامه‌ای که با حمایت زیاد به تصویب رسید - گام‌هایی را برای کاهش بیشتر همکاری با آژانس اتمی اعلام کرد. این اقدامات تنها شرایط را وخیم‌تر می‌کنند و باعث پیچیده‌تر شدن تلاش‌های‌مان برای احیای اجرای کامل برجام می‌شوند. آن‌ها تنها تردید بیشتری نسبت به تعهد ایران در رابطه با نتیجه‌ای موفقیت‌آمیز ایجاد می‌کنند. ما از ایران می‌خواهیم که اجرای پروتکل الحاقی و تمامی تدابیر مرتبط با راستی‌آزمایی و نظارت‌های مرتبط با برجام را ازسربگیرد، از تشدید تنش‌های هسته‌ای دست بکشد و فورا توافق روی میز برای احیای برجام را تا زمانی که فرصتش باقی است به نتیجه برساند.
از سوی دیگر، «نفتالی بنت» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در توییتر نوشت: اسرائیل از قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال می‌کند. این قطعنامه ثابت می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران به طور سیستماتیک تعهدات بین‌المللی این کشور را نقض می‌کند. جهان باید به صورت یکپارچه از تمامیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حمایت کند و به اقدام علیه قصد ایران مبنی بر رسیدن به تسلیحات هسته‌ای بپردازد.
چماق و هویج شورای حکام
الشرق الاوسط در گزارشی می‌نویسد که منابع اروپایی در پاریس می گویند نگرانی اصلی ایران این است که تصویب قطعنامه پیشنهادی غرب در آژانس بین المللی انرژی اتمی راه را به روی انتقال پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت و فعال شدن «مکانیسم ماشه» که در بندهای توافق هسته‌ای سال 2015 و قطعنامه 2231 شورای امنیت به آن اشاره شده است، باز کند. برای فعال شدن مکانیسم ماشه صرفا کافی است یکی از طرف‌های شرکت کننده در برجام، ایران را به عمل نکردن به تعهداتش طبق برجام متهم کند و پس از آن شورای امنیت باید ظرف سی روز قطعنامه ای را درباره بازگشت تحریم‌های بین المللی علیه ایران تصویب کند. وتوی این قطعنامه هم موجب بازگشت خودکار تحریم‌های سابق می شود. فعال شدن مکانیسم ماشه عملا مذاکرات وین را نابود خواهد کرد.
دو دیدگاه درباره این اقدام غرب در شورای حکام آژانس وجود دارد. بر اساس دیدگاه نخست، هدف غربی‌ها اعمال فشار سیاسی بر تهران برای سوق دادن آن به عمل به تعهداتش و پاسخ دادن به پرسش‌های آژانس است که توافقنامه ای با تهران برای روشن کردن منبع ذرات اورانیوم یافت شده در سه موضع غیرهسته ای امضا کرده است. بر این اساس، پیش نویس قطعنامه شورای حکام که پس از گزارش هفته گذشته آژانس بین المللی انرژی اتمی علنی شد، اهداف محدودی را دنبال می کند.
اما دیدگاه دوم این است که هدف غربی‌ها از ارائه پیش نویس قطعنامه در شورای حکام آژانس، آوردن مجدد ایران پای میز مذاکرات وین است که از دو ماه قبل به گفته غربی‌ها به علت خواسته‌های ایران که ارتباطی با تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته ای این کشور ندارد، متوقف مانده است. منظور از این خواسته‌های غیرمرتبط، پافشاری ایران بر حذف نام سپاه پاسداران انقلاب از فهرست سازمان‌های تروریستی وزارت امور خارجه آمریکاست که واشنگتن حاضر به قبول آن نیست. ناظران امور آمریکا در این باره اتفاق نظر دارند که نزدیک بودن زمان انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا و مخالفت شدید جمهوری خواهان و برخی دموکرات‌های عضو کنگره با خارج کردن سپاه از فهرست تروریسم که واشنگتن آن را مسئول حملات تروریستی متعدد می داند، به اضافه فشارهایی که از داخل و خارج بر دولت جو بایدن وارد می شود، موجب شده است کاخ سفید در خصوص حذف سپاه از فهرست تروریسم، محتاطانه عمل کند.
بر اساس دیدگاه دوم، هدف تحرکات غربی‌ها علیه ایران در داخل آژانس بین المللی انرژی اتمی، نرم کردن موضع ایران در خصوص سپاه پاسداران و سوق دادن آن به سوی قبول راه حلی میانه است که انریکه مورا فرستاده اتحادیه اروپا در سفر به تهران به مقامات ایرانی پیشنهاد کرد. اگر این طرح به نتیجه برسد، دولت آمریکا و متحدان غربی آن با یک تیر دو نشان زده اند: نخست آن که ایران توافقی را امضا می کند که بیش از دو سال است درباره آن گفت وگو می شود و دولت آمریکا آن را بهترین راه مهار برنامه هسته ای ایران پس از نزدیک شدن این کشور به «آستانه هسته ای» شدن می داند.
دوم این که نفت ایران بار دیگر روانه بازارهای جهانی می شود که نتیجه آن بازگشت تعادل به بازار نفت و کاهش قیمت آن است. به این ترتیب پیش نویس قطعنامه مطرح شده در شورای حکام آژانس، نقش چماقی را دارد که بالای سر تهران گرفته شده است تا از فرصت باقی مانده پیش از آن که بازگشت به برجام بی‌فایده شود، استفاده کند. واکنش ایران به این تحرکات، به حوادث هفته جاری و ساختار قطعنامه و گزینه‌ها و اهداف و جایگزین‌های غرب و ایران بستگی دارد که این گزینه‌ها هم بر اساس تحولات سیاسی و امنیتی و نظامی تعیین خواهد شد.