پنجشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۲۱:۴۶

ثبت ملی خانه‌های تاریخی همدان پس از ویرانی

دو خانه و یک مدرسه‌ی تاریخی همدان پس از ویران‌شدن بخش‌هایی از آن‌ها با بولدوزر، در فهرست آثار دارای ارزش فرهنگی تاریخی ثبت شدند.

دو خانه و یک مدرسه‌ی تاریخی همدان پس از ویران‌شدن بخش‌هایی از آن‌ها با بولدوزر، در فهرست آثار دارای ارزش فرهنگی تاریخی ثبت شدند.
به گزارش ایسنا، نزدیک به یک ماه پیش بخش‌هایی از خانه «خانجانی» در شهر همدان ویران شد. دو ماه پیش هم بخش‌هایی از خانه دکتر «شیری» در همدان ویران شد. پیش از آن هم ویران مدرسه تاریخی «ظفر» همدان سر و صدا به پا کرده بود، آثاری بازمانده از دوره تاریخی قاجار و پهلوی که با این تخریب‌ها، بخشی از تاریخ آن‌ها نابود شد. این درحالی است که پرونده ثبت این عمارت‌ها و البته خانه‌ها و آثار دیگری که به تدریج درحال تخریب تعمدی هستند، در یکی دو سال گذشته تهیه شده، ‌ اما فرآیند ثبت به قدری طول کشیده که نسخه دیگری برای آن‌ها پیچیده‌ شده است.
قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که مسوولیت معاونت میراث‌فرهنگی این وزارتخانه را بر دوش دارد به‌تازگی مراتب ثبت ۱۶ اثر تاریخی را به استاندار همدان ابلاغ کرده که در این فهرست نام خانه‌های خنجانی و شیری و همچنین مدرسه ظفر دیده می‌شود.
در نامه‌ علی دارابی به علیرضا قاسمی فرزاد، استاندار همدان که هشتم آذرماه منتشر شده، آمده است: «در اجرای بند (ج) ماده واحده قانون تشکیل سازمان میراث‌فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۴ مجلس شورای اسلامی و بند ششم ماده سوم قانون اساسنامه‌ی سازمان میراث‌فرهنگی کشور مصوب ۱۳۶۷ مجلس شورای اسلامی و ماده ۱۵ قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی‌فرهنگی مصوب ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی مبنی بر ثبت آثار ارزشمند منقول و غیرمنقول فرهنگی ‌تاریخی کشور در فهرست آثار ملی و فهرست‌های ذی‌ربط، مراتب ثبت اثر فرهنگی‌تاریخی “مدرسه ظفر” واقع در استان همدان، شهرستان همدان، بخش مرکزی، شهر همدان، خیابان بوعلی، محله ذوالریاستین که پس از طی تشریفات قانونی لازم به شماره ۳۶۷ در تاریخ ۱۴۰۰/۸/۱۰ در فهرست آثار واجد ارزش تاریخی‌فرهنگی به ثبت رسیده است، ابلاغ می‌شود. این اثر تحت حفاظت و نظارت این وزارت قرار دارد و هرگونه دخل و تصرف، توسعه و مرمت یا بازسازی اثر صرفا با تأیید و نظارت این وزارت ممکن خواهد بود. »
مدرسه تاریخی ظفر که در اوایل دوره‌‌ی پهلوی دوم ساخته شده بود، نهم مهرماه ۱۴۰۰ در عملیاتی شبانه ویران شد. حسین زندی، کنشگر میراث فرهنگی همدان گفته بود:‌ این مدرسه یا توسط شهرداری یا با هماهنگی شهرداری ویران شده است، چون هر تخریبی نیاز به مجوز شهرداری دارد و در واقع این شهرداری است که باید مجوز حضور لودر و خاکبرداری و تخریب را در هر نقطه از شهر بدهد. با این وجود، شهرداری مالک را مقصر دانسته بود که بدون مجوز دست به تخریب این مدرسه زده است. عملیات تخریب در این مدرسه درحالی انجام شد که پرونده ثبت آن تازه تشکیل شده بود.
دارابی، افزون‌بر مدرسه ظفر، مراتب ثبت ۱۵ اثر دیگر از جمله ساختمان برج مراقبت فرودگاه قدیم همدان، خانه خداکرمی و شرکاء، کهنه بازار کبودرآهنگ، خانه ورثه محمدعلی عطایی‌یار، خانه غضنفری، خانه احدی، مسجد توچغازملایر، خانه شرفخانی، خانه علی‌اصغر شکری، خانه گلستان مریانج، خانه مدرکی و نوبری، خانه شیرسرکانی و شرکا، خانه ایزدی و شرکا، خانه خانجانی و خانه شیری را به استاندار همدان ابلاغ شده است.
این آثار از سال‌ ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ ثبت شده‌اند. برپایه‌ی نامه‌های ابلاغ‌شده قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، خانه خانجانی که چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۰ بخش‌هایی از آن ویران‌شده، شش روز پس ثبت شده است. خانه شیری هم که ۱۹ مهرماه ۱۴۰۰ شبانه نیشتر بولدوزرها به جانش نشست، دهم آبان‌ماه، یعنی حدود ۲۰ روز بعد از ویران‌شدن، ثبت شده است.
حسین زندی، پس از تخریب بخش‌هایی از خانه خانجانی گفته بود: مالک بنای خانجانی درخواست پروانه‌ ساخت‌و‌ساز کرده و ظاهرا مجوز مورد نیاز را از شهرداری گرفته‌اند.
او این احتمال را مطرح کرده که تخریب‌ها به نوعی واکنش مالکان به ثبت بنا بوده و در این‌باره گفته است: نامه‌هایی که میراث فرهنگی برای ثبت خانه‌ها برای مالکان فرستاده، بیشتر مالکان را ترغیب کرده تا آن‌ها خانه‌های خود را خراب کنند. در واقع برای نشان دادن اعتراض نسبت به ثبت خانه‌هایشان با لودر درحال تخریب این بناهای قدیمی هستند.
زندی همچنین گفته بود: این اتفاق هم‌اکنون و در بناهای تازه تخریب‌شده رخ می‌دهد، به این شکل است که پرونده ثبتی بناهای تاریخی توسط میراث فرهنگی شکل می‌گیرد و نامه به مالک فرستاده می‌شود که این بنا در حال ثبت است، اما مساله اصلی این است که دفتر ثبت وزارتخانه قدم اصلی را برای بررسی این پرونده‌های ثبتی برنمی‌دارد.
تخریب خانه‌ها در بافت تاریخی همدان که در یکی دو سال گذشته شکل زنجیره‌ای به خود گرفته، در ماه‌های گذشته سرعت گرفته بود، ‌ به طوری آخرین بار دو خانه خانجانی و خوشبخت در فاصله ۲۴ ساعت از یکدیگر ویران شدند.
براساس ماده ۵۵۸ قانون مجازات اسلامی، «هر کس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت ‌رسیده است، یا تزئینات، ملحقات تأسیسات، اشیاء و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی- تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شود.»
در ماده ۵۶۴ این قانون نیز تاکید شده که «هر کس بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی و بر خلاف ضوابط مصوب اعلام‌شده از سوی سازمان مذکور به مرمت یا تعمیر، تغییر، ‌تجدید و توسعه ابنیه یا تزئینات اماکن فرهنگی ـ تاریخ ثبت شده در فهرست آثار ملی مبادرت کند، به حبس از شش ماه تا دو سال و پرداخت‌ خسارت وارده محکوم می‌شود.»