پشوتن مارکار؛ نامی ماندگار در سازندگی ایران

۱۸ آبان‌ماه یادآور یکصدوپنجاهمین زادروز پشوتن‌جی دوسابایی «دوساباهای» مارکار، بزرگمردی نیکوکار از دهشمندان بود.
به گزارش امرداد، این بازرگان پارسی هند با منشی نیک دارایی خود را در راستای بنیادگذاری امکانات رفاهی و آموزشی برای زرتشتیان ایران و ایرانیان وقف کرد. نام «مارکار» برای مردم شهر «یزد» نماد سازندگی و آبادانی است که از دوران گذشته تاکنون بر چهره‌ی شهر تاریخی یزد می‌درخشد و به گونه‌ای شناسه‌ی این استان به شمار می‌رود.
پشوتن جی مارکار با ساختن دبستان دخترانه و پسرانه مارکار در بهمن ۱۳۰۶خورشیدی نخستین گام را برای با سواد کردن کودکان یزدی برداشت و دبیرستان دخترانه و پسرانه مارکار هم در شهریور ۱۳۱۲ پایه گذاشت. در سال ۱۳۰۱ پرورشگاه مارکار که خوابگاهی شبانه‌روزی با همه امکانات بود بنیاد نهاد برای سکونت دانش‌آموزان کم‌توان مالی که از شهرهای پیرامون برای دانش‌اندوزی به یزد می‌آمدند. این امکانات بدون پرداخت شهریه بود. اهدای زمین پارک مارکار در یزد دیگر یادگار او برای استان یزد است. وی با ساخت برج ساعت فردوسی یزد و تندیس فردوسی تهران در سال ۱۳۱۳خورشیدی، توانست دلبستگی خود را به گسترش فرهنگ در ایران نشان دهد.
پشوتن جی دوسابایی مارکار، ۱۸ آبان ۱۲۵۰ در خانواده‌ای پارسی در هند زاده شد. پدرش دوسابایی و مادرش دین‌بانو دخت دینشاه شراف بودند. او تحصیلات مقدماتی را در بمبئی و در آموزشگاه الفستون پشت سر گذاشت و پس از آن در مکتب کارآموزی دینشاه سیلیستر امور دفتری فراگرفت. وی در پی دلبستگی به ایران، زبان فارسی آموخت، زبان انگلیسی را هم به خوبی می‌دانست ولی به زبان گجراتی سخن می‌گفت. او پس از پایان تحصیلات به بازرگانی رو آورد و دارای ثروت بسیاری شد. در آغاز سفیر انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی در ایران بود و مسوولیت داشت تا به امور زرتشتیان ایران رسیدگی کند و در سال ۱۳۰۴ جانشین فرنشین انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی شد و در سال ۱۳۱۷ به مقام ریاست این انجمن رسید.
از دهش‌ها و موقوفات او می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

• بنگاه ورزشی پشوتن جی دوسابایی مارکار در بمبئی
  اختصاص سرمایه برای ادامه تحصیل شاگردان زرتشتی برتر مدارس مارکار در دانشگاه تهران،
  اختصاص سرمایه برای انتشارات دینی زیر نگرش انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی، که از جمله آن کتاب‌های ترجمه گات‌ها و یشت‌ها به دست ابراهیم پورداود است.
  بخشش سرمایه برای انتشار نوشته‌ها و متن سخنرانی‌های سودمند.
  ساخت آموزشگاه پسرانه و دخترانه در وسو هندوستان.
  خرید و آبادسازی زمین‌های تهران پارس تهران.
  ساخت همایشگاه مارکار در تهران
  پشوتن جی مارکار، سه بار در سال‌های ۱۳۰۳، ۱۳۱۳ و ۱۳۲۸ برای سرکشی و مشاهده پیشرفت و بررسی وضعیت موسسات خیریه تحت حمایت خویش، به ایران مسافرت کرد. در سال ۱۳۱۳ در دومین سفر خویش به یزد از سوی وزارت فرهنگ وقت به دریافت نشان درجه اول علمی سرافراز شد. در سال ۱۳۲۶ نیز نشان همایونی را دریافت کرد و در واپسین سفر خویش به ایران در سال ۱۳۲۸ به دریافت نشان درجه اول سپاس ملی سرافراز گردید و به دیدار با شاه وقت ایران دعوت شد.
  پشوتن جی دوسابایی مارکار سرانجام در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۴۴ در بمبئی چشم از جهان فروبست. پس از مرگ وی، سروش لهراسب سرپرستی این مدارس و موسسات را تا مدت‌ها به دوش داشت.
  پرورشگاه مارکار، اکنون پردیس دانش مارکار نام گرفته و تا حدودی به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در زیر زمین این پرورشگاه موزه‌ای به نام موزه تاریخ و فرهنگ زرتشتیان برای آشنایی بازدید کنندگان با آداب و رسوم زرتشتیان ایجاد شده است.
  نقل است که پشوتن جی دوسابایی مارکار به جای استفاده از وسایل نقلیه برای رفت‌وآمدهای شهری پیاده می‌رفت و می‌گفت می‌خواهد تا با پولش به دانش‌آموزان عزیز ایرانی کمک کند. او در زندگی شخصی پس‌انداز می‌کرد تا برای هم‌میهنان خود در ایران به بهره برساند. این بزرگمرد جاودان‌نام، همه توانایی مالی خود را برای آبادانی ایران به کار گرفت. یادش گوارا راهش پررهرو باد.