قدرتِ فرهنگ بر فرهنگِ قدرت چیره شده است

علیرضا اسماعیلی در اولین روز از همایش بین‌المللی گفت‌وگوهای بینافرهنگی که امروز، ۲۶ تیر ماه، با موضوع زبان و ادبیات فارسی در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: امروز منابع قدرت به دلیل تحولات جدید در سیاست‌های بین‌الملل همچون از بین رفتن نظام دو قطبی، از قدرت سخت‌افزاری به قدرت نرم‌افزاری تغییر یافته و این قدرت همان قدرت فرهنگی است. بارزترین نماد فرهنگ، زبان و ادبیات است و در این راستا زبان فارسی با دیرینه چند هزار ساله و دامنه وسیع پراکندگی در ایران بزرگ، زبان دوم جهان اسلام نیز بوده و این پراکندگی و جغرافیایی که آن را ایرانِ فرهنگی می‌نامیم، از حوزه‌های مهم تمدنی در جغرافیای هویتی جهان به شمار می‌آید که نقش فرهنگ و تمدن ایرانی در هویت‌بخشی به این حوزه بسیار قابل توجه است.
وی با اشاره به پیشینه زبان و ادبیات فارسی خاطرنشان کرد: زبان فارسی در ایرانِ فرهنگی واسطه انتقال فرهنگ بوده و آثار به‌جامانده از اندیشمندان و متفکران ایرانی، بازتاب‌دهنده فرهنگ ایرانی و نمایی از این فرهنگ است. گنجینه زبان و ادب فارسی که آمیخته با میراث بزرگ اسلامی است، ثروت مشترکی میان تمام فارسی‌زبانان است، به طوری که گاه جداکردن میراث ادبی ما از یکدیگر ممکن نیست.
اسماعیلی تصریح کرد: در این راستا شایسته است که همگان به همیت زبان فارسی در حوزه فرهنگ ایران فرهنگی توجه نموده و آن را به عنوان عاملی مهم و برجسته در ایجاد همگرایی فرهنگی بدانیم و به نوبه خود تلاش کنیم تا با استفاده از ابزار زبان فارسی به عنوان یکی از نمادهای مهم فرهنگ و ابزار دیپلماسی فرهنگی، فضایی برای همکاری‌های بین‌المللی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده و مایه دوستی بیشتر ملت‌های مختلف منطقه باشد.
واژه خراسان مترادف با اندیشه و فرهنگ شده است
یوسف امینی، سرپرست اداره‌ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در ادامه این نشست، بیان کرد: برگزاری همایش بین‌المللی گفت‌وگوهای بینافرهنگی با موضوعات چهارگانه زبان و ادبیات فارسی، هنر و معماری، ادیان و عرفان و مطالعات فرهنگی و اجتماعی از آن برنامه‌های دلنشین و خاطره‌انگیز است که ذائقه‌ گوینده از بیان کلمات آن طعم شهد و شکر می‌دهد. وقتی سخن از خراسان به میان می‌آید باید مرزهای جغرافیای سیاسی را فراموش کرد و به سراغ عرصه وسیع و فراخ فرهنگ رفت. حتی می‌توان گفت که به اقتضای تاثیرپذیری لفظ از معنا در طی چندین سده گذشته، واژه خراسان مترادف با اندیشه و فرهنگ و آمیخته با فرزانگی و فرهیختگی شده است.
وی افزود: خراسان بزرگ که در اکنون در چندین حوزه جغرافیایی سیاسی قرار گرفته، از این سوی ری در ایران تا آن سوی ماوراءالنهر در آسیای مرکزی همچون نیشابور، طوس، بلخ، هرات، مرو، سمرقند و بخارا از دیرگاه ستون و تکیه‌گاه فرهنگی مناطق شرقی جهان اسلام محسوب می‌شود. چه قبل از اسلام که ایران مورد هجوم و تعرض اسکندر مقدونی قرار گرفت، این پهلوانان برخاسته از خراسان بودند که بساط سلطه سلوکیان و جانشینان اسکندر را برچیدند و همچنین مردم پاک‌نهاد خراسان بودند که پس از اسلام در قرن دوم هجری، بنیان خلافت ظالمانه امویان را برکندند و میزبانان شایسته‌ای برای امام رضا(ع) شدند.
سرپرست اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی تصریح کرد: آنگاه که نیاز به حضور و فعالیت در عرصه فرهنگ و احیای زبان فارسی بود نیز حکیم ابوالقاسم فردوسی در راه احیاء زبان و ادبیات فارسی گام برداشت و رودکی سمرقندی بود که به واسطه فعالیت‌هایش به شایستگی پدر شعر فارسی نام گرفت. انتقال و تراکم مباحث فرهنگی با محوریت زبان فارسی، اقدام سترگ خراسانیانی همچون ابوالفضل بیهقی، خواجه نظام‌الملک طوسی، خواجه عبدالله انصاری، عطار نیشابوری، مولوی بلخی و صدها اندیشمند فرزانه خراسانی دیگر در قرن‌های گذشته است.
امینی عنوان کرد: اکنون برگزاری همایشی با محوریت زبان و ادبیات فارسی و گفت‌وگوهای فرهنگی پیرامون خراسان و آسیای مرکزی، اقدام ارزشمندی برای بازخوانی این امور است.