پیام رهبر انقلاب به کنگره میرزا کوچک‌خان

 متن بیانات رهبر معظم انقلاب که توسط آیت‌الله قربانی - نماینده ولی فقیه در استان گیلان و امام جمعه رشت قرائت شد به این شرح است:
"بسم الله الرحمن الرحیم
قضیه‌ مرحوم میرزاکوچک جنگلی یک قضیه‌ ویژه است، اگرچه که در آن دوران خاص یعنی در دوره فاصله بین مشروطیت و سر کار آمدن رضاخان، حوادث گوناگونی در کشور به وجود آمده است و همزمان با نهضت جنگل چند کار بزرگ دیگر در گوشه و کنار کشور مثل جریان شیخ محمد خیابانی در تبریز یا کلنل محمدتقی‌خان پسیان در مشهد هم اتفاق افتاد. این‌ها تقریبا همه همزمان هستند، لیکن قضیه جنگل یک قضیه ویژه‌ای است. ما قضایای تبریز و حضور مرحوم شیخ محمد خیابانی را خوب می‌دانیم. هم در تاریخ نوشته شده و هم قضایای خصوصی و اطلاعات زیادی داریم. آن صبغه مردمی و نجابتی که در کار مرحوم میرزاکوچک‌خان جنگلی است، در هیچ کدام از این دو کار یا دو سه کار دیگر که همزمان در آن دوره اتفاق افتاده، در سرتاسر ایران نظیر ندارد.
میرزا کوچک همین‌طور که اشاره کردید یک روحانی است، یک طلبه است، البته من شنیده بودم و برای ما سال‌ها پیش نقل شد که ایشان، مرحوم میرزای شیرازی را درک کرده، لیکن خیلی باور کردنی نیست. این را مرحوم پدرم نقل می‌کرد از مرحوم آسیدعلی‌اکبر مرعشی که شوهر خواهر پدر ما بود. یعنی باجناق مرحوم شیخ محمد خیابانی بود، که او از بزرگان و علمایی بود که منزوی بود در تهران. او گفته بود که میرزا کوچک درس میرزا را درک کرده، به نظرم نمی‌آید این خیلی قابل تایید باشد. زیرا میرزا کوچک سنش در وقتی که میرزای شیرازی از دنیا رفته ۱۴ ۱۵ سال بیشتر نبود.بعید به نظر می‌رسد که ایشان توانسته باشد مرحوم میرزای شیرازی را درک کند. لیکن در این‌که طلبه بوده در این‌که روحانی بوده شکی نیست. در حوزه رشت هم بزرگانی هم در آن وقت بودند که می‌توانسته از آنها استفاده کند، در این هیچ تردیدی نیست.
بنابراین منشاء حرکت میرزاکوچک‌خان یک منشاء صددرصد دینی و اعتقادی است. رفتار او هم یک رفتار دینی و اعتقادی است. یعنی انسان مشاهده می‌کند، با این‌که در درون تشکیلات خودشان مخالفینی داشت و بعضی از اقشار گوناگون ممتاز هم با او مخالفت می‌کردند، مرحوم میرزا کوچک در برخورد با این‌ها کاملا حدود شرعی را رعایت می‌کرده، کسانی بودند، مثلا مخالفت اعتقادی با ایشان داشتند. همراهان ایشان آن افراطی‌ها می‌گفتند: آقا این‌ها را بزنیم سرکوب کنیم، (اما) میرزا کوچک نمی‌گذاشته، جلوی اینها را می‌گرفته و مانع می‌شده از این‌که این کار را بکنند. یعنی رفتار هم یک رفتاری دینی است و حرکت، حرکت صددرصد اسلامی و ایرانی است. خب، آن زمان می‌دانید که آن غوغای نهضت مارکسیستی و تشکیل شوروی و هیاهویی که در دنیا در بین ملت‌ها راه افتاده بود و جاذبه‌ای که برای بعضی ملت‌ها به وجود آورده بود، طبعا یک عده‌ای را مجذوب خودش کرده بود و اطرافیان به ایشان خیانت کردند. از این طریق، لیکن این مرد به خاطر پایبندی‌اش به اسلام جذب تفکر مارکسیستی نشد و به طور صریح و قاطع آن نظریه را رد کرد با آنکه جزو نزدیک‌ترین‌هایی که با او از اول همراه بودند، گرایش پیدا کردند.
البته آنها هم ناکام از دنیا رفتند. آنها هم هیچ کدام‌شان خیری از این زندگی ندیدند و از آن جریان بولشویکی هیچ خیر و تجاوب جوانمردانه‌ای مشاهده نکردند. لیکن ایشان مخالفت کرد. هم از این جهت بود، هم با اجنبی مخالف بود، یعنی چون اینها سیاستی بود که از طرف اجانب بود، با این‌که مقابله‌شان با دستگاه‌های حاکم مثل انگلیس و قزاق و اینها بود، اما در عین حال به آن طرف هم جذب نشد. استقلال را حفظ کرد. یک نمونه خیلی برجسته‌ای از میزرا کوچک‌خان. خداوند ان‌شاءالله درجاتش را عالی کند. کار شما هم با این اهدافی که ذکر کردید و با این ترتیبی که گفتید بسیار کار خوبی است. البته کتاب درباره میرزا کوچک زیاد نوشته شده. خوشبختانه اخلاص این مرد موجب شده که برخلاف دیگر کسانی که در این صراط‌های مبارزات وارد شده‌اند، اسمش سر زبان‌ها باشد. همه بشناسند او را در حالی که خیلی از اینها کسانی را که من اشاره کردم مردم می‌شناسند. اصلا بعضی‌ها اسم‌شان را نشنیده‌اند، لیکن ایشان در بین مردم شناخته شده است. کتاب درباره او نوشته شده. سعی بشود یک کار جامع و دارای نکته‌های اساسی زندگی او به وجود بیاید، ان‌شاءالله چهره او بیشتر در بین مردم ما، جوان‌های ما شناخته شود. ایشان یک واحد مینیاتوری از نظام اسلامی، جمهوری اسلامی را در رشت و همان محدوده خاص خودش گیلان به وجود آورده. از شما دوستانی که در این زمینه کار می‌کنید متشکریم و می‌خواهیم که همکاران دولتی و مسئولان تبلیغاتی با شما همکاری کنند و کمک کنند این کار به بهترین وجهی تمام بشود.
والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته"