سفر آموزشی مرسی به اسلام آباد

ديپلماسي ايراني: محمد مرسي، رئيس جمهور مصر، اين روز ها نه تنها به دنبال احياي نقش مصر در تحولات خاورميانه است، بلكه نيم نگاهي نيز به آسيا دارد و مترصد فرصتي است كه جايگاه كشورش را به عنوان بازيگري فرامنطقه اي و شايد بعدها بين المللي تثبيت كند. در همين راستا او نه تنها دعوت آصف علي زرداري، همتاي پاكستاني اش براي شركت در نشست گروه دي هشت را پذيرفت بلكه ابراز اميدواري كرد كه در حاشيه اين سفر بتواند گام مثبتي براي ارتقاي روابط دو جانبه مصر و پاكستان بردارد. ديپلماسي ايراني اين مسئله را در گفت و گو با صباح زنگنه، تحليل گر مسائل خاورميانه بررسي كرده است:
محمد مرسي قرار است براي شركت در اجلاس گروه دي هشت به پاكستان سفر كند. مصر و پاكستان چه ظرفيت هايي براي گسترش روابط دو جانبه با توجه به تحولات اخير مصر در اختيار دارند؟
همان طور كه اشاره كرديد سفر آقاي مرسي به پاكستان در چارچوب اجلاس دي هشت انجام مي شود. بنابراين عمده جهت گيري اجلاس و ديدارها و مذاكرات هم بر روي پيشبرد كارهاي گروه دي هشت از جمله كميسيون ها، كميته هاي تخصصي و همكاري هاي گروهي متمركز خواهد بود. اما در كنار اين، امكان تلاش براي توسعه روابط دو جانبه هم مطرح خواهد شد. البته آقاي مرسي از ابتداي روي كار آمدن،‌ اعلام كرده بود كه مشتاق است به پاكستان سفر كند. حالا كه اين سفر در چارچوب اجلاس دي هشت انجام مي گيرد احتمال دارد در حاشيه نگاه جدي تري را نسبت به توسعه روابط با پاكستان دنبال كند. به نظر مي رسد پاكستان به عنوان يك كشور اسلامي بزرگ كه داراي انرژي هسته اي و نيز مسلح به بمب هسته اي است، براي منطقه حائز اهميت است. از طرف ديگر مصر هم به دنبال دستيابي به انرژي هسته اي است. اما تلاش مصر بيشتر در جهت دستيابي به انرژي هسته اي صلح آميز و استفاده هاي صلح آميز است.
علاوه بر اين پاكستان كه تجربه مبارزه با اتحاد جماهير شوروي را داشته است و به افغاني ها در اين جهت كمك مي كرد، يكي از مراكز نشو و نماي گروه هاي افراطي به حساب مي آيد. عمده گروه هاي مصري كه به سراغ فعاليت هاي جهادي رفته اند، مركزيت خود را در افغانستان و پاكستان بنا كرده اند. اين ها هم چنان در حال مراوده با سرزمين مادري خود هستند و بنابراين مي توانند مشكلاتي براي مصر ايجاد كنند.
روابط پاكستان با امريكا و نظارت امريكا بر كل ارتش پاكستان تجربه ديگري است كه مصري ها مي توانند از آن استفاده كنند و چگونگي تسلط و نفوذ دستگاه هاي مختلف امريكا بر تار و پود ارتش پاكستان و نحوه استفاده از اين تجارب، چه منفي و چه مثبت، مي تواند براي نيروهاي مسلح مصر آموزنده باشد. پاكستان علاوه بر اين ها داراي يك بافت اجتماعي اساسا مذهبي و معتقد به حقانيت مردم فلسطين است. بنابراين مي تواند پشتوانه بزرگي براي موضوع فلسطين باشد. حالا كه مصر در صدد بازسازي جايگاه خود در موضوع فلسطين است، مي تواند از اين سرمايه عظيم اجتماعي و دولت پاكستان استفاده كند.
به نظر شما روابط جديدي كه ميان پاكستان و مصر در حال برنامه ريزي است، چه تفاوتي با دوران مبارك خواهد داشت و چه تاثيري در فضاي منطقه اي و بين المللي مي گذارد؟
مبارك در روزهاي آخر حكومت خود به نوعي به خروج از اطاعت از امريكا مي انديشيد. حكومت جديد مصر ناچار است كه با توجه به فضاي اجتماعي و سياسي حاكم در مصر، درباره تبعيت مطلق مصر از امريكا تجديد نظر كند. اما حكومت پاكستان گرچه هنوز هم به طور سنتي در اختيار بافت نظاميان است و نظاميان با امريكا در ارتباط هستند، اما بافت احزاب سياسي پاكستان سنبت به اين وضعيت معترضند. دولت فعلي پاكستان هم از آزادي عمل بيشتري نسبت به حكومت هاي نظاميان سابقي كه در پاكستان حكمراني مي كردند،‌ برخوردار است. اين وضعيت مي تواند فضاي جديدي را ترسيم كند و اين دو كشور با تكيه بر توانايي هاي ذاتي كشورهاي خود، با همكاري ساير كشورهاي منطقه مانند ايران نقش سازنده تر و فعال تر و موثر تري در منطقه و در نتيجه در روابط با كشورهاي غربي ايفا كنند.
به نظر شما نگاه امريكايي ها نسبت به توسعه روابط دو كشور چگونه است؟ با توجه به اين كه هر دو كشور زماني متحد سرسخت امريكا بودند و حالا نگاه منتقدانه تري را نسبت به سياست هاي امريكا دنبال مي كنند...
امريكا قطعا با وسواس و نگراني نسبت به توسعه اين رفت و آمد ها نگاه مي كند. لذا به نظر مي رسد ممكن است اقدامات خاصي هم در هر دو كشور دنبال كند تا هم باعث تنش ميان دو كشور شود و هم به عدم قدرت در تصميم گيري اين دو كشور بينجامد. /۱۲