مراحل پایانی ساخت تلسکوپ رصدخانه ملی

مجری طرح رصدخانه ملی ایران، از ورود به مرحله پایانی ساخت سازه تلسکوپ این رصدخانه و آغاز آزمون‌های عملکردی این سازه خبر داد و گفت:‌ این تلسکوپ ۳.۴ متری برای آزمون‌های تکمیلی در اختیار رصدخانه ملی ایران قرار می گیرد.
حبیب خسروشاهی روز جمعه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا افزود: تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، با قطر آینه اصل ۳۴۰ سانتی متر از نوع کاسگرین و پایه سمتی- ارتفاعی با سازه‌ای به وزن ۹۰ تن و به ارتفاع ۱۱ متر و قطر ۶.۵ متر است که با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی (۰.۰۰۰۰۵ درجه قوسی) اجرام آسمانی را در حضور جریان باد رهگیری می کند. این سازه با سرعت سه درجه بر ثانیه برای نشانه گیری اجرام نجومی تغییر زاویه ‌می دهد.
وی خاطرنشان کرد: تمام مراحل طراحی این تلسکوپ و دیگر اجزای آن شامل طراحی مفهومی و تفصیلی توسط تیم فنی و علمی رصدخانه ملی ایران انجام و برای ساخت به شرکت ماشین سازی خاورپرس واگذار شده است. این تلسکوپ پس از گذراندن آزمون های حرکتی پایه برای نصب و راه اندازی سامانه نرم افزاری و کنترل جامع در محل این کارخانه در اختیار تیم فنی رصدخانه ملی ایران خواهد بود.
خسروشاهی با یادآوری این که پس از اتمام این فرآیند تلسکوپ در «قله گرگش» در شهرستان کاشان نصب و راه اندازی می شود، ادامه داد: پیش از این یاتاقان هیدرواستاتیک در فرآیند تحقیق و توسعه طراحی و ساخته شده بود، همچنین آینه های تلسکوپ، سامانه اپتیک فعال نگهدارنده آینه اصلی، نگهدارنده آینه ثانویه و واحد فوقانی و اداپتور ابزارگان بطور جداگانه توسط رصدخانه ملی ایران توسعه یافته اند.
مجری طرح رصدخانه ملی ایران افزود: راهبرد اجرایی مدیریت طرح این رصدخانه اجرای طراحی، ساخت و مدیریت تمام بخش های اصلی این طرح در ایران بوده و توانسته است این راهبرد را با موفقبت به اجرا در آورد، تمامی طراحی ها به طور کامل و منحصرا در رصدخانه ملی ایران با بهره مندی از مشاوران بین المللی طرح انجام شد و با گذراندن مراحل مختلف بازبینی ساخت تلسکوپ نیز به صنایع داخلی واگذار شده است.
خسروشاهی همچنین گفت: وزن آینه اصلی تلسکوپ  چهار تن و ضخامت آن ۱۸ سانتی متر استو با توجه به قابلیت انعطاف آن با بهره‌گیری از یک سامانه اپتیک فعال کنترل می شود، شیشه آینه‌های تلسکوپ آینه اصلی بر روی ۶۰ عملگر محوری معلق و توسط ۳۰ عملگر جانبی حمایت می‌شود و با یک آینه دیگر به همان دقت سطح و در فاصله چهار متری در بالای آن - آینه ثانویه - که به واسطه یک عملگر شش محوره مهار شده است با دقت یک میکرون هم محور شود.
وی اظهارداشت: شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی از جنس سرامیکی ویژه ساخته شده اند که در مقایسه با شیشه‌های متعارف، ۱۰۰ برابر نسبت به تغییر دما یعنی انبساط و انقباض گرمایی مقاوم تر است و تولید آنها در فرآیند حرارتی با طی زمان بیش از یک سال انجام می شود، شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی تولید شرکت شوت آلمان است،  شیشه ها برای تبدیل به آینه‌ با آلومینیوم خالص و در خلاء لایه نشانی می شوند.
این متخصص ادامه داد:با توجه به اهداف علمی این تلسکوپ و تلاش برای پوشش طول موج های کوتاه برای داشتن تصویری مطلوب از اجرام آسمانی آینه های تلسکوپ بازبری سطح ۲ نانومتر یا کمتر صیقل داده شده اند،  دستیابی به این زبری سطح در مقیاس ۳.۴ متر از نظر فنی چالش برانگیز و زمان بر است، آزمون های اپتیکی برای صحت سنجی صیقل و شکل سطح آینه نیز از نظر فنی چالش برانگیز بوده و توسط متخصصان اپتیک کشور، ‌متخصصان رصدخانه ملی و با مشارکت متخصصان خارجی انجام شده است.
خسروشاهی همچنین گفت: مجموعه آینه ها و عملگرها بر روی یک سازه مکانیکی ۹۰ تنی مستقر شده اند، سازه مکانیکی باید در حضور جریان باد ۱۲ متر بر ثانیه بیرون از گنبد با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی حرکت کند و سیستم بازخورد آن باید بتواند به تمام اختلال های ناشی از باد، تغییر دما، جهت گیری تلسکوپ و انحراف آینه ها از محور اپتیکی غلبه کند،  فرآیند کنترل تلسکوپ با این دقت توسط تیم کنترل رصدخانه ملی ایران به اجرا در می‌آید.
وی افزود: با قرار گرفتن تلسکوپ در داخل گنبد نه تنها از آن محافظت می‌کند بلکه با هدایت جریان باد به آینه های تلسکوپ به بهبود عملکرد آن نیز کمک میکند،  سازه این گنبد در سال ۱۳۹۹ بر روی سازه بتنی محفظه که در سال ۱۳۹۸ احداث شده مستقر شده است.
مجری طرح رصد خانه ملی خاطرنشان کرد: تمام این مجموعه پیچیده در محفظه‌ای به ارتفاع نصف برج آزادی بر فراز قله سه هزار و ۶۰۰ متری گرگش قرار می‌گیرند، مجموعه تلسکوپ در داخل گنبد این رصدخنه در طول روز در دمایی سردتر از محیط قرار می گیرند.
خسروشاهی یادآور شد: ساخت تلسکوپ رصدخانه ملی ایران در پژوهشگاه دانش های بنیادی و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان برنامه و بودجه انجام می شود، درحال حاضر فعالیت‌های مرتبط با ساختمان وتجهیزات در قله پایان یافته است،  اوایل سال آینده نیز نصب آینه و نورگیری آن اغاز و خرداد ۱۴۰۰نیز این طرح بزرگ در کامور کاشان به طور رسمی افتتاح می‌شود.
به گزارش ایرنا، سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری آبان ماه در حاشیه در حاشیه بازدید از طرح راه اندازی رصدخانه ملی ایران گفت: این رصدخانه  اواخر خرداد سال ۱۴۰۰ در شهر کامو از توابع کاشان به بهره‌برداری می‌رسد و یک روند علمی نجوم در کشور شکل خواهد گرفت.