ارتشی، فدای ملت

شاید این جمله کلیشه‌ای باشد که جنگ تنها با توپ و تفنگ و به صورت معمول آن نیست. جنگ می‌تواند در جبهه‌های مختلفی اتفاق بیفتد. از اقتصاد گرفته تا فرهنگ، از مواجهه با دشمنان داخلی و خارجی تا مقابله با بلایای طبیعی.
به گزارش ایسنا، ارتش ایران سابقه‌ای به قدمت تاریخ کهن این سرزمین دارد. از همان زمان که "دیاکو" اولین پادشاه ماد حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح (ع) قبایل مادی را کنار هم جمع کرد تا از تمامیت سرزمینی خود دفاع کنند، ایرانیان در مقاطع مختلف تاریخی ارتش‌های بزرگ و کوچک و پیروز و مغلوبی را تجربه کرده‌اند اما نقطه وصل این نیروها یک موضوع بوده است؛ دفاع همه‌جانبه و در همه جبهه‌ها از ماهیتی به نام ایران.
پس از رویارویی با ارتش روسیه تزاری در زمان قاجار و شکست ایران و تحمیل دو معاهده گلستان و ترکمانچای مشخص شد که ارتش ایران مثل بسیاری شئون دیگر کشور از دنیا عقب افتاده است و دیگر با آن سازماندهی قدیمی و سلاح‌های از رده خارج شده نمی‌تواند از ممالک محروسه ایران دفاع مناسبی کند. با به قدرت رسیدن رضاشاه، ارتش نوین ایران به سبک غربی‌ها در ۱۴ دی ۱۳۰۰ تشکیل شد و با حضور مستشاران خارجی تلاش شد سر و سامانی به وضع نظامی شاهنشاهی ایران داده شود.
اما حمله متفقین در شهریور ۱۳۲۰ به کشور بی‌طرف ایران در جریان جنگ جهانی دوم و فروپاشی ارتش رضاشاه که تبلیغات و هزینه فراوانی برای آن شده بود در کمتر از چند ساعت نشان داد که این نیروی نظامی هنوز یک نقطه ضعف بزرگ دارد. هر چند در همان جنگ هم برخی از نیروهای ارتش از جمله دریابان "غلام‌علی بایندر" رشادت‌های فراوان از خود نشان دادند و با شهادت در راه وطن ثابت کردند که اگر نظامیان از دل مردم بیرون بیایند و به اصطلاح، مردمی باشند می‌توان به آن‌ها امیدهای فراوان بست.
محمد رضا شاه پهلوی در طول ۳۷ سال سلطنت خود با وجود مخارج سنگین برای ارتش و خریدهای چند میلیارد دلاری تلاش کرد ارتش شاهنشاهی ایران را به یکی از نیروهای بزرگ نظامی جهان تبدیل کند اما در برخی بزنگاه‌های تاریخی مثل کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علیه دولت ملی دکتر محمد مصدق، قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در حمایت از امام خمینی (ره) و اعتراضات مردم انقلابی علیه حکومت پهلوی، ارتش شاهنشاهی با ایستادن در مقابل مردم نشان داد که هنوز همان نقطه ضعف بزرگ یعنی مردمی نبودن را در خود دارد.
سرانجام با اوج گرفتن انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) بسیاری از نیروهای ارتش که خواسته‌های بحق مردم را درک کرده بودند به مردم پیوستند. از ۱۹ بهمن ۵۷ و دیدار همافران نیروی هوایی ارتش با امام خمینی (ره) ارتشی‌ها با سرعت بیشتری به انقلاب اسلامی پیوستند. اعلامیه بی‌طرفی ارتش در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، با وجود برخی مخالفت‌ها در میان سران ارتش، این نیروی نظامی نقش مهمی در کمتر ریخته شدن خون مردم ایفا کرد.
با پیروزی انقلاب اسلامی برخی از سران انقلاب و مردم به ارتش و فرماندهان آن شک داشتند و در همان روزهای اولیه انقلاب تعدادی از فرماندهان ارتش که در سرکوب و کشتار مردم نقش اصلی را داشتند اعدام شدند. این بی‌اعتمادی دوطرفه بود و بسیاری از ارتشی‌ها هم به خاطر نوع برخوردی که با آن‌ها شده بود بی‌انگیزه و بلاتکلیف بودند. اما با اقدامات تجزیه‌طلبان برخی گروهک‌ها در بعضی از استان‌ها و سپس تهاجم سراسری رژیم بعث عراق به ایران و در خطر قرار گرفتن تمامیت ارضی کشور، با کنار گذاشتن کدورت‌ها، این نیروهای ارتش بودند که از همان دقایق آغازین جنگ تحمیلی در خط مقدم جبهه‌ها حاضر شده و به دفاع از کشور و انقلاب اسلامی پرداختند.
در طول دوران هشت ساله دفاع مقدس ارتش نشان داد که از دل مردم انقلابی ایران بیرون آمده و ارتشی‌ها برای حفظ تمامیت ارضی ایران از دادن جان خود دریغ نمی‌کنند. حمله گسترده ناوگان‬ هوایی ارتش ایران به تأسیسات زیربنایی و نظامی عراق در کمتر از ۲۴ ساعت از حمله هواپیماهای عراقی به ایران، عملیات اندیمشک که اولین عملیات گسترده ایران در ۲۴ مهر ۱۳۵۹ بود و عملیات‌هایی مثل نصر، توکل، ثامن‌الائمه، والفجر ۱، کربلای ۶ و… در طول دوران هشت ساله جنگ تحمیلی که از سوی ارتش انجام شد و تقدیم نزدیک به ۵۰ هزار شهید به پیشگاه ملت ایران، نشان داد شعار معروف "ارتش فدای ملت" گزافه نیست.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ٧٧ سمت فرماندهی کل ارتش وجود نداشت و رئیس ستاد مشترک ارتش همان فرمانده کل به حساب می‌آمد. سرلشکر محمدولی قرنی، نخستین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران بود که به خاطر اختلاف با دولت موقت بر سر نوع برخورد با غائله کردستان توسط بازرگان از سمتش کنار گذاشته شد و مدتی بعد توسط گروهک فرقان به شهادت رسید. بعد از او سرلشکر ناصر فربد، سرلشکر محمدحسین شاکر و سرلشکر محمدهادی شادمهر به ریاست ستاد کل ارتش رسیدند و به دلایل مختلف کنار رفتند. از خرداد ٥٩ سرتیپ ولی‌الله فلاحی به ریاست ستاد کل رسید و چند ماه بعد جنگ عراق علیه ایران آغاز شد. فلاحی تا مهر ٦٠ این سمت را به عهده داشت تا اینکه در سانحه سقوط هواپیمای سی-١٣٠ به شهادت رسید. در دوران جنگ سرلشکر قاسمعلی ظهیرنژاد و سرتیپ دوم اسماعیل سهرابی هم به ریاست ستاد کل رسیدند تا اینکه سرلشکر علی شهبازی در اردیبهشت ٦٧ رئیس ستاد کل شد. در سال ٧٧ و دوران ریاست امیر سرلشکر علی شهبازی بر ستاد کل، تغییرات ساختاری در ارتش به وجود آمد و شهبازی، فرمانده کل ارتش جمهوری اسلامی ایران شد.
پس از شهبازی، امیر سرلشکر محمد سلیمی از ۷۹ تا ۸۴ و امیر سرلشکر سید عطاالله صالحی از ۸۴ تا ۹۶ فرماندهی کل ارتش را بر عهده داشتند و از ۹۶ تاکنون هم امیر سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرماندهی کل ارتش را بر عهده دارد. ارتش جمهوری اسلامی ایران از چهار نیروی زمینی، هوایی، دریایی و پدافند هوایی تشکیل شده است. در حال حاضر امیر سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش (نزاجا)، امیر دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش (نداجا)، امیر سرتیپ خلبان عزیز نصیرزاده فرمانده نیروی هوایی ارتش (نهاجا) و سرتیپ علی‌رضا صباحی‌فرد فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا (ص) هستند. همچنین ستاد مشترک ارتش مرکز برنامه‌ریزی و هماهنگی بین هر چهار نیروی ارتش به حساب می‌آید.
مأموریت اصلی ارتش آمادگی و مقابله در برابر هر گونه تجاوز نظامی علیه استقلال، تمامیت ارضی، نظام جمهوری اسلامی ایران و منافع کشور ایران است. بنا بر ماده هفتم قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب مهر ۶۶ مأموریت و وظایف ارتش به شرح زیر است: ۱- آمادگی و مقابله در برابر هر گونه تجاوز نظامی علیه استقلال، تمامیت ارضی، نظام جمهوری اسلامی ایران و منافع کشور، ۲- همکاری با نیروهای انتظامی و سپاه پاسداران در مقابله با اشرار، یاغیان، قاچاقچیان، تجزیه‌طلبان و جریانات براندازی در مواقع ضروری بنا به دستور، ۳- آمادگی جهت همکاری با سپاه پاسداران در کمک به ملل مسلمان و مستضعف غیر معارض با اسلام در جهان، در دفاع از خود در برابر تهدید و تجاوز نظامی بنا به درخواست آنان و بنا به دستور، ۴- در اختیار قرار دادن افرادی که در استخدام ارتش هستند و تجهیزات فنی خود بنا به درخواست دولت در اجرای اصل ۱۴۷ قانون اساسی و با رعایت کامل موازین عدل اسلامی در حدی که بنا به تشخیص شورای عالی دفاع به آمادگی رزمی ارتش آسیبی وارد نشود، ۵- سازماندهی، آموزش، تجهیزات و گسترش نیروهای زمینی، هوایی و دریایی متناسب با امکانات و تهدیدات، برای انجام مأموریت‌های محوله، ۶- تلاش مداوم و مستمر در جهت حاکمیت کامل فرهنگ و ضوابط اسلامی در ارتش و وزارت دفاع و سازمان‌های وابسته به آنها، ۷- آماده کردن مردم برای دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی در چارچوب قانون خدمت وظیفه عمومی، ۸- کمک به سپاه پاسداران در آموزش و سازماندهی بنا به دستور، ۹- اقدامات لازم در جهت نیل به خودکفایی در کلیه زمینه‌ها از قبیل صنعتی، آموزشی، تدارکاتی، اطلاعاتی، روش‌ها و سازماندهی، ۱۰- اقدامات لازم در زمینه کسب اطلاع از اوضاع، رویدادها و تحولات سیاسی، نظامی آشکار و نهان منطقه و جهان و ارزیابی مستمر تهدیدات و توان رزمی دشمنان بالفعل و بالقوه، ۱۱- تلاش مداوم و مستمر در جهت حفظ و صیانت ارتش و وزارت دفاع و سازمان‌های وابسته به آنها در زمینه‌های امنیتی، ۱۲- ایجاد تسهیلات لازم برای همکاری سپاه پاسداران با ارتش در مواقع ضروری که شورای عالی دفاع تعیین می‌کند.
همچنین دکترین نظامی نیروهای مسلح در ماده ششم قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران (آجا) در اصولی چون اسلامی بودن، ولایی بودن، مردمی بودن، خودکفایی، انضباط، سادگی، اقتدار، دفاعی بودن تعریف شده است.
پس از پایان جنگ تحمیلی هم ارتش جمهوری اسلامی ایران به دور از حواشی و سیاسی‌کاری به وظیفه ذاتی خود یعنی دفاع از مرزهای ایران ادامه داد و در این دوران هم در مقابله با اشرار و قاچاقچیان و برخی گروهک‌ها صدها شهید و جانباز تقدیم ملت ایران کرد. همچنین برخی نیروهای ارتش به خصوص در بخش توپخانه با حضور مستشاری خود در سوریه به کمک محور مقاومت منطقه در مقابله با تروریست‌های تکفیری شتافتند.
از طرفی در مواقع نیاز مردم به خدمات به خصوص در بلایای طبیعی نیروهای ارتشی مثل همیشه در صف اول کمک به هم‌وطنان خود راهی مناطق حادثه‌دیده شده‌اند که نمونه بارز آن سیل اخیر در استان‌های گلستان، لرستان، خوزستان و سایر نقاط کشور بود که ارتشی‌ها از امیر گرفته تا سرباز بدون هیچ چشم‌داشتی پا به پای دیگر نهادها به خدمت‌رسانی به مردم و کمک به سیل‌زدگان پرداختند. حضوری که با پخش شدن بعضی از فیلم و عکس‌های از خود گذشتگی نیروهای ارتشی در کمک به مردم، نشان‌دهنده فداکاری نظامیانی است که این بار مناطق سیل‌زده را جبهه جنگ خود دانستند و با حضور در مناطق آسیب‌دیده و کمک به مردم، همچنان در حال اثبات شعار "ارتش فدای ملت" هستند.
روز ۲۶ فروردین ۱۳۵۸ امام خمینی (ره) برای از بین بردن اختلافات، با صدور پیامی تاریخی خطاب به ملت در حمایت از ارتش باعث بازگشت دوباره ارتشی‌ها به آغوش مردم ایران شدند و سنگ بنای بزرگداشت روز ارتش در ۲۹ فروردین هر سال و برگزاری رژه نیروهای ارتش در شهرهای مختلف برای نشان دادن اقتدار این نیروی نظامی و مردمی بودن آن گذاشته شد؛ ارتشی که خود را فدای ملت می‌داند.