برترین‌های بازار کتاب در سال 97

همزمان با روزهای پایانی امسال به برترین رویدادها و آثار ادبی سال ۱۳۹۷ نگاهی می‌کنیم.
به گزارش مهر، استفاده از عبارت و پس‌وند «ترین» برای پدیده‌های مربوط به نشر چندان کار ساده‌ای نیست چرا که هر کتاب و انتشار آن نشانه‌ای از بروز خصوصی‌ترین جلوه‌های فکر و اندیشه و دستاوردهای فکری خالق آن است. با این همه آنچه در ادامه و در این گزارش خواهیم خواند نگاهی است به برخی از «ترین‌های» نشر و کتاب در سالی که گذشت و مروری بر کارنامه آنها.
برترین‌های نویسندگی
محمدرضا بایرامی که امسال جایزه جلال آل‌احمد را در دست خود دید دو کتاب «دشت شقایق‌ها» و «هفت روز آخر» را منتشر کرد. دو اثری که در روزهای ابتدایی و انتهایی حضور او در جبهه‌های جنگ نوشته شده بود و انتشار آنها به ویژه کتاب «هفت روز آخر» آن هم در شرایطی که بحث‌های زیادی پیرامون وضعیت ایران در پایان جنگ تحمیلی و شرایط منجر به پذیرش قطعنامه بار دیگر داغ شده بود، اتفاق مهمی به شمار می‌رفت. او در همان زمان از بایکوت ۲۰ ساله این دو کتاب توسط ناشر سابق آن سخن گفت و اینگونه به آن واکنش نشان داد: «سیستم فرهنگی ما مدلی از نویسندگی و ادبیات را حمایت می‌کند که می‌گوید همین که من می‌گویم درست است و نه چیز دیگر. مدلی که با روایت‌های رسمی همراستا شده و به طور سازماندهی‌ شده‌ای نیز در حال حمایت از آن هستند. مدلی که حالا در سینما هم به شدت پی گرفته می‫شود. مثلاً نگاه کنید چطور کل امکانات کشور را برای هدایت مخاطب به سمت دیدن یک اثر بسیج می‌کنند! و جالب است که با وجود این همه تلاش، نمی‫توانند از کارهای عامه پسند پیشی بگیرند.»
اما انتشار رمان «طریق بسمل شدن» و در روزهای پایانی امسال کتاب «عبور از خود» از محمود دولت آبادی را نیز باید بدون شک اتفاق نویسندگی در سال ۹۷ دانست.
رمان «طریق بسمل شدن» از رمان‌هایی بود که در دوران دولت محمود احمدی‌نژاد در کنار رمان «کلنل» درباره آن صحبت‌های زیادی شده بود و بارها بر غیرقابل انتشار بودن آن سخن رفته بود اما این کتاب در نهایت به گفته نویسنده آن تنها با حذف چند کلمه منتشر شد و موجی تازه در ادبیات جنگ را با خود به همراه آورد. دولت آبادی همزمان با انتشار این کتاب درباره رمانش آن را ادای دین خودش به جنگ عنوان کرده و بیان داشت: «اگر فکر نمی‌کردم زمان می‌گذرد و سنم بالا می‌رود حتماً یک کار وسیع‌تری می‌کردم. به‌رغم آن‌که برخی آمدند و همه چیز را منتسب به خود کردند و میراث جوانان مملکت و ملت ایران را منحصر به خود کردند؛ من اعتقاد داشته و دارم این‌ها جوانان مملکت ما از هر قشر و تفکری بودند که رفتند از کشورشان دفاع کردند. دوستانی داشتم که پزشک بودند ولی در جنگ توپچی بودند، می‌آمدند تهران ۱۵ روز استراحت می‌کردند و دوباره می‌رفتند. این‌ها حقوق‌بگیر دولت نبودند، آزادگانی بودند که رفتند از مملکت خود دفاع کردند. این‌که این‌طور وانمود شد که هر کسی که از بین رفته برای ماست، اشتباه بود؛ بدیهی‌است هر جنگی ایدئولوژی دارد و ایدئولوژی دفاعی کشور ما اسلام بود.»
بهترین ترجمه‌ها
بازار ادبیات در ایران را بازاری در انحصار ترجمه می‌نامند. بازاری که بی‌اعتنا به مساله کپی‌رایت تنها بر پایه شکل دهی به نوعی خواست و نیاز در مخاطبانش، در مسابقه‌ای عجیب از انتشار سلسله‌وار آثار ترجمه‌ای و حتی مسابقه برای انتشار زودتر این آثار افتاده است. در این میان اما کم نیستند ناشرانی که به اعتبار منش حرفه‌ای خود با رعایت حقوق قانونی نشر کتاب توسط ناشر اصلی آن قدم در راه ترجمه اثر می‌گذارند.
سال گذشته در میان آثار ترجمه در ایران یک رمان بسیار خوش درخشید. رمان «ملت عشق» اثر الیف شافاک که پیش از انتشار کمی بیش از پنج سال محروم از انتشار بود و در نهایت پس از انتشار، در سال گذشته موجی از اقبال آن را همراهی کرد و در بسیاری از طرح‌های یارانه‌ای فروش کتاب در صدر خریدهای مردمی قرار گرفت و حتی به گفته بسیاری از کتابفروشان روزانه تقاضاهای زیادی برای آن وجود داشت. این اتفاق در حالی رخ داده بود که این کتاب پیش از سال ۹۷ منتشر شده بود اما اوج توجه به آن در سال ۹۷ بود.
فصیحی در سال‌های اخیر با ترجمه‌های متعدد از آثار ادبیات ترکیه شناخته شده است و حتی در روزهای پایانی امسال ناشر وی؛ ققنوس، کتابی با عنوان «باب اسرار» از یک نویسنده ترک با نام احمد امید را با ترجمه وی به عنوان هدیه نوروزی برای مخاطبان خود ارسال کرده است.
وی همزمان با اقبال به این ترجمه در گفتگویی عنوان کرده بود که نام «ملت عشق» نامی است که او برای ترجمه فارسی این کتاب انتخاب کرده است و تمامی ناشران و مترجمانی که این کتاب را با همین عنوان بار دیگر به اصطلاح ترجمه و منتشر می‌کنند در حال کپی‌برداری غیرقانونی از اثر او هستند.
بازار ترجمه در سال ۹۷ پدیده دیگری را نیز به خود دید. دو کتاب «انسان خردمند» و «انسان خداگونه» او که پس از انتشار و ارائه به سرعت مرزهای پرفروش بودن در بازار کتاب ایران را طی و به یکی از بحث‌برانگیزترین آثار در جامعه اندیشه‌ای ایران مطرح شد. از سویی برخی منتقدان او را نویسنده‌ای سطحی نگر و خیال‌باف و پیرو تام و تمام اندیشه‌های داروین خواندند و از سوی دیگر عده‌ای ترجیح دادند خود را مسحور بلندپروازی فکری او در ثبت تاریخ زندگی و اندیشه بشر و پیشگویی‌های او برای آینده او شوند.
هرچند که برخی خبرهای غیررسمی از جلوگیری از تجدید چاپ این کتاب در روزهای اخیر دارد اما بدون شک انتشار این ترجمه یکی از «ترین‌های» بازار کتاب را در سال جاری به نام خود رقم زد.