محال است صادرات نفت ایران به صفر برسد

بازار رایزنی و شایعه این روزها داغ‌تر از همیشه در جریان است و با توجه به خبرهای مختلفی که می‌آید دیگر عجیب نیست که این بار نقل محافل خبری و رسانه‌ای و حتی خانوادگی موضوع تحریم‌های ایران و وضعیت نفت باشد. برای بررسی تحریم‌های نفتی، به سراغ دکتر مرتضی بهروزی‌فر رفتیم. دکتر بهروزی‌فر، استاد دانشگاه و متخصص در رشته انرژی و نفت و گاز است. در موضوعاتی چون  امکان حذف ایران از بازار جهانی نفت، او معتقد است که برخلاف آن چه که ترامپ می‌گوید که صادرات نفت ایران را به صفر می رسانیم، از قبل هم می شد حدس زد که به صفر رساندن صادرات نفتی ایران غیرممکن است و نشانه آن را نیز همین می داند که افزایش قیمت نفت به بالای ۸۰ دلار رسید ه است. بهروزی‌فر همچنین در زمینه توانایی عراق در توسعه میادین نفتی تاکید دارد که اگر وضعیت سیاسی عراق بهتر بود و داعش ظهور پیدا نمی‌کرد و مشکلات داخلی نداشتند مطمئن باشید صادرات عراق بیش از ۶ میلیون بشکه در روز بود. او در ارزیابی رفتار روسیه در بازار نفت نیز گفت:«روسیه هیچ گاه شریک استراتژیک ما نبوده و حداقل در بحث انرژی چه نفت وچه گاز رقیب ما بوده ، هست و خواهد بود. ما نمی‌توانیم اصرار داشته باشیم روسیه منافعش را کنار بگذارد به دلیل آنکه دوست ما است.» گفت و گوی "مردم سالاری آنلاین" با بهروزی فر را بخوانید:

*بازی آمریکا با ابزار تحریم نفت ایران را چطور ارزیابی می کنید و آیا این که آمریکا بتواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند اساسا امکان پذیر است؟
عراق ، روسیه و عربستان عملا افزایش تولید داشتند و از قبل می‌دانستیم که بازار با مازاد تقاضا نسبت به عرضه مواجه نیست و این بازار حداقل در یکی دو ماه گذشته بعد از شروع تحریم‌ها ثابت بود. حدود ۷۰۰ الی ۸۰۰ هزار بشکه صادرات نفت و میعانات نفت و گاز ایران کم شده است و می دانید روسیه در ماه گذشته عملا به بالاترین سطح تولیدش پس از فروپاشی شوروی رسید که افزایش قابل توجهی داشت. ما در بازار با کمبود عرضه مواجه نبودیم و افزایش قیمتی که اتفاق افتاده بیشتر مسائل روانی حاصل از پیشبینی برخی اتفاقات در خاورمیانه و تشنج در منطقه بود. برخلاف چیزی که ترامپ گفته که صادرات نفت ایران را به صفر می رسانیم، از قبل هم میشد حدس زد که امکان صفر رساندن صادرات نفتی ایران غیر ممکن است. با توجه به صحبت‌هایی که شده مثلاً هند و برخی شرکت‌ها تمایل دارند خرید نفت از ایران را ادامه بدهند. شاید صادرات نفت ایران در حد تحریم دوره قبل، یک میلیون بشکه بشود وعملاً چیزی در حدود ۷۰۰ الی ۸۰۰ هزار بشکه به دلیل تولید نفت ایران قرار نیست که از بازار حذف شود. این که قیمت نفت به بالای ۸۰ دلار رسید، من فکر می کنم موقتی باشد و اگر این التهاب کاهش یابد نفت هم کمی ارزان می شود. بعید می دانم افزایش قیمت نفت تداوم داشته باشد.
*چرا با وجود شرایط سیاسی و امنیتی نامساعد عراق، صنعت نفت این کشور توانسته توسعه یابد؟ آیا عراق باز هم مانند دوره قبل تحریم‌ها از فرصت کاهش صادرات نفت ایران، برای افزایش سهم خود استفاده می کند؟
چرا استفاده نکند؟ منافع ملی هر کشوری اقتضا می‌کند که از این فرصت استفاده کند و بتواند منفعت بیشتری برای کشور خود کسب کند. مورد دوم اینکه افزایش تولید نفت عراق مربوط به الان نیست، از زمانی که صدام رفت و وضعیت عراق به ثبات نزدیک شد و شرکت‌های بزرگ خارجی را جذب کرد و شرکت‌های اروپایی و آمریکایی سرمایه‌گذاری کردند، برنامه عراق آغاز شد و جواب سرمایه‌گذاری‌ها را اکنون می گیرند. سرمایه گذاری که اتفاق افتاد به جایی رسیده که اکنون از تولید عراق، بیش از ۴ میلیون بشکه صادرات دارد. اگر وضعیت سیاسی عراق بهتر بود و داعش ظهور پیدا نمی‌کرد و مشکلات داخلی نداشتند مطمئن باشید صادرات عراق بیش از ۶ میلیون بشکه بود. روند رشد تولید عراق ادامه دارد و عراق به عنوان یک رقیب قدرتمند ایران در منطقه و اوپک است و ایران باید با آن بسازد . اما از طرف دیگر نتوانستیم از فرصت‌ها استفاده کنیم، ما دچار تحریم‌های آمریکا بودیم و برجام زمانی که به نتیجه رسید توانستیم شرکت‌های بزرگ را جذب کنیم. متاسفانه نگذاشتند دولت کارش را درست انجام دهد و ایران تقریباً نتوانست سرمایه‌گذاری خارجی را در زمینه صنعت نفت جذب کند. توتال اولا دیر جذب شده و زمانی که آمد با توجه به شرایطی که پیش آمد  زود ایران را ترک کرد و بیش از این هم متاسفانه نمی توان انتظار افزایش تولید نفت ایران را داشت.

*روسیه عضو اوپک نیست اما دو سال پیش به منظور جلوگیری از کم شدن متوالی قیمت نفت خام در توافق با اوپک تولید و صادرات خود را کاهش داد. اکنون با چه قدرتی و چه مجوزی می تواند تصمیم به افزایش تولید بگیرد؟
می دانید که تمام تصمیمات اوپک بر مبنای اجماع است و هیچ گاه ضمانت اجرا ندارد. حتی اگر اعضای اوپک تصمیم بگیرند در یک سقف تولید بخواهند باقی بمانند و اگر یک کشور احساس کند که منافعش اقتضا می‌کند که تولیدش را کاهش یا  افزایش دهد یا به تصمیم توجه نکند و می‌تواند آن را کنار بگذارند و هیچ گونه ضمانت اجرایی نیست.
روسیه و عربستان بزرگترین صادرکنندگان نفت دنیا بودند و هستند. این موضوع برای الان و سال ۲۰۱۶  که این توافق اتفاق افتاد است. کاهش شدید قیمت‌ها تا ۲۰۱۶ بیشتر این دو کشور را تحت تاثیر قرار می‌داد چون حجم صادرات بالایی را داشتند و کاهش قیمت به شدت این کشورها را تحت فشار قرار می داد. اگر به یاد داشته باشید هم عربستان و هم روسیه از نظر اقتصادی دچار مشکل شدند. زمانی که اوپک تصمیم به کاهش قیمت گرفت، غیر اوپک در کنار آن آمد و از ۶۰۰ هزار بشکه کاهش تولید، روسیه به تنهایی ۳۰۰ هزار بشکه را تقبل کرد و قیمت نفت بالا رفت. اکنون هم با توجه به شرایط موجود و قیمت بالا در بازار و بازار دچار تشنج شده و احساس می‌کند که شاید آینده بدتر از امروز باشد. روسیه هیچ گاه شریک استراتژیک ما نبوده و حداقل در بحث انرژی چه نفت و چه گاز رقیب ما بوده، هست و خواهد بود. ما نمی‌توانیم اصرار داشته باشیم روسیه منافعش را کنار بگذارد به دلیل آنکه دوست ما است. من اعتقاد دارم که هیچ گاه دوست ایران نبوده و نیست و نخواهد بود و به دنبال منافع خود بوده است. اکنون که افزایش تولید دارد و عملاً آن را اعلام میکند می‌خواهد روابطش را با آمریکا بهبود ببخشد.

*آیا شما با ایجاد بورس نفت برای فروش نفت موافق هستید؟ چه شرایطی را باید ایجاد کنیم تا بورس نفت عملکرد خوبی را داشته باشد؟
بعضی از سیاسیون و دیگر افرادی که اصرار داشتند بورس نفت تشکیل شود که در دوران تحریم نفت بفروشیم؛ یا نمی دانند که جریان چیست یا به فکر منافع خودشان ساختن رانت‌های دیگر هستند. زمانی که تحریم اتفاق بیفتد مهم نیست که نفت دست بهروزی فر است یا شرکت ملی نفت ایران یا یک عراقی یا یک انگلیسی است. تحریم نفت یعنی خرید و فروش ایران مورد تحریم قرار می‌گیرد. مهم نیست این نفت دست چه کسی باشد. در بورس چند مسئله است : در بورس‌های انرژی قسمت عمده خرید و فروش به صورت اوراق یا نفت پیپر است. کمتر کسی است که برای خرید نفت به بورس مراجعه کند. شما در بورس نمی‌توانید نفت ایران را بخرید. این‌ها یکسری کاغذ است که یک بخش عمده آن ۹۹.۹۹ درصد آن هیچ گاه فیزیکال نمی‌شود. اینکه انتظار داشته باشیم بورس نفت را تشکیل بدهیم و در بورس و بخش خصوصی آن را بخرند اساساً بی‌معنی است. اگرتحریم اتفاق بیفتد، نفت ایران تحریم می‌شود نه فروشنده نفت ایران.