برای من بیشتر محتوا اهمیت دارد

«زیر سقف دودی» جدیدترین تجربه پوران درخشنده در سینمای ایران باز هم نگاهی به مولفه های اصلی سینمای وی انداخته است. دغدغه هایی شخصی که تلاش دارد تا با زبانی سینمایی برای جامعه بازگو و آنها را در این مسیر همراه سازد. به همین دلیل گفتگویی با وی به عنوان نویسنده، تهیه کننده و کارگردان این اثر ترتیب داده ایم که خواندن آن خالی از لطف نیست.

«زیر سقف دودی» چه مسیری را طی کرد تا به اکران رسید؟
پیش تولید فیلم به سال‏های طولانی تحقیق بر می گردد و در طول زمان به تدریج کامل شد، تولید نیز از شهریور 95 آغاز شد و به جشنواره سی و پنجم فیلم فجر رسید. هزینه تولید فیلم نیز 2 میلیارد تومان شد.

وضعیت استقبال مردم از فیلم چگونه است؟
تاکنون شرایط خوبی نداشتیم اما بعد از عید فطر شرایط خوبی برقرار خواهد شد. به واقع زمان اکران و فروش اصلی برای من از عید فطر است. با این که فیلم از تبلیغات محیطی برخوردار نیست و تبلیغ تلویزیونی محدودی در اختیار دارد اما استقبال مردم خوب است، فیلم را دوست دارند و با آن ارتباط برقرار کرده اند.

به تبلیغات محدود تلویزیونی و نبود تبلیغات محیطی فیلم اشاره کردید. چرا پوران درخشنده که سابقه ساخت مستندهای بسیاری را دارد در زمینه تبلیغات و اکران از شرایط خوبی برخوردار نیست و به اکران معترض است؟
اکران مناسب وظیفه دولت است و فضاهای شهری باید در خدمت سینما باشد، سینمایی که مردم باید از طریق تبلیغات آگاه شده و برای دیدن فیلم بلیت تهیه کنند، «زیر سقف دودی» این فضاهای تبلیغاتی را در اختیار ندارد، باید نهادهای مختلف و صدا و سیما در بحث تبلیغات از سینما و فیلم های آن حمایت کنند به خصوص که خانواده همواره بحث جدی ماست و معتقدیم که آسیب های اجتماعی باید کم شود بنابراین در موضوع نهاد خانواده باید نمایش خوب و فضاهای محیطی برای فیلم ها فراهم شود.

پوران درخشنده همواره درتولید فیلم هایی از جنس مردم و در قالب آسیب های اجتماعی و مسائل خانواده شناخته شده است. سوالی که دارم و شاید برای مردم نیز مطرح باشد این است که کدام یک از فیلم های شما به شخصیت فردیتان نزدیک تر بوده است؟
به واسطه مشکلات و آسیب هایی که در جامعه وجود دارد و خانواده ها و اقشار مختلف مردم اعم از نوجوان، جوان، زن و مرد با آن روبرو هستند باری بر دوش من گذاشته می شود که فیلم بسازم و به واسطه آن حرف هایم را بزنم و مشکلات را به مخاطبان و مردم نشان داده و آگاهی دهم بنابراین تمام فیلم های من از آن بچه ای که به سندروم دان مبتلاست و حرف نمی زند تا جوانی که در خانه زندگی می کند در حالی که باید در جامعه زندگی کند دغدغه های من بوده است و آن ها را جدا از مردم نمی دانم و برای بیان تک تک این مسائل تلاش کرده ام.

چرا در این فیلم به سراغ خرده پیرنگ ها رفتید و فیلمنامه اثر را بر این اساس خلق کرده اید؟
برای این که افراد خانواده در فیلم سه نفر هستند، پدر، مادر و پسر و زنی که وارد زندگی شده و 4 نفر موضوع اصلی قصه را رقم می زنند. فیلم به زندگی این 4 نفر می پردازد و کسانی که فرزندان یا جوانان ما با آن ها زندگی می کنند. موضوع به موضوع خواستم بیان کنم که با یک مسئله طلاق عاطفی چه اتفاقاتی برای خانواده و تک تک اعضای آن می افتد و با وجود شرایط محیط پیرامون و آدم ها این مساله تا کجا پیش می رود.

برخی منتقدان معتقد هستند «زیر سقف دودی» آن قدر غرق در پیام است که اثری شعار گونه است. نظر شما در این باره چیست؟
این که واقعیت ها را شعار بدانیم درست نیست. برای من پیام مهم است که تاثیرگذار باشد البته از نظر منتقدان خوشحال می شوم ولی در مجموع آن چه اهمیت دارد کار برای مردم است. برای من بیشتر محتوا اهمیت دارد و به دنبال شعار نیستم بلکه سعی می کنم مسائل را از خطوط قرمز رد کرده و حرف های خود را که شامل مشکلات جامعه و دغدغه هایم است بهتر بیان کنم.

پس با توجه به پاسخی که در سوال قبل دادید و نیز کارنامه کاریتان می توان نتیجه گرفت برای بیان آسیب های اجتماعی محتوا از فرم مهم تر است؟
به نظر من محتوا در مورد آسیب های اجتماعی مهم تراست. هر دو عنصر فرم و محتوا دو بال یک پرنده هستند اما محتوا به فرم ارجحیت دارد و ترجیح می دهم مشکل، مساله و هر چیز دیگری که در زندگیمان وجود دارد و ما را به مسیر دیگری غیر از فضای اصلی زندگی سوق می دهد در قالب محتوا و پیام به مخاطب نشان داده و به این واسطه به او تلنگر زده و آگاهش کنم.

در فیلم «زیر سقف دودی» نقش روانشناس را آزیتا حاجیان بازی می کند. روانشناسی که حرف های زیادی در مورد مشکلات خانوادگی در قالب مشاوره به شخصیت‏ها ارائه می کند. آیا آزیتا حاجیان نماینده و زبان پوران درخشنده در فیلم است؟
من همیشه سعی کردم در فیلم هایم از روابط علی و معلولی حرف بزنم و به دنبال این هستم که چه علتی باعث شده که معلول رقم بخورد؟ در این فیلم نیز به دنبال این مساله بودم که چه چیز یا چیزهایی باعث ازدواج سفید شده است؟ روانشناسان همیشه کمک می کنند که امنیت روانی جامعه درست باشد بنابراین روانشناس در فیلم نماینده من است تا آن چیزهایی که من در تحقیقات و تجربیات به آن رسیده ام را در قالب تصویر به مخاطب منتقل کند. عشق ورزی در خانواده ها مهم نیست و در ارتباطات همسران روابط صمیمی و محبت کردن کمرنگ است، در چنین فضایی فرزندان رشد می کنند و الگوی آنان پدر و مادرانی هستند که به هم عشق ندارند و حضورشان صرفا فیزیکی است. فرزندان پدر و مادر را می بینند، الگو می گیرند و همان به نسل بعدی منتقل می شود. آن چه باید دو طرف بیاموزند این است که در زندگی مشترک از مهروزی و عشق دریغ نکند و به بهبود روابط بپردازد. این ها مسائلی است که من به آن ها در زمینه طلاق عاطفی رسیده ام.

در فیلم شاهد انبوهی از نماهای کلوز آپ، مات کردن تصویر، دوربین ثابت و هلی شات هستیم. دلیل این نوع تصویربرداری ها در فیلم چیست؟
این نوع تصویربرداری در جهت مفاهیم فیلم بوده و هدفم این است که بگویم همه ما درون این شهر و خانه ها زندگی می کنیم، این خانه ها و خانواده ها را می بینیم و یکی از چندین هزار خانه و خانواده در جامعه ماست و باید احتیاط کنیم. در واقع این تصویربرداری در جهت مفاهیم فیلم است.

از فیلم جدیدتان «هیس پسرها گریه نمی کنند» که در دست ساخت دارید برایمان بگویید؟
«هیس پسرها گریه نمی کنند» مقدم بر «هیس دخترها فریاد نمی زنند» بود و در همایش های مختلف و در میان اصحاب رسانه قول ساخت آن را داده بودم. در واقع پسرها با درصد بالاتری از مسائل نسبت به دختران رو به رو هستند بنابراین دنبال ساخت آن بودم اما به دلیل محدودیت هایی که وجود داشت «هیس! دخترها فریاد نمی زنند» اول ساخته شد. در اکران هایی که فیلم در سراسر کشور داشت مخاطبان و مردم ابراز محبت کردند و می گفتند چرا در مورد پسرها فیلم نمی سازید؟ این گونه شد که تصمیم گرفتم تولید فیلم را کلید بزنم. محدودیت های زیادی در این زمینه وجود دارد اما امیدوارم فیلم را آن گونه که شایسته است بسازم.
گفت و گو : مصطفی زبرجد / مردم سالاری