- درباره کیفیت مجلس
- توطئه شوم علیه ایران
- تلاش جمعی برای توسعه منافع اقتصادی اسلامی
- دروغ تندروها به مردم درباره اقدامات دولت
- تاریخ برگزاری حراج سکه ضرب ۸۶ اعلام شد
- واکنش معاون دفتر رئیس جمهوری به ماجرای تصویر دیدار پزشکیان و اردوغان
- این خانه‌ها مشمول مالیات شدند
- فایننشال تایمز: ترامپ به حمایت از اوکراین ادامه خواهد داد
- مطالبه بخش خصوصی درباره قانون گذاری در حوزه رمزارزها
- تحقیق و تفحص مجلس درباره ماجرای گم شدن ۲۰ میلیون لیتر سوخت در روز
يکشنبه ۲۳ شهريور ۱۳۹۹ ساعت ۱۷:۳۴
ایران و سیاست آمریکا پس از یازده سپتامبر در گفت‌وگوی «مردم‌سالاری آنلاین» با مهدی مطهرنیا
چین و روسیه مخالف حل مشکلات بین ایران و آمریکا هستند
یازده سپتامبر نقطه عطفی در تاریخ ایالات متحده و بلکه در تاریخ قرن بیست و یکم جهان است. اتفاقی که شاید هنوز بسیاری از ابعاد آن روشن نشده باشد، اما پیامد آن، حضور ۲۰ ساله آمریکا در خاورمیانه و جنگ‌های بزرگی بود که هنوز هم پایان نپذیرفته است.
یازده سپتامبر نقطه عطفی در تاریخ ایالات متحده و بلکه در تاریخ قرن بیست و یکم جهان است. اتفاقی که شاید هنوز بسیاری از ابعاد آن روشن نشده باشد، اما پیامد آن، حضور ۲۰ ساله آمریکا در خاورمیانه و جنگ‌های بزرگی بود که هنوز هم پایان نپذیرفته است. جنگ‌هایی که اگرچه اوباما و ترامپ را با شعارهای ضد جنگ به کاخ سفید فرستاد، اما در عمل حتی دو رئیس جمهور بعدی آمریکا در قرن بیست و یکم هم نتوانستند به این تنش‌ها پایان دهند. اما واقعیت این است که یازده سپتامبر برای آمریکا فضای جدیدی برای یافتن «دگر» خویش ایجاد کرد. دشمنی که در غیاب اتحاد جماهیر شوروی، دست آمریکا را برای مبارزه با آن خالی گذاشته بود و در نهایت آمریکا «دگر» خویش را در تروریسم یافت. کلیدواژه‌ای که می‌تواند هر کسی را در هر جایی و به هر شکلی درگیر کند. می‌توان با آن مبارزه کرد. کشورها را تحریم کرد و بدون اینکه جغرافیای آن مشخص باشد با آن جنگید. تروریسم برای آمریکا همان واژه‌ای بود که آمریکا برای هدایت جهان در قرن بیست و یکم به آن نیاز داشت و در یازده سپتامبر آن را یافت.
فارغ از اینکه این حادثه واقعا اتفاق افتاده یا توطئه‌ای بزرگ پشت آن باشد، واقعیت امروز جهان را نمی‌توان تغییر داد. بازی در جهان پسا یازده سپتامبر، با جهان پیش از آن بکلی متفاوت است.
با این آمریکا باید چه کرد؟ آیا باید در بازی سیاست با او همراه شد و به عنوان مهمترین جغرافیای سیاسی منطقه به ساختن نظم جدید آمریکایی دست زد؟ آیا باید در مقابل این نظم جدید ایستاد و به هر قیمت تلاش کرد که بازی ایالات متحده به هم بخورد؟ یا راه سومی در این میان وجود دارد؟ بر همین اساس از دکتر مهدی مطهرنیا، کارشناس سیاست خارجی و آینده پژوه دعوت کردیم که در پیدا کردن پاسخ این سوال همراه ما و شما باشد. از مهدی مطهرنیا پرسیدیم تصویر بزرگ آمریکا بعد از یازده سپتامبر از جهان چیست؟ در این تصور بزرگ، آمریکاییها، ایران، چین، اتحادیه اروپا و روسیه را چطور تصور کرده‌اند و این تصور چقدر با واقعیت همسو است؟ آیا ایالات متحده در وضعیت فعلی توان اعمال نظم جدید در جهان را داراست؟ آقای مطهرنیا در مصاحبه‌ای زنده در صفحه اینستاگرام مردم‌سالاری آنلاین، به ما گفت شرکای استراتژیک ایالات متحده در دهه آینده کانادا، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و ایران هستند. این شراکت استراتژیک به مرکزیت ایران خواهد بود و البته در این بین منافع اسرائیل، عربستان، ترکیه، چین، روسیه و اتحادیه اروپا به خطر خواهد افتاد. این مصاحبه در سایت آپارات در اینجا، شنوتو در اینجا و اینستاگرام در اینجا در دسترس هست. در این مقاله می‌نویسد: «بدون شوروی، بودن آمریکا چه معنایی دارد؟» لذا مساله «دگر» استراتژیک مورد بحث قرار می‌گیرد. این استراتژی در نهایت در تئوری «برخورد تمدن‌ها» در سال ۱۹۹۳ جای خود را پیدا می‌کند. در سال ۱۹۹۵ «جرج تِنِت [George John Tenet]»، بحث تروریسم را مطرح می‌کند و در تمام گزارش‌هایی که به کنگره و رئیس‌جمهور ایالات متحده عرضه می‌کند، واژه تروریسم به عنوان دشمن اصلی آمریکا نهفته است. در همین فاصله شاهد جهت‌گیری جدید درباره بنیادگرایی اسلامی هستیم. فیلمهای «بدون دخترم هرگز» و «دلتا فورس» ساخته می‌شود، اما موجی برنمیانگیزد. به بیان دیگر کل جهان اسلام به صورت درهم‌تنیده، نمی‌تواند به لحاظ واقعیت سیاسی در برابر چند ایالت آمریکا برابری کند. پس آمریکاییها به دنبال یک شکل دیگری از استراتژی رفتند. چرا که در برابر آمریکا، دولت-ملت ها نمی‌توانستند وزنی داشته باشند. پس از مطرح کردن برخورد تمدن‌ها و تروریسم، تئوری «پیش دستی» در فیلم «گزارش اقلیت» مطرح شد. لذا تروریسم باید تبدیل به دشمن اصلی آمریکا می‌شد و از طرف دیگر برای اینکه آمریکا بتواند دکترین پیش‌دستی را به عنوان دکترین امنیتی پیاده کند، نیاز به یک واقعه بود. لذا من تعبیر «ضدواقعه» برای 11 سپتامبر را که «رورتی» فیلسوف آمریکایی به کار برد می‌پذیرم.
استراتژیست‌های آمریکایی در کلاس‌های درسشان یاد می‌دهند که هیچ تهدیدی وجود ندارد. آیا آمریکا تهدید ندارد؟ چرا دارد، ولی یاد می‌دهند که چگونه تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند و چطور تهدیدهای موجود در چالش‌ها را باید تبدیل به فرصت کرد و از فرصت‌های پنهان در چالش‌ها برای تبدیل به فرصت‌های انباشته استفاده کرد. اینها داشته‌های فراوانی است که می‌تواند زمینه‌ساز پرورش فضای بهره‌برداری آمریکا شود. نه اینکه آمریکا بزرگ است، بلکه ما نمی‌خواهیم اینها را باور کنیم و در رفتارشناسی سیاسی آمریکاییها اجرا و با دانایی نسبت به آنها برنامه‌ریزی کنیم. یک تفسیری برای خودمان ایجاد می‌کنیم و هر چیزی را در آن تفسیری که خودمان داریم توجیه می‌کنیم. به لحاظ فلسفی باید واقعیت، امر واقع و رئالیتی را که جداگانه بپذیریم. لااقل برویم پدیدارشناسی هگل را بخوانیم. چون حتی استراتژیست‌های آنها هم از فلسفه استفاده می‌کنند. نه به این معنا که فیلسوف باشیم، بلکه باید گزاره‌های فلسفه را بدانیم. شما اگر «انسان حیوان ناطق» «ارسطو» را نفهمید، «هدف وسیله را توجیه می‌کند» «ماکیاولی» را نمی‌فهمید و اگر این را نفهمید بی‌تردید «اصالت نفع» «جرمی بنتام» را نخواهید فهمید. چون در حوزه استراتژیک این معنا باید ادراک شود.
امروز شما را به عنوان تهدید ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهیم. قدرتتان را به نمایش می‌گذارید و برجسته می‌کنید. می‌گویی من در برابر آمریکا ایستاده‌ام و آمریکا قدرتی که در حال افول است، یا ما کاخ سفید را حسینیه می‌کنیم و... آنها بلافاصله در چارچوب همین تئوری آن را هایلایت می‌کنند. انقلاب صنعتی پنجم شده است. آنها دیگر دنبال فورد و... نیستند. اگرچه ترامپ در ایالت‌های مختلف می‌گوید که ماشین‌سازی را راه می‌اندازم، ولی فعلا در کرونا به دنبال جذب رای است. آمریکاییها وارد هوش مصنوعی و زمینه های گذار از آن چیزی است که من آن را عبور از گوی بلورین به فلک آبگینه می‌نامم. اینها واقعیت‌هایی است که نمی‌شود نادیده گرفت. اینها اول در قالب فیلم حرف می‌زنند و بعد آن را عملیاتی می‌کنند. مثل ژول‌ورن که مسائل را در قالب کتاب مطرح کرد.
من عرض کردم که آمریکا می‌خواهد، نمی‌گویم آمریکا هر چه می‌خواهد همان می‌شود. من بر این اعتقاد هستم که زمینه‌ها و سیگنال‌های قوی وجود دارد که می‌توان آن را پیش‌بینی کرد. در یک کلام بزرگترین کسانی که در بحث ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک می‌توانند در جهان هم‌گرایی ایجاد کنند و مانعی برای چین و اتحادیه اروپا در نظم آینده جهان بشوند، واشنگتن و تهران هستند. همانگونه که ایران در جنگ جهانی اول و دوم، پل پیروزی میان شمال و جنوب شد، الان پل پیروزی میان شرق و غرب است. ایران در بافت موقعیتی و کانتکسی از نظر جغرافیایی زمانی و مکانی قرار دارد که از طریق همین زمین، می‌توانیم بالاترین میزان قدرت را به دست بیاوریم. به گونه‌ای که از اروپای متحد، از چین، از روس‌ها و از آمریکا امتیاز بگیریم. اما الان جوری شده که هزینه‌های جنگ سرد چین، اروپای متحد و آمریکا را ما می‌پردازیم. حتی هزینه‌های عینی آن را هم ما می‌پردازیم و تحریم‌هایی که باید متوجه آنها باشد را ما تحمل می‌کنیم و ارزش پول ملی‌مان سقوط می‌کند. این واقعا چه چیزی را نشان می‌دهد؟ ما نیازمند یک نگرش واقع‌بینانه هستیم. می‌گویم. ایرانی که توسعه‌یافته که اولیت آن ایران و اولویت آن اسلامیت باشد. البته اسلامیت اصیل، نه آن‌چیزی که امروز شاهد آن هستیم و از دل آن ارتشا و اختلاس و... بیرون می‌آید. خب اگر می‌خواهیم به آن برسیم، باید ببینیم که اینها هدفشان در ارتباط با ایران چیست؟ اروپا یک شریک اقتصادی می‌خواهد، چین یک جامعه هدف اقتصادی مانند ونزوئلا و سریلانکا و کره‌شمالی می‌خواهد. آمریکا هم به دنبال یک پایگاه استراتژیک اقتصادی است. خب کدام بهتر است؟ آن‌که شما را شریک اقتصادی می‌خواهد؟ یا آن‌که شما را بازار اقتصادی می‌خواهد و علاقمند است که شما پل عبوری به اروپا بشوید؟ آن‌طور که انگلیس‌ها در تاریخ برای ایران می‌خواستند یا روس‌ها در ماجرای آذربایجان دنبال آن بودند. آمریکاییها، اروپای متحد و چین همه به دنبال منافع خودشان هستند. ما هم باید به دنبال اهداف و منافع خودمان باشیم. چینی‌ها می‌خواهند ایران پل پیروزی بر اتحادیه اروپا و ایالات متحده باشد. آمریکاییها می‌خواهند ایران پل پیروزی باشد بر اتحادیه اروپا و چین و اتحادیه اروپا هم به دنبال پل پیروزی بر آمریکا و چین هستند. این رقابت‌ها جدی است و در عین حال اروپا و آمریکا در عین رقابت به دنبال همکاری توأمان هستند. الان رقابت «جو بایدن» و «ترامپ» هم در همین موضوع است. اتفاقا جو بایدن از جهاتی خطرناک‌تر است. برای اینکه اگر او بیاید، اروپای متحد بیشتر همراه و هم‌گام ایالات متحده می‌شود. من فکر می‌کنم که در این زمینه بهتر است که یک نوع تجدیدنظر داشته باشیم و با درک دقیق وارد این بازی شویم. اگر در این بازی بد بازی کنیم، ممکن است خیلی از امتیازات را در آینده از دست بدهیم.
این مسجل است که آمریکا به فکر ما نیست. آمریکا به فکر قدرت نیویورک است و در واشنگتن آن را دنبال می‌کند. اگر آمریکا ببازد، بازار قدرت موجود در نیویورک همه اسباب و اثاثیه خود را جمع می‌کند و به یک کشور دیگر می‌رود. چون برای این بازار قدرت موطن مطرح نیست و به دنبال تثبیت سرمایه‌داری جهانی است. یعنی همان‌طور که همانگونه که از اسپانیا و پرتغال جمع کرد و به بریتانیا رفت و یک روز از بریتانیا جمع کرد و به نیویورک رفت، اینها اساسا مطرح نیست.
گفت‌وگو: موسی حسن وند
فارغ از اینکه این حادثه واقعا اتفاق افتاده یا توطئه‌ای بزرگ پشت آن باشد، واقعیت امروز جهان را نمی‌توان تغییر داد. بازی در جهان پسا یازده سپتامبر، با جهان پیش از آن بکلی متفاوت است.
با این آمریکا باید چه کرد؟ آیا باید در بازی سیاست با او همراه شد و به عنوان مهمترین جغرافیای سیاسی منطقه به ساختن نظم جدید آمریکایی دست زد؟ آیا باید در مقابل این نظم جدید ایستاد و به هر قیمت تلاش کرد که بازی ایالات متحده به هم بخورد؟ یا راه سومی در این میان وجود دارد؟ بر همین اساس از دکتر مهدی مطهرنیا، کارشناس سیاست خارجی و آینده پژوه دعوت کردیم که در پیدا کردن پاسخ این سوال همراه ما و شما باشد. از مهدی مطهرنیا پرسیدیم تصویر بزرگ آمریکا بعد از یازده سپتامبر از جهان چیست؟ در این تصور بزرگ، آمریکاییها، ایران، چین، اتحادیه اروپا و روسیه را چطور تصور کرده‌اند و این تصور چقدر با واقعیت همسو است؟ آیا ایالات متحده در وضعیت فعلی توان اعمال نظم جدید در جهان را داراست؟ آقای مطهرنیا در مصاحبه‌ای زنده در صفحه اینستاگرام مردم‌سالاری آنلاین، به ما گفت شرکای استراتژیک ایالات متحده در دهه آینده کانادا، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و ایران هستند. این شراکت استراتژیک به مرکزیت ایران خواهد بود و البته در این بین منافع اسرائیل، عربستان، ترکیه، چین، روسیه و اتحادیه اروپا به خطر خواهد افتاد. این مصاحبه در سایت آپارات در اینجا، شنوتو در اینجا و اینستاگرام در اینجا در دسترس هست.
- تصویر بزرگ آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر چیست و استراتژیست‌های آمریکا جهان را چطور می‌بینند؟ هر کدام از بازیگران مهم عرصه روابط بین‌الملل در این تصویر چه جایگاهی دارند؟ و اساسا در وضعیت فعلی این تصور قابلیت عملیاتی دارد یا خیر؟
آلمان، فرانسه و انگلستان شرکای استراتژیک و حیاتی ایالات متحده آمریکا در قرن بیست و یکم نیستند. به نظر من در دهه آینده کانادا، ژاپن، کره‌جنوبی، ایران و استرالیا پنج شریک استراتژیک آمریکا خواهند بود
- ضدواقعه یعنی چه؟ این تعبیر را تعریف کنید...
- اما در این مسیر آمریکا دچار موانع پیچیده‌ای است. از طرفی بزرگترین مسئله آمریکا، چین است و از طرف دیگر تا مساله ایران حل نشود، چین به سامان نخواهد رسید. همچنین روسیه هم توانسته نفوذ خود در منطقه را افزایش دهد. علاوه بر این اروپا هم دیگر پیرو صرف آمریکا نیست و به رهبری آلمان سعی در استقلال بیشتر خصوصا در عرصه سیاست خارجی دارد. این فضای چند قطبی را چطور تحلیل می‌کنید؟هر زمان قرار است مسائل ایران و آمریکا حل شود چه کسانی اجازه حل شدن آن را نمی‌دهند؟ ماجرای مک فارلین را چه کسی لو داد؟ مگر همین سیستم‌های امنیتی عرب نبودند؟ چرا این کشورها وارد این قضایا می‌شوند؟ به دلیل اینکه می‌دانند اگر مساله ایران و آمریکا حل شود، بزرگترین بازنده در سطح بین‌المللی، اتحادیه اروپا و چین هستند و در سطح منطقه، عربستان، اسرائیل و... همین اسرائیلی‌ها مگر خیلی چیزها را لو نمی‌دهند؟
استراتژیست‌های آمریکایی
چالش روس‌ها و چینی‌ها این است که آنها می‌دانند اگر مسائل ایران و آمریکا حل شود، ایران یکی از قدرت‌های بزرگ بین‌المللی خواهد شد که در برابر روسیه و چین خواهد ایستاد
- اگر می‌توانید تفاوت «جنگ نامتقارن» و «جنگ نامتعادل» را توضیح دهید و کمی هم راجع به مفهوم «هارتلند» صحبت کنیم.
امروز شما را به عنوان تهدید ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهیم. قدرتتان را به نمایش می‌گذارید و برجسته می‌کنید. می‌گویی من در برابر آمریکا ایستاده‌ام و آمریکا قدرتی که در حال افول است، یا ما کاخ سفید را حسینیه می‌کنیم و... آنها بلافاصله در چارچوب همین تئوری آن را هایلایت می‌کنند.
- هارتلند چطور؟
بزرگترین کسانی که در بحث ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک می‌توانند در جهان هم‌گرایی ایجاد کنند و مانعی برای چین و اتحادیه اروپا در نظم آینده جهان بشوند، واشنگتن و تهران هستند. ایران در بافت موقعیتی و کانتکسی از نظر جغرافیایی زمانی و مکانی قرار دارد که از طریق همین زمین، می‌توانیم بالاترین میزان قدرت را به دست بیاوریم. به گونه‌ای که از اروپای متحد، از چین، از روس‌ها و از آمریکا امتیاز بگیریم. اما الان جوری شده که هزینه‌های جنگ سرد چین، اروپای متحد و آمریکا را ما می‌پردازیم. حتی هزینه‌های عینی آن را هم ما می‌پردازیم و تحریم‌هایی که باید متوجه آنها باشد را ما تحمل می‌کنیم و ارزش پول ملی‌مان سقوط می‌کند. این واقعا چه چیزی را نشان می‌دهد؟ ما نیازمند یک نگرش واقع‌بینانه هستیم
- شما چطور و براساس چه استدلالی می‌فرمایید که کره، ژاپن، ایران، استرالیا و کانادا متحدین آینده استراتژیک آمریکا هستند؟ درحالی‌که اتحادیه اروپا، چین و روسیه حضور دارند، برزیل، آفریقای‌جنوبی، ترکیه و اسرائیل هم به عنوان قدرت‌های نوظهور وجود دارند؟
من عرض کردم که آمریکا می‌خواهد، نمی‌گویم آمریکا هر چه می‌خواهد همان می‌شود. من بر این اعتقاد هستم که زمینه‌ها و سیگنال‌های قوی وجود دارد که می‌توان آن را پیش‌بینی کرد. در یک کلام بزرگترین کسانی که در بحث ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک می‌توانند در جهان هم‌گرایی ایجاد کنند و مانعی برای چین و اتحادیه اروپا در نظم آینده جهان بشوند، واشنگتن و تهران هستند. همانگونه که ایران در جنگ جهانی اول و دوم، پل پیروزی میان شمال و جنوب شد، الان پل پیروزی میان شرق و غرب است. ایران در بافت موقعیتی و کانتکسی از نظر جغرافیایی زمانی و مکانی قرار دارد که از طریق همین زمین، می‌توانیم بالاترین میزان قدرت را به دست بیاوریم. به گونه‌ای که از اروپای متحد، از چین، از روس‌ها و از آمریکا امتیاز بگیریم. اما الان جوری شده که هزینه‌های جنگ سرد چین، اروپای متحد و آمریکا را ما می‌پردازیم. حتی هزینه‌های عینی آن را هم ما می‌پردازیم و تحریم‌هایی که باید متوجه آنها باشد را ما تحمل می‌کنیم و ارزش پول ملی‌مان سقوط می‌کند. این واقعا چه چیزی را نشان می‌دهد؟ ما نیازمند یک نگرش واقع‌بینانه هستیم.
- در وضعیت فعلی به عقیده شما باید چه کرد؟ آیا باید با نظمی که آمریکا به دنبال آن است، همراه شویم؟ یا آن را به هم بزنیم و به عنوان مهمترین جغرافیای منطقه به شکل‌گیری یک نظم جدید کمک کنیم؟ یا راه دیگری وجود دارد؟ شما این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟
جو بایدن از جهاتی برای ایران خطرناک‌تر از ترامپ است. برای اینکه اگر او بیاید، اروپای متحد بیشتر همراه و هم‌گام ایالات متحده می‌شود. من فکر می‌کنم که در این زمینه بهتر است که یک نوع تجدیدنظر داشته باشیم و با درک دقیق وارد این بازی شویم. اگر در این بازی بد بازی کنیم، ممکن است خیلی از امتیازات را در آینده از دست بدهیم
این مسجل است که آمریکا به فکر ما نیست. آمریکا به فکر قدرت نیویورک است و در واشنگتن آن را دنبال می‌کند. اگر آمریکا ببازد، بازار قدرت موجود در نیویورک همه اسباب و اثاثیه خود را جمع می‌کند و به یک کشور دیگر می‌رود. چون برای این بازار قدرت موطن مطرح نیست و به دنبال تثبیت سرمایه‌داری جهانی است. یعنی همان‌طور که همانگونه که از اسپانیا و پرتغال جمع کرد و به بریتانیا رفت و یک روز از بریتانیا جمع کرد و به نیویورک رفت، اینها اساسا مطرح نیست.
- به نظر شما این تحکیم هژمونی با ترامپ پایان می پذیرد؟ و او موفق به به کرسی نشاندن هژمونی خواهد شد؟
گفت‌وگو: موسی حسن وند
کد مطلب: 136340
